بداهه‌های بی‌ربط ترامپ و شرکا

در این خصوص باید به چند نکته اشاره کرد اول اینکه برجام یک موافقتنامه دوجانبه میان ایران و آمریکا نیست که اگر آمریکا تصمیم بگیرد مجددا درباره آن مذاکره کند، ایران هم بپذیرد یا نپذیرد. برجام یک معاهده چندجانبه است که طی قطعنامه 2231 به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده است. بنابراین اگر یکی از طرفین بخواهد تغییری در آن ایجاد کند باید با همه اعضای توافق کنار بیاید.

نکته دیگر اینکه متاسفانه یک ضعف کلی در برجام وجود دارد و آن اینکه اگر ایران به تعهداتش در برجام عمل نکند مجازات‌هایی برایش در نظر گرفته‌اند اما اگر قدرت‌های دیگر تعهدشان را اجرا نکنند چنین چیزی در نظر گرفته نشده و آمریکا الان در حال استفاده از این خلأ است.

نکته دیگر اینکه اگر ما به متن و روح برجام نگاه کنیم مشاهده می‌کنیم که در هیچ کجا از متن برجام، چیزی تحت عنوان بازبینی وجود ندارد. اگر هم کسانی مدعی هستند که بر اساس روح برجام می‌توان به امکان بازبینی در آن رسید باید گفت که بر اساس روح برجام در فرایند اجرا است که نتایج بعدی مشخص می‌شود. یعنی اگر آمریکا می‌خواهد بحثی درباره بازبینی برجام مطرح کند حتی اگر بر اساس روح برجام هم در نظر بگیریم شاید بتوان اینکار را بعد از اجرای برجام مطرح کرد.

اجرای برجام 10 سال طول می‌کشد و الان حدود دو سال و نیم از آن را سپری کرده‌ایم. بنابراین اگر با این دید هم بخواهیم نگاه کنیم ابعاد مختلف برجام باید 10 سال اجرا شود و معلوم شود که طرفین به تعهداتشان عمل کرده‌اند.

آنوقت شاید بشود درباره برجام صحبت کرد. اما اینکه آمریکا و برخی شرکایش در حال حاضر، به صورت فی‌البداهه در حال مطرح کردن مسائلی درباره گفت‌وگو درباره برجام هستند بحثی است که خلاف تمام معیارهای بین‌المللی و خلاف اصل عمل به تعهدات در خصوص قراردادهاست و کلا بحث بی‌ربطی است که آمریکا مطرح می‌کند و متاسفانه بقیه کشورها هم بر سر این قضیه سکوت می‌کنند اما همه‌شان می‌دانند که حرف آمریکا کلا حرف بی‌ربطی است و شدنی هم نیست. از سوی دیگر ایران روی چه تضمینی می‌‌تواند دوباره با آمریکا مذاکره کند؟

وقتی که یک مذاکرات بسیار طولانی مدت، تحت یک شرایط ویژه به نتیجه رسیده و آمریکا با تغییر یک دولت، توافق را نادیده می‌گیرد، در صورت مذاکره مجدد هم هیچ تضمینی وجود ندارد که توافق بعدی هم دوباره به هم نخورد. بنابراین تنها راهی که می‌ماند این است که طرفین به متن و محتوای برجام وفادار بمانند و در این میان اگر کسی هم می‌خواهد از توافق خارج شود می‌تواند به صورت انفرادی کار خودش را انجام دهد و به نسبت آن کار، بقیه هم می‌توانند تصمیم‌ بگیرند که چه کاری انجام دهند.

در همین خصوص درباره تصمیمی که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند در صورت خروج آمریکا از برجام بگیرد باید گفت که این یک تصمیم استراتژیک است و تصمیمات استراتژیک باید با اجماع و در مجموعه تصمیم‌گیری نظام اتخاذ شوند و به عنوان اساس تصمیم‌گیری همه ارکان نظام باشند. بر این اساس هر تصمیم احتمالی‌ که در آینده گرفته شود قطعا تصمیمی است که بر اساس یک روند معقول گرفته شده و حتما هزینه‌ها و فایده‌هایی خواهد داشت که هم باید هزینه‌هایش را پرداخت کرد و هم از فایده‌هایش بهره برد.

دکتر سید رسول موسوی - استاد دانشگاه