جویندگان کار به هوش باشید!

آنها مدعی هستند کارآموز باید ابتدا آموزش ببیند و خودش هم هزینه‌های دوره آموزشی را بپردازد. سپس به کارجویان اعلام می‌کنند پس از پایان دوره آموزشی، چند نفر از بهترین کارجویان را به شکل دائمی استخدام می‌کنند.

جدای از این که در همان دوره آموزشی، کارآموز بخش زیادی از فعالیت‌های کارفرما را به‌طور رایگان انجام می‌دهد، کارآموز بابت دوره‌های آموزشی هم مبلغی می‌پردازد و درواقع، کارفرما از دو جهت سود می‌برد.

اگرچه در برخی مراکز امکان دارد کارآموز بعد از پایان دوره آموزشی، واقعا جذب بازار کار شود، اما بیشتر این مراکز، هیچ کمکی به فرد کارآموز نمی‌کنند و پس از پایان دوره آموزشی، کارآموزان اخراج می‌شوند.

دراین بین کارآموز احساس می‌کند کارش را به درستی انجام نداده است و حتما بقیه کارآموزان از او بهتر بوده‌اند. واقعیت این است در بسیاری از موارد، این شرکت‌ها از همان ابتدا هم قصدشان استخدام نیرو نیست، بلکه فقط می‌خواهند به بهانه آموزش، مبلغی از کارآموز دریافت کنند یا در همان بازه زمانی آموزش کارآموزان، شرکت از برخی نیروهای انسانی رایگان استفاده کند.

با توجه به این که اوضاع نظارت بر فعالیت این شرکت‌ها چندان چنگی به دل نمی‌زند، دور از انتظار نیست که دامنه این شکل از کلاهبرداری‌ها افزایش پیدا کند و هر روز جوانان دیگری در دام این شرکت‌های قلابی بیفتند.

هیچ تضمینی برای اشتغال نداده‌ایم!

وقتی در به در دنبال کار بگردی، اما هیچ فرصت شغلی پیش رویت نباشد، در آن اوضاع و احوال، اصلا دور از انتظار نیست که فرد به دام شرکت‌های کلاهبردار بیفتد.

حمید آزموده، یکی از همین جوانان است که به گفته خودش، سال‌ها دنبال شغل بوده و در نهایت به دام این شرکت‌ها افتاده است. حمید به جام‌جم می‌گوید: مدرک کاردانی کامپیوتر دارم و بعد از دیدن یکی از آگهی‌های استخدام به شرکت مراجعه کردم و درخواست دادم به عنوان کارآموز پذیرفته شوم. بعد از طی دوره آموزشی و پرداخت 400 هزار تومان بابت شهریه این دوره‌ها اعلام کردند با پذیرفته شدگان این دوره‌ها تماس می‌گیرند و از آنها دعوت به کار می‌شود.

حمید چند هفته منتظر می‌ماند، اما هیچ خبری از تماس شرکت نمی‌شود. بعد از این که خودش با شرکت تماس می‌گیرد به او اعلام می‌کنند نمره اش در آزمون پایانی، خوب نبوده و پیشنهادش برای جذب در این شرکت رد شده است. او می‌گوید با توجه به این که در زمان ثبت نام، همزمان با چند نفر از دوستان و هم‌دانشگاهی هایش ثبت نام کرده بود، اما هیچ کدام از دوستانش هم در این دوره‌ها قبول نشدند. بعد هم که برای شکایت مراجعه کرده بودند، شرکت اعلام کرده آنها هزینه‌های دوره آموزشی را از کارجویان گرفته اند و هیچ ضمانتی هم برای استخدام نداشته و ندارند.

بیگاری تضمینی!

برخی شرکت‌ها هم هستند که ادعای آموزش ندارند و از همان اول به متقاضیان اعلام می‌کنند از بین کارجویان، چند نفر از بهترین افراد متقاضی را استخدام می‌کنند.

فاطمه قادری، یکی از همین افراد است که در یکی از این شرکت‌ها از او بیگاری کشیده‌اند. خانم جوان در گفت‌وگو با جام‌جم از نحوه کلاهبرداری این شرکت‌ها پرده برمی‌دارد. فاطمه از طریق آگهی به یکی از شرکت‌های تولید جوراب معرفی می‌شود و از او می‌خواهند جوراب‌ها را بسته‌بندی کند. همزمان با او چند نفر دیگر هم برای بسته‌بندی جوراب جذب می‌شوند و به آنها اعلام می‌کنند از بین آنها، کاری‌ترین فرد را انتخاب خواهند کرد. پس از دو هفته کار متوالی به فاطمه می‌گویند دیگر در محل کار حاضر نشود، چون فرد مورد نظرشان را انتخاب کرده‌اند.

براساس قراردادی هم که از قبل امضا کرده است، او نمی‌تواند نسبت به رفتار غیراخلاقی مدیران این شرکت اعتراض کند، چون خودش قبول کرده است دو ماه به شکل آزمایشی فعالیت کند. در واقع مالکان سودجوی این کارگاه‌ها به جای استخدام چند نیروی ثابت هر روز درفضای مجازی به شکل رایگان آگهی جذب کارگر منتشر می‌کنند، اما هیچ وقت به استخدام فکر نمی‌کنند چون هر روز تعدادی جویای کار به تصور این که قرار است کارکرد آنها سنجیده شود، بی‌مزد و مواجب برایشان کار می‌کنند.

در این میان، برخی شرکت‌ها خلاقیت به خرج می‌دهند و به جای ایجاد شغل، محصولاتشان را به کارجویان می‌فروشند و از این طریق، کسب سود می‌کنند. مثلا برخی شرکت‌ها با فروش دستگاه‌های چاپ و مهرسازی، کارآموز جذب کرده، پس از دریافت مبلغی بابت فروش دستگاه و برگزاری دوره‌های آموزشی، کارآموز را به حال خود رها می‌کنند. چند سال قبل هم یکی از شرکت‌های فعال در حوزه نرم‌افزار از نیروهای معلول، سوء‌استفاده کرد. این شرکت با استخدام تعداد زیادی از معلولان و بهره‌مندی از معافیت معالیاتی، وام‌های کلانی دریافت کرد و بعد از مدتی هم فرار را بر قرار ترجیح داد.

باید از ایجاد اشتغال واقعی حمایت شود

اگر اوضاع کلی اشتغال مساعد باشد و فرصت‌های شغلی به وفور در دسترس جوانان قرار بگیرد، طبیعی است بازار فرصت‌طلبی شرکت‌های مدعی ایجاد اشتغال نیز جمع خواهد شد.

اقبال محمدیان، نماینده مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم به همین مسائل اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر با قاچاق کالا مقابله شود، واردات بی‌رویه محصولاتی که مشابه داخلی باکیفیت دارند ممنوع شود و شرایط برای حضور گسترده بخش خصوصی به منظور سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال فراهم شود، آن گاه در آن شرایط، اشتغال واقعی و پایدار ایجاد خواهد شد، اما وقتی این پیش شرط‌ها وجود نداشته باشد، آن گاه احتمال ایجاد شغل کاذب یا سوء‌استفاده از بازار اشتغال وجود خواهد داشت.

به گفته محمدیان، حمایت از تشکیل تعاونی‌ها، افزایش مهارت نیروهای کار، اعطای تسهیلات کم بهره به کارفرمایان واقعی و نظارت بر حسن انجام کار و همچنین حمایت از کارآفرینان، نخبگان و فارغ التحصیلان دانشگاهی، فرآیندی است که می‌تواند به ایجاد اشتغال واقعی منجر شود و میزان سوء‌استفاده‌ها از بازار اشتغال را بکاهد.

نباید از خاطر برد معضل بیکاری و سوء‌استفاده از بیکاران با دستور و بخشنامه حل نمی‌شود. این که فکر کنیم صرفا می‌توان با اقدامات قهری، جلوی سوء‌استفاده‌ها از بازار اشتغال را گرفت، تصور خطایی است که با واقعیت همخوانی ندارد.

مثلا چندی قبل، خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر این که برخی شرکت‌هایی که به ظاهر متقاضی نیروی کار بودند، شماره تلفن‌های ارتباط با شرکت را از گروه شماره تلفن‌هایی انتخاب کرده بودند که تماس گیرنده باید مبلغی را بابت هر چند دقیقه صحبت‌کردن با این شماره تلفن‌های پولی پرداخت کند. یعنی وقتی فرد متقاضی کار به این شرکت‌ها زنگ می‌زند و درباره جزئیات شغل مورد نیاز سوال می‌کند، در همه آن لحظات، فرد متقاضی بابت صحبت‌کردن با مسئولان آن شرکت ها، مبلغی روی قبض تلفنش اضافه و به حساب آن شرکت واریز می‌شود.

بدیهی است بازار این گونه سوء‌استفاده‌ها زمانی سرد می‌شود که شغل واقعی به اندازه کافی در دسترس باشد، نه این که جمعیت بیکاران کشور برای برخی شرکت‌های شیاد، زمینه اشتغال و درآمدزایی نامشروع را فراهم کنند.

امین جلالوند