کودتای 28 مرداد سرنوشت کشورمان را نیم قرن به تباهی کشاند

طبیعی است انگلیس با اقتصادی نابه‌سامان دیگر نتوانست سرویس های جاسوسی خود را تامین کند و آن را تحویل آمریکا داد. علاوه بر آن، به دلیل اهمیت استراتژیک خاورمیانه و بخصوص ایران و وجود نفت در این کشور، آمریکا در صدد رخنه و قدرت طلبی و سلطه بر خاورمیانه برآمد.

آمریکا با توجه به فضای ضد انگلیسی مردم ایران، چهره بظاهر ملی به خود گرفت و با تبلیغات گسترده در داخل و خارج ایران علیه انگلیس، نقش میانجی بین ایران و انگلیس ایفا کرد و با اجرای سیاستی دوگانه خواستار برهم خوردن وضع موجود در صنعت نفت ایران و پیدا شدن راهی برای نفوذ و ورود خود در این عرصه بود.

حال سوالی که مطرح می شود این است یک کشور چگونه قربانی توطئه کشور های بیگانه قرار می گیرد؟ عدم اتحاد داخلی تنها دلیل اصلی قربانی یک کشور است، چرا که در آن زمان کشورهای ضعیف تر از ایران نیز وجود داشت، اما به دلیل استقلال ملی هویت خود را حفظ کردند و به عبارتی به باند حاکم در کشور وابسته نبودند و تن به خفت و بازی های بین المللی ندادند.

دکتر مصدق می خواست از کمک های آمریکا به عنوان اهرمی برای فشار به انگلیسی استفاده کند، اما به بازیچه ای در دست آمریکا تبدیل شد.از همین زمان مصدق به آمریکایی ها اعتماد کرد.

در این میان، ساده پنداری و جاه طلبی برخی عناصر داخلی کمک بسیاری به این اقدامات تفرقه افکن کرد. در هر صورت ملی شدن صنعت نفت، حاصل اتحاد و هوشیاری گروه ها و کودتای 28 مرداد، حاصل ساده پنداری و اختلافات درون گروهی بود. با کودتای 28 مرداد آمریکا توانست رقبای بین المللی اش را کنار بزند و بر ایران مسلط شود. با توجه به این موضوع می توان نتیجه گرفت تفرقه افکنی توسط مخالفان یکی از کم هزینه ترین و در عین حال موثرترین ابزار برای رسیدن به هدف است.

انگلیس بدسابقه بود اما این‌که آمریکا به اندازه انگلیس بدسابقه نبود اما باز هم دلیل نمی شد پای یک قدرت خارجی دیگر را در کشور باز کنیم.

کلام آخر، دشمنان ایران از گذشته نهضت های ما درس گرفته اند اما متاسفانه خود ما هیچ گاه از آنها عبرت نگرفته‌ایم؛ چرا که متخصصان، سیاستمداران، دیپلمات ها و ... علل شکست خوردن خود را در برابر دیگری بررسی می کردند تا دیگر اجازه ندهند در سیاست بعدی همان اشتباهات تکرار شود.در کشورما هیچ گاه به رفع آسیب های نهضت ها اهمیت داده نشد و حتی مجدد نیز تکرار شد. کودتای 28 مرداد سرنوشت کشورمان را برای نیم قرن به تباهی کشاند.

ایران به دلیل تجربه دو کودتا و آگاهی و تجربه در روابط بین الملل دیگر درگیر کودتا نمی شود؛ اما امروزه بیگانگان به دنبال کودتا نیستند و به روشی جدید و موثر روی آوردند. ایجاد یاس و نامیدی از آینده میان مردم تنها عاملی است که بیگانگان می توانند نقشه هایشان را عملی کنند. در کودتاهای به‌وجود آمده همیشه صحبت از مصدق و کاشانی است، اما موضوعی که هیچ گاه از آن صحبت نشد یاس و نامیدی بود که بر کشور حاکم شد که متاسفانه امروزه هم این نامیدی از آینده میان مردم موج می زند.

دکتر موسی نجفی

کارشناس تاریخ معاصر و استاد پژوهشگاه علوم انسانی