به گزارش جام جم آنلاین، خرابی خودرو و از حرکت باز ماندن ناگهانی آن از کابوس‌هایی است که هر لحظه ممکن است رانندگان با آن مواجه شوند. آن وقت است که نداشتن اطلاعات فنی لازم، علاوه بر اتلاف وقت به صرف هزینه‌های هنگفت نیز خواهد انجامید؛ این در حالی است که به‌آسانی می‌توان از وقوع آنها جلوگیری کرد. در ادامه با تعدادی از قسمت‌های مهم و حیاتی موثر در کارکرد موتور خودرو آشنا خواهیم شد؛ بخش‌هایی که اختلال در کارکرد آنها باعث خاموش شدن خودرو و در نتیجه از حرکت باز ماندن آن می‌شود.
پاره شدن تسمه تایم
تسمه تایم یا تایمینگ، تسمه‌‌ای لاستیکی است که میل‌لنگ خودرو را به میل‌سوپاپ یا میل‌سوپاپ‌ها متصل می‌کند. به حالت طبیعی سرعت گردش میل‌سوپاپ به میزان نصف سرعت گردش میل‌لنگ است و تسمه تایم وظیفه تنظیم زمان صحیح باز و بسته‌شدن سوپاپ‌ها بسته به موقعیت پیستون‌ها را دارد. انجام این عملیات برای کارکرد موتور و تدام فعالیت آن بسیار ضروری است.
خودروسازان برای مدل‌های مختلف محصولاتشان کیلومترهای پیمایش متفاوتی را برای تعویض تسمه تایم پیشنهاد می‌کنند که از 60 هزار کیلومتر تا بالاتر را شامل می‌شود. برخی خودروها زودتر و برخی نیز دیرتر به تعویض تسمه تایم احتیاج پیدا می‌کنند. یکی از مشکلاتی که هنگام خرید خودروی دست دوم وجود دارد، این است که شما نمی‌دانید تسمه تایم این خودروها چه زمانی تعویض شده است. اگر درخصوص تسمه تایم خودروی کارکرده تردید دارید بهتر است به یک مکانیک مراجعه کنید تا تسمه تایم را مورد بازبینی قرار دهد. مکانیک به آسانی و تنها با برداشتن پوشش روی آن می‌تواند متوجه شود که تسمه در چه شرایطی قرار دارد. پیش از انجام سفرهای طولانی بهتر است همیشه تسمه تایم خودروی خود را مورد بازدید قرار دهید.
بدترین چیزی که می‌تواند هنگام رانندگی اتفاق بیفتد، پاره شدن تسمه تایم است که می‌تواند آسیب جدی به موتور خودرو وارد کند. البته این آسیب‌دیدگی به نوع طراحی موتور بستگی دارد.
اگر طراحی خودروی شما از انواعی باشد که سوپاپ‌های آن هنگام باز شدن وارد منطقه حرکتی پیستون می‌شوند (مانند پژو 206 با موتور TU5) در این صورت پاره شدن تسمه تایم باعث برخورد سوپاپ باز با پیستون در حال بالا آمدن می‌شود و این برخورد نه تنها سوپاپ‌ها را از بین می‌برد، بلکه در برخی موارد می‌تواند به سر سیلندر نیز آسیب برساند. به این موتورها Interference گفته می‌شود.
زمانبندی کارکرد موتور به‌گونه‌ای تنظیم شده که حرکت سوپاپ و پیستون با یکدیگر تداخلی نداشته و در نتیجه برخوردی اتفاق نمی‌افتد. حال اگر موتور خودرو از انواع non-interferernce باشد (مانند پراید و دوو)، در صورت پاره شدن تسمه تایم دیگر آسیبی به سوپاپ‌ها و سایر بخش‌های پیشرانه وارد نمی‌شود و تنها اتفاقی که با پاره شدن تسمه می‌افتد خاموش شدن ناگهانی موتور است.
خرابی یا سوختن وایر شمع
برق تولید شده توسط کوئل با سیم‌های ویژه‌ای به سر شمع‌ها هدایت می‌شوند تا عمل جرقه‌زدن و احتراق سوخت انجام شود. به مجموعه این سیم‌ها که به تعداد سیلندرهای خودرو هستند «وایر» می‌گویند و بسته به نوع خودرو، شکل‌های متفاوتی دارند. در خودروهای قدیمی‌تر به صورت سیم‌هایی از 20 تا 45 سانتی‌متر بوده و در خودروهای جدیدتر مانند پژو کوتاه‌تر و بعضا تا ده سانتی‌متر هستند.
همان طور که گفته شد، نیروی الکتریسیته لازم برای احتراق سوخت باید ولتاژی بین هفت تا 25 هزار ولت داشته باشد و همین مساله، اهمیت جنس تشکیل‌دهنده وایرها را بیش از پیش نشان می‌دهد.
وایرها از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده‌اند. مرکزی‌ترین بخش وایرها، همان رشته‌های الیاف مصنوعی یا سیم است که ماموریت انتقال برق و جریان را بر عهده دارند. لایه بعدی یک لایه محافظ روی این الیاف است که دور آن را رشته‌های فلزی در‌بر‌گرفته‌اند تا هم از ایجاد جریان‌های مغناطیسی مزاحم و تشکیل نویز و پارازیت جلوگیری کنند و هم به استحکام وایر بیفزایند. این لایه معمولا از آلیاژ‌های کروم، نیکل یا مس است. لایه بعدی یک لایه ضخیم از عایق‌های فلزی است تا هم جریان بالای داخل وایر به بیرون درز نکند و اصطلاحا «برق دزدی» پیش نیاید و هم گرمای محفظه موتور به الیاف رسانای اصلی صدمه‌ای وارد نکند. برای استحکام بخشیدن و از طرفی عایق‌تر شدن وایر در برابر گرما، یک لایه از الیاف شیشه نیز اطراف لایه عایق اصلی تابیده می‌شود. آخرین لایه و در واقع بیرونی‌ترین قسمت تشکیل‌دهنده وایر، بخش لاستیکی آن است که کاملا دیده می‌شود و ممکن است به رنگ‌های مختلفی ساخته شود که از میان آنها قرمز و مشکی رایج‌تر است.
عمر وایرهای شمع با توجه به نوع کارخانه تولیدی و نوع خودرو، بر حسب کیلومتر کارکرد تعیین می‌شود. مثلا روی پاکت بعضی از وایرهای شمع نوشته شده عمر مفید 50 هزار کیلومتر و شاید برای جنس‌های مختلف عمر آنها کمتر یا بیشتر باشد.
به طور کلی دو نکته در طراحی و ساخت و طول عمر وایر شمع تأثیرگذار است: 1 ـ حرارتی که از موتور به آن وارد می‌شود 2 ـ مقدار ولتاژ برقی که از آن عبور می‌کند.
در اثر خرابی و سوختن وایر ممکن است یک یا چند سیلندر از کار بیفتد. این اتفاق در موتورهای چهار سیلندر به بالا چندان محسوس نیست، اما در موتورهای زیر چهار سیلندر قدرت موتور بشدت افت کرده و در همه دورهای کاری موتور با اختلال کار می‌کند.
هرچند به وجود آمدن اشکال در عملکرد این قسمت مانعی جدی برای از کار افتادن موتور خودرو ایجاد نمی‌کند، اما این موضوع از اهمیت شناخت و آگاهی از عیوب احتمالی آن و بازدیدهای دورهای و در نتیجه تعویض آنها در صورت نیاز کم نخواهد کرد.
اختلال در عملکرد دینام
دینام یا آلترناتور قطعه‌ای الکترومکانیکی است که نیروی مکانیکی را به نیروی الکتریکی تبدیل می‌کند. دینام در حقیقت ماشین مولد نیروی الکتریسته است که کاربردهای گوناگون صنعتی دارد. در تمام دینام‌ها عبور خطوط میدان مغناطیسی آهنرباهای دائمی یا الکتریکی از سیم‌پیچ‌ها باعث به حرکت درآمدن الکترون در سیم‌پیچ و تولید جریان الکتریسیته می‌شود که موتور و سایر اجزای خودرو برای کار کردن به این نیرو نیاز حیاتی دارند. دینام از چهار بخش اصلی تشکیل شده است:
1 ـ استاتور یا بالشتک
یکی از قطعات اصلی دینام است که از هسته و سیم‌پیچ تشکیل شده است. هسته استاتور دارای چند لایه است که از حلقه‌های شیاردار نازک آهنی همراه با عایق مخصوص ساخته شده است. معمولا تعدادی از حلقه‌های آهنی مخصوص استاتور که دارای لایه بسیار نازکی از عایق مخصوص هستند، با پرچ یا خار مخصوص روی هم سوار شده و هسته اصلی استاتور یا بالشتک دینام را تشکیل می‌دهند.
2 ـ آرمیچر یا روتور
قطعه مغناطیسی مرکزی دینام است که از یک محور یا شفت اصلی فولادی و پوسته پنجه‌ای شکل آهنی ساخته شده و در مرکز استاتور حول محور خود می‌چرخد. آرمیچر معمولا دارای یک دسته سیم‌پیچ است که به طور منظم به دور محور اصلی آرمیچر روی یک قالب نازک پلاستیکی یا کائوچویی پیچیده شده است.
3 ـ رگلاتور یا آفتامات
توان الکتریکی تولید شده در استاتور تا حد زیادی به مقدار نیروی مغناطیسی آرمیچر وابسته است، به همین سبب یک رگلاتور الکتریکی که به آن آفتامات نیز می‌گویند مدام جریان الکتریکی ورودی آرمیچر را کنترل می‌کند تا ولتاژ و جریان خروجی استاتور را در حد معینی نگاه دارد.
4 ـ واحد یکسوساز (دیود)
واحد یکسوساز دینام که در بین تعمیرکاران به دیود مشهور است، یکی دیگر از قطعات تشکیل‌دهنده دینام یا آلترناتور است. جریان الکتریکی تولید شده در استاتور به صورت چند فاز متناوب یا AC است که به دلیل تغییر دور موتور دارای فرکانسی متغیر است. جریان خروجی متناوب استاتور وارد دیودهای واحد یکسوساز شده و به جریان DC تبدیل می‌شود. تعداد دیودهای واحد یکسوساز در اتومبیل‌های مختلف قدیمی و جدید بسیار متفاوت است که حداقل از یک پل دیودی با چهار دیود تشکیل شده است.
کار دینام همزمان با روشن‌شدن موتور آغاز می‌شود و نیروی خود را با یک تسمه لاستیکی از میل‌لنگ می‌گیرد. هر کدام از اجزای تشکیل‌دهنده داخل دینام و تسمه به مرور زمان مستهلک می‌شوند و ممکن است در عملکرد دینام اختلال ایجاد کنند. خرابی دینام می‌تواند باعث تولید برق کمتر از حد نیاز و هم تولید برق بیشتر از حد نیاز و تعریف شده برای موتور خودرو باشد. در اغلب خودروها چراغی داخل صفحه کیلومتر در نظر گرفته شده که روشن شدن آن نشانه درست کار نکردن دینام است. پاره شدن تسمه از یک سو و خراب شدن هرکدام از اجزای داخل دینام از سوی دیگر می‌توانند باعث خاموش شدن موتور خودرو شوند. البته پیش از خاموش شدن موتور برق ذخیره‌‌شده در باتری خودرو در مدت زمان کوتاهی مصرف می‌شود که در این حالت باید شارژ آن نیز پر شود. یکی از نشانه‌های خرابی دینام داغ و فسفاته شدن سرباتری مثبت است. به همین منظور رانندگان باید به طور منظم از سلامت سرباتری، دینام و همچنین تسمه دینام مطمئن شوند.
اشکال در کوئل
ولتاژ برق تولید شده با دینام و همچنین الکتریسیته ذخیره شده در باتری 12 ولت است؛ این در حالی است که نیروی مورد نیاز برای جرقه شمع‌ها و سوختن بنزین در اتاقک احتراق باید بین هفت تا 25 هزار ولت باشد. عمل افزایش ولتاژ در خودروها را وسیله‌ای به نام کوئل به عهده دارد.
کوئل‌ها سه نوع مختلف دارند. نوع اول قبلا در خودروهای قدیمی استفاده می‌شد و به صورت یک استوانه فلزی بود و در کنار آن یک دلکو نیز وظیفه مرتب‌سازی جرقه‌ها را انجام می‌داد.
نوع دوم شامل کوئل‌های مصرفی پراید و بیشتر خانواده پژو است که یک کوئل مجزا مانند حالت قبل، اختلاف پتانسیل مصرفی شمع‌ها را تامین می‌کند. (در ماشین‌های انژکتوری) ایراد این سیستم این است که خرابی کوئل در خودرو صدمات جدی به موتور وارد می‌کند.
نوع سوم مربوط به خانواده پژو 206 و 207 و خودروی رنو لوگان (تندر90 یا L90) است. در این خودروها، هر سیلندر و شمع دارای کوئل و دلکوی مجزا هستند. با این طراحی، در صورت خرابی هر بخش، فقط همان بخش تعویض می‌شود و تعویض کل قطعات نیاز نیست. این قطعه حساس قابل تعمیر نیست و باید با نمونه مشابه خود جایگزین شود.
خرابی پمپ بنزین
بنزین مورد نیاز برای روشن ماندن موتور با یک پمپ که داخل باک بنزین قرار گرفته، به سمت موتور پمپاژ می‌شود. پمپ بنزین دو نوع دارد:
پمپ بنزین مکانیکی: این پمپ بیشتر در خودروهای قدیمی یافت می‌شود.
پمپ بنزین برقی: در بیشتر خودروهای امروزی از این نوع پمپ‌بنزین استفاده می‌شود. در مقایسه با پمپ بنزین مکانیکی، پمپ بنزین برقی، بنزین را با فشار بیشتری پمپاژ می‌کند.
اما چرا پمپ بنزین خودرو خراب می‌شود؟
قطع شدن جریان یا کمبود ولتاژ: مسلم است که پمپ بنزین برقی، بدون جریان برق کار نمی‌کند. پس اگر برق به هر دلیلی به پمپ نرسد، از کار می‌افتد. بهتر است در چنین شرایطی سیم و کابل پمپ بنزین را بررسی کنید.
کثیف شدن: ناخالصی‌های موجود در بنزین به مرور زمان در باک بنزین ته‌نشین و به دلیل مکش به سمت پمپ در فیلتر نصب شده قبل از آن انباشته می‌شود. این مساله ابتدا باعث پایین‌آمدن میزان پمپاژ بنزین شده و در نهایت با مسدود کردن راه باعث قطع عمل انتقال بنزین از باک به سوی موتور می‌شود.
فرسودگی طبیعی: پمپ بنزین خودرو با استفاده از بنزین خنک و چرب می‌شود که این مساله طول عمرش را زیاد می‌کند. رانندگی با باک تقریبا خالی باعث می‌شود پمپ بنزین خنک و چرب نشود و آسیب ببیند.
محمدرضا نجفی
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
بازگشت ترامپ به کاخ سفید چه تاثیری بر سیاستهای آمریکا در قبال ایران دارد؟
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
رضا جباری: درگفتوگو با «جام جم»:
بهتاش فریبا در گفتوگو با جامجم:
