گاردین: سیاست‌های «تجارت آزاد» ابزاری برای توسعه اقتصادی نیست

مقامات کشورهای غربی و اقتصاددانان لیبرال، آزادسازی تجاری را ابزاری برای توسعه کشورها مطرح کرده‌اند. آنها مدعی هستند کشورهای توسعه یافته غربی نیز با اتخاذ سیاست‌های تجارت آزاد و حذف موانع تجاری موفق به توسعه شده‌اند.

اما تاریخ توسعه‌یافتگی این کشورها نشان می‌دهد آنها در دوران توسعه خود همواره از سیاست‌های حمایتی متعدد، همچون ممنوعیت واردات بهره برده‌اند.

بریتانیا و آمریکا با تجارت آزاد توسعه نیافته‌اند

به‌طور خاص بریتانیا که سردمدار سیاست‌های تجارت آزاد در قرن‌های اخیر محسوب می‌شود، در اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم میلادی، که دوران رونق اقتصادی این کشور محسوب می‌شود، سیاست‌های تجاری بسیار محدودی را اعمال کرده است. کشور آمریکا نیز که در طول دو قرن اخیر یکی از موفق ترین کشورها در زمینه توسعه تجارت خارجی بوده است، در اوایل دوران توسعه خود به طور گسترده از سیاست‌های حمایت گرایانه بهره برده است. دیگر کشورهای توسعه یافته همچون ژاپن، کره جنوبی و تایوان نیز از این قاعده مستثنا نیستند و همگی از سیاست‌های حمایت گرایانه بهره برده‌اند.

تجارت آزاد مانع توسعه کشورهای در حال توسعه

در مقابل تاریخ توسعه کشورهای غیرغربی و کمتر توسعه یافته نشان می‌دهد هر زمان این کشورها از سیاست‌های حمایت‌گرایانه استفاده کرده‌اند، تولید ثروت با استفاده از نیروی کار داخلی بیشتر بوده است؛ در مقابل هر زمان به سیاست‌های تجارت آزاد روی آورده‌اند، بخش‌های تولیدی با رکود مواجه شده است. اتخاذ سیاست‌های تجارت آزاد از سوی کشورهای توسعه یافته، همواره با تحریکات کشورهای توسعه یافته غربی انجام گرفته است و نتیجه‌ای جز بهره مندی آنها از بازار مصرفی گسترده کشورهای در حال توسعه درپی نداشته است.

به‌عنوان مثال چنانچه به بیش از دو دهه قبل بازگردیم، کشور سنگال تا پیش از سال 1994، از بخش کشاورزی پر رونقی برخوردار بود. اما در این سال این کشور به توصیه کشورهای توسعه یافته غربی، به اتخاذ سیاست‌های تجارت آزاد روی آورد و تعرفه واردات محصولات کشاورزی را به میزان قابل توجهی کاهش داد. کاهش تعرفه بخش کشاورزی موجب شد بسیاری از تولیدات این بخش همچون گوجه فرنگی و مرغ، در رقابت با محصولات وارداتی قابلیت رقابت نداشته باشند و از میزان تولید آنها کاسته شد. از آن زمان به بعد بخش زیادی از نیازهای سنگال به محصولات کشاورزی از طریق واردات تأمین شد و بخش زیادی از کشاورزان شغل خود را از دست دادند. بعد از کاهش رونق بخش کشاورزی، مردم سنگال به ماهیگیری روی آوردند و توانستند بخش زیادی از نیاز خود را از این طریق پوشش دهند. اما رونق این بخش نیز تنها یک دهه ادامه داشت. در اواخر دهه گذشته میلادی کشورهای اروپایی قصد داشتند با انعقاد توافق‌نامه‌ای با این کشور، مجوز استفاده کشتی‌های خود از سواحل سنگال را دریافت کنند.

استفاده کشتی‌های اروپایی از سواحل دریایی سنگال به منظور ماهیگیری، به افزایش تولید ماهی و کاهش فقر در این کشور کمک می‌کرد. اما به طور قطع این اقدام به سرکوب کشتی‌های داخلی منجر می‌شد چراکه با ورود کشتی‌های اروپایی امکان رونق شرکت‌های داخلی در زمینه‌هایی همچون ساخت قایق، ماهیگیری و تجارت ماهی از بین می‌رفت.

در آن زمان نمایندگان تجاری اتحادیه اروپا با بیان نظریاتی در باب مزیت تجارت آزاد قصد داشتند کشور سنگال را از اتخاذ رویه‌های حمایت گرایانه و اعطای امتیاز ماهی‌گیری به شرکت‌های داخلی منصرف کنند.