پلاستیک‌آباد!

شکوفه بسیم، کارشناس پسماند دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با «جام‌جم» با تکیه بر آمارها، از تولید سالانه 177 هزار تن پلاستیک در داخل کشور خبر می‌دهد.

به گفته او، روزانه حدود 500 تن محصولات پلاستیکی در ایران تولید می‌شود اما چون که این محصولات در کارگاه‌های زیرپله‌ای یا غیرمجاز تولید می‌شوند، وزارت صنعت نمی‌داند که محصول تولیدی کیسه پلاستیکی است یا انواع دیگری از وسایل پلاستیکی بوده است.

عمر هر کیسه پلاستیک 12 دقیقه

شینا انصاری، مدیرکل دفتر پایش سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در گفت‌وگو با «جام‌جم» ایران را دهمین مصرف‌کننده پلاستیک معرفی می‌کند.

او ادامه می‌دهد: مستندات زیادی هست که حیوانات و پرندگان به‌دلیل رها شدن کیسه‌های پلاستیکی در تالاب‌ها و دریاچه‌ها، دچار مرگ و میر می‌شوند. بسیاری از کشورها مثل کنیا مصرف پلاستیک را ممنوع کرده و مالیات سنگینی برای آن وضع کرده‌اند. در بنگلادش اوایل دهه 2000 میلادی سیلی رخ می‌دهد و بررسی‌های دولت این کشور نشان می‌دهد که علت این پدیده و کشته شدن مردم این کشور ناشی از بسته شدن معابر به‌دلیل مصرف پلاستیک بود. به گفته انصاری، عمر هر کیسه پلاستیکی در ایران 12 دقیقه است. 50 درصد این کیسه‌ها فقط یکبار استفاده و وارد سطل زباله یا در طبیعت رها می‌شوند. هر خانواده ایرانی به‌طور متوسط روزانه سه کیسه پلاستیکی وارد چرخه مصرف می‌کند. دلیل مصرف بالای کیسه پلاستیکی در ایران ارزان بودن مواد اولیه و محصول نهایی یعنی کیسه پلاستیکی است، زیرا از ترکیبات نفتی به دست می‌آید و قوانین بازدارنده برای مصرف پلاستیک هم کم است. او می‌گوید: استفاده از پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر با پایه نشاسته که زودتر تجزیه می‌شود، می‌تواند مشکلات ایران را حل کند.

دردسرهای پلاستیکی

با آن‌که مدیرکل دفتر پایش سازمان حفاظت محیط‌زیست استفاده از پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر را راهی برای خلاص شدن از شر پلاستیک‌ها اعلام می‌کند اما بسیم، کارشناس دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقد است که استفاده از این نوع پلاستیک‌ها دردی را دوا نمی‌کند.

او عنوان می‌کند: کیسه‌های پلاستیکی زیست تخریب‌پذیر در ساختار خود فلزات سنگین دارد. این پلاستیک‌ها در معرض نور خورشید تجزیه و ترکیبات آنها از هم جدا می‌شود، به همین دلیل به لحاظ بصری اثری از آنها باقی نمی‌ماند اما ریزپلاستیک‌های حاصل از تجزیه آن، طبیعت را آلوده می‌کند.

به گفته بسیم، سازمان محیط‌زیست تلاش می‌کند استاندارد ملی 14417 را که توسط سازمان ملی استاندارد تدوین شده است اجباری کند تا سازمان ملی استاندارد بتواند بر میزان فلزات سنگینی که به عنوان افزودنی در پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر استفاده می‌شود، نظارت کند. به این ترتیب تخریب محیط‌زیست به حداقل خواهد رسید.این کارشناس پسماند با اشاره به این‌که تقریبا هیچ کیسه پلاستیکی‌ای به‌دلیل نبود صرفه اقتصادی در ایران بازیافت نمی‌شود، استفاده از 50 درصد کیسه‌های پلاستیکی به عنوان کیسه زباله را اقدامی غیراصولی توصیف می‌کند زیرا شیرابه زباله براحتی از این کیسه‌ها عبور و شهر را آلوده می‌کند. از سوی دیگر کار را برای کارگران شهرداری به هنگام جمع‌آوری زباله دشوار می‌کند.

تلاش برای قوانین بهتر

با وجود اقداماتی که در سراسر جهان برای کاهش مصرف پلاستیک در حال انجام است، در ایران همچنان بی‌محابا کیسه‌های پلاستیکی را مصرف می‌کنیم. گرچه بسیم می‌گوید که چند استان از جمله خراسان رضوی، تهران و اصفهان در عرضه کیسه پارچه‌ای و انجام اقداماتی برای کاهش مصرف کیسه پلاستیکی پیشگام هستند اما هنوز به نقطه مطلوب نرسیده‌ایم.

آن‌طور که او عنوان می‌کند در زمینه منع مصرف کیسه پلاستیکی چند بند قانونی و آیین‌نامه داریم. بر اساس ماده 12 آیین‌نامه اجرایی مدیریت پسماند مواد پلاستیکی، تولیدکنندگان و واردکنندگانی که مشمول این ماده می‌شوند، باید نیم در هزار ارزش کالای تولیدی یا صادراتی خود را به صندوق توسعه ملی پرداخت کنند تا صرف بازیافت همان کالای وارداتی یا تولید شده (که می‌تواند کاغذ، پلاستیک و غیره باشد) شود. البته اگر واردکننده یا تولیدکننده خودش اقدام به بازیافت محصول تولیدی کند، از پرداخت این مبلغ معاف است.

این کارشناس دفتر پسماند آیین‌نامه اجرایی بند (ن) تبصره 6 قانون بودجه سال 97 را دیگر قانونی معرفی می‌کند که در حوزه مدیریت مصرف کیسه‌های پلاستیکی وضع شده است. این قانون که ظرف یک تا دو ماه آینده تعیین تکلیف می‌شود در حال حاضر در کمیسیون زیربنایی دولت در دست بررسی است، این قانون به سازمان امور مالیاتی اجازه می‌دهد تا از واردکنندگان و تولیدکنندگان برای مدیریت پسماند هزینه‌ای دریافت کنند. این هزینه صرف کمک به شهرداری‌ها برای مدیریت پسماند می‌شود.

او همچنین از تدوین ضوابطی توسط سازمان محیط‌زیست برای کاهش مصرف پلاستیک خبر می‌دهد که بر اساس آن وزارت صنعت و سایر دستگاه‌ها باید به کمک محیط‌زیست بیایند اما این ضوابط یک‌سالی است که در کمیسیون زیربنایی دولت در دست بررسی است.

به گفته بسیم تنها راه نجات طبیعت از کیسه‌های پلاستیکی مزاحم این است که به گذشته بازگردیم. از زنبیل یا کیسه‌های پارچه‌ای برای خرید استفاده کنیم و تلاش کنیم که این فرهنگ را در کشور توسعه دهیم.

زنبورها و پلاستیک

در سال های اخیر تلاش برای تولید مواد تجزیه‌پذیر در محیط زیست که حیات انسان در سال‌های آتی را به خطر نیندازند، افزایش یافته و روش‌های منحصر به فردی نیز ابداع شده است. یک شرکت استرالیایی ‌ با بررسی عملکرد و شیوه زندگی زنبورهای عسل ‌ رویکردی منحصر به فرد برای حفاظت از طبیعت با یک روش طبیعی در پیش گرفته است.

به گزارش مهر، در قالب این روش مشخص شده که زنبورهای عسل استرالیایی قادر به تولید ماده ای با خواص مشابه با پلاستیک هستند که فاقد مواد شیمیایی آلوده کننده محیط زیست بوده و هزینه تولید آن هم چندان زیاد نیست. ماده یاد شده که فعلا توسط محققان پلاستیک زیستی نام گرفته بعد از مدت کوتاهی در محیط زیست تجزیه می‌شود و ضد آب هم هست.

تولد هر ثانیه 160 هزار کیسه پلاستیکی

تغییر الگوی استفاده ازکیسه های پلاستیکی، استفاده از پاکت و کیسه های پارچه ای برای خرید، برنامه خرید کالاهایی با کمترین پلاستیک،فرهنگ سازی از طریق رسانه ها،جلوگیری دولت ازخط تولید نایلکس وعرضه آن، ایجاد فضای مناسب برای بازیافت از جمله مهمترین راهکار هایی است که می توان در زمینه کاهش وکنترل مصرف پلاستیک بکار گرفت.

بر اساس تحقیقات انجام شده در هر ثانیه 160 هزار کیسه پلاستیکی در سراسر دنیا تولید و مورد استفاده قرار گرفته و دور انداخته می‌شود.

همچنین در ایران سالانه حدود سه میلیون تن پلاستیک تولید می شود که لازم برنامه منسجمی برای کاهش تولید و مصرف آن اجرا شود.

لیلا مرگن