بدون تضمین کشورهای اروپایی، باقی ماندن ایران در برجام غیرعقلانی است

روز گذشته معاون سیاسی وزیر خارجه ایران اعلام کرد،چشم انداز روشنی برای ادامه مذاکرات با اروپا برای حفظ برجام وجود ندارد و احتمال می رود هفته آینده ایران از این توافق خارج شود.

اظهارات سید عباس عراقچی مبنی بر خروج ایران از برجام در حالی مطرح می شود که با خروج آمریکا از برجام هیئت ایرانی با دیگر طرف‌های توافق هسته ای در حال رایزنی برای حفظ برجام هستند.

اما روندهای موجود در عرصه سیاسی نشان می دهد چندان نباید به ادامه حیات برجام امیدوار بود. معاهده‌ای که پس از امضای آن با کشورهای اروپایی و آمریکا، انتظار می‌رفت طبق گفته‌های قبلی دولتمردان موجب گشایش‌های اقتصادی و سیاسی در داخل شود.

در همین ارتباط دکتر حسن عابدینی تحلیلگر سیاست خارجی در گفت‌وگویی به سؤالات جام جم آنلاین پاسخ داد که در ادامه متن می‌خوانیم.

چرا بعد از گذشت نزدیک به 3 سال از حصول برجام و قول‌هایی که دولت برای گشایش اقتصادی به مردم دادند، امروز مقامات رسمی ما از احتمال خروج از برجام سخن می‌گویند؟

بسیاری اعتقاددارند گفت‌وگو با آمریکا مثل شطرنج‌بازی کردن با یک گوریل است. آن‌ها در چارچوب هژمونی نظام سلطه همواره تلاش دارند هر وقت بخواهند سر میز مذاکره می نشینند و هر زمان که اراده کنند زیر میز مذاکره زده و به قول خود عمل نخواهند کرد.

درواقع واشنگتن با هر کشوری ازجمله ایران که بخواهد وارد گفت‌وگو شود تلاش می‌کند به شکلی که خودش اراده دارد نتیجه مذاکره رقم بخورد و خواست طرف مقابل را در اولویت چندم قرار می‌دهد.

ایالات‌متحده بر همین استدلال بر هیچ قراردادی ازجمله برجام پایبند نبوده و مذاکره با دیگران را صرفاً هدفی برای پیشبرد اهداف و سیاست‌های پیدا و پنهان خود بشمار می‌آورد.

به همین خاطر وقتی جمهوری اسلامی مشاهده می‌کند که آمریکا یک‌طرفه از برجام خارج‌شده و همچنان در پی تأمین منافع خود است با اعلام رسمی احتمال خروج از برجام به‌طرف اروپایی این پیام را می‌دهد که اگر توان حفظ برجام را ندارند ایران در خروج از این معاهده مصمم است.

پس چرا ما با توجه به سابقه آمریکا با آن‌ها مذاکره کردیم و باگذشت چند سال از امضای توافق هسته‌ای، الان بحث خروج از برجام مطرح است؟

البته برجام تنها یکی از مجموعه توافقاتی است کاخ سفید از آن خارج می‌شود. به‌طور کلی با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا این کشور از معاهده تجارت پاسیفیک- نفتا و پیمان‌نامه آب‌وهوایی پاریس و ... خارج‌شده و شنیده می‌شود دولت ترامپ از یونسکو هم خارج خواهد شد.

بنابراین باید مشکل را در طرف مقابل جستجو کرد. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب مقررات بین‌المللی به‌عنوان یکی از اعضای سازمان ملل متحد با گروه 1+5 وارد مذاکره شد و در براین اساس به توافق برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام دست‌یافت و طبق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اذعان طرف‌های غربی ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام تا به امروز پایبند بوده است.

بااین‌وجود برجام چه دستاوردی برای ما به همراه داشته است؟

اتحادیه اروپا و آمریکا از سال 82 که درآن مقطع هیئتی از سه کشور اروپایی بر سر مسائل هسته‌ای با ایران وارد مذاکره شد که با روی کار آمدن دولت یازدهم طرف‌های گفت‌وگو به شش کشور ارتقا پیدا کردند. شایان‌ذکر است اروپا و غرب بر ای مذاکره با ایران چهار هدف را دنبال می‌کرد: اول اینکه ایران باید برنامه هسته‌ای خود را متوقف کند، در مرحله بعد، فناوری که به آن دست‌یافته به عقب برگرداند و سوم اینکه کلاً باید سایت‌های هسته‌ای خود را برچیند و در گام آخر این مراکز را منهدم سازد. اما امروز به هیچ یک از اهداف خود دست نیافتند و هر زمان لازم باشد ما به نقطه اول باز خواهیم گشت.

باوجودی که صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران بر همگان روشن بود و دستیابی به بمب هسته‌ای صرفاً یک بهانه در دست آمریکا و غرب محسوب می‌شد چرا تا این اندازه اصرار داشتند، ایران از فعالیت‌های هسته‌ای محروم بماند؟

اروپا و آمریکا همچنان با نگاهی استعماری و زورگویانه به کشورها می‌نگرند و براین اساس علاقه‌مند نبودند تا جمهوری اسلامی ایران به فناوری هسته‌ای دست یابد و انحصار قدرت‌های غربی در این حوزه به مخاطره افتد. به همین خاطر تلاش کردند تا جایی که امکان دارد از دستیابی ایران به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای جلوگیری کنند که با تلاش متخصصان داخلی و کارشناس هدف غرب محقق نشد.

خروج آمریکا از برجام را چطور ارزیابی می‌کنید و آیا مذاکرات هیئت ایرانی با اروپا بعد از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای نتیجه‌بخش خواهد بود؟

خروج آمریکا از برجام کاملاً غیرقانونی بود و این کشور به‌عنوان عضو دائم شورای امنیت و قطعنامه 2231 از تکالیف خود در اجرای برجام سرباز زد. اما در این میان اروپا اگر علاقه‌مند است تا برجام ادامه پیدا کند اولا باید تضمین بدهد تا خطوط اعتباری پولی و بانکی اروپا به ایران متصل شود در ثانی با اقدامات خود زمینه ادامه حضور شرکت‌های اروپایی در کشورمان را فراهم آورد و از همه مهم‌تر اینکه با احتمال تحریم صنعت نفت ایران، کشورهای اروپایی به‌عنوان یک جایگزین فروش نفت ایران را متعهد گردد. در چنین فضایی ماندن در برجام امری عقلایی در حوزه سیاست خارجی تلقی می‌شود در غیر این صورت ماندن ما در توافق هسته‌ای جز خسران سیاسی اقتصادی دستاورد دیگری برای ما به همراه نخواهد داشت.

حال که حیات برجام به مخاطره افتاده و به‌احتمال‌زیاد ما از این توافق خارج خواهیم شد، آیا با توجه به عدم تحقق وعده‌ووعیدهایی که دولت درباره گشایش‌های اقتصادی داده بود، موجب سرخوردگی جامعه و ایجاد یک‌بار روانی در مردم نمی‌شود؟

درهرصورت ماندن ما در برجام با توجه به شرایطی به آن اشاره شد، عقلایی نیست اما عنایت داشته باشیم که در شرایطی احتمال خروج ما از این توافق وجود دارد که به دنیا ثابت شد که جمهوری اسلامی ایران هیچ زمانی به دنبال جنگ و اشاعه سلاح‌های کشتارجمعی نبوده و این مسئله جنگ روانی است که آمریکا و غرب علیه ما به راه انداخته بودند.

مضاف بر این که مردم ما چهار دهه است که در شرایط تهدید های نظامی، جنگ 8 ساله و تحریم مقاومت جانانه ای از خود نشان داده است. امروز جنگ دشمن با ما جنگ اقتصادی است و لازم است هم دولت و مسئولین با اتکا به توان داخلی و اقتصاد درون محور دشمنان را در عرصه جنگ اقتصادی هم شکست دهد. در مجموع با توجه به پیشینه ای که از مردم ایران سراغ داریم ملت ما از ادامه راه خود بازنخواهد گشت و اتفاقاً در این حوزه هم بدخواهان مردم ایران با شکست مواجه می‌شوند.

محمدرضا شجاعیان - خبرنگار جام جم آنلاین