ماجرای تماس تلفنی شاه با کارتر در روز17 شهریور/ بازگویی واکنش امام به کشتار مردم در میدان ژاله

محمدصادق کوشکی در گفت وگو با جام جم آنلاین در ارتباط با قیام مردمی در 17 شهریور 57 و سرکوب خونین آن به‌دست ماموران شاه با اشاره به خاطرات جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا گفت: در جریان جمعه سیاهی که شاه برای ملت رقم زد کارتر در کمپ دیوید مشغول استراحت بود که در خاطراتش می نویسد: شاه ایران بعد از فاجعه خونین 17 شهریور به من زنگ زد و مضطرب بود باید چه کار کند. من به او اطمینان خاطر دادم جای نگرانی نیست و این ناآرامی ها بعد از این جریان فروکش خواهد کرد.

وی افزود: البته کارتر بر اساس مجموعه تحلیل های سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا (سیا) و سازمان اطلاعات ارتش این کشور که در ایران مستقر بود، فکر می‌کرد ناآرامی‌ها فروکش می‌کند. از این رو کارتر خطاب به شاه ایران می گوید دولت ایالات متحده تحت هر شرایطی پشتیبان توست و حکومت باید محکم و استوار به کار خود ادامه دهد؛ بنابراین برآورد دولتمردان آمریکایی تا قبل از برگزاری کنفرانس گوادلوپ(میان دولت های با هدف بررسی وضعیت ایران) در دی ماه 57 این بود که حکومت پهلوی قدرت دارد ناآرامی ها و قیام ها را می تواند پشت سر بگذارد و هیچ‌گاه تصور سقوط شاه را نداشتند. حتی مرور برنامه های بی. بی. سی و سایر رسانه های بیگانه بخوبی نشان می دهد تحولات ایران در یکی دو سال منتهی به پیروزی انقلاب را گذار تحلیل می کردند.

این تحلیلگر سیاسی، مهم‌ترین پیامد واقعه 17 شهریور در تحولات داخلی را ایجاد وفاق مردمی علیه استبداد و دیکتاتوری شاه دانست و خاطر نشان کرد: برخی نیروهای مبارز بویژه گروه های ملی و منتسب به نهضت آزادی تا قبل از واقعه 17 شهریور اعتقاد داشتند حکومت پهلوی نباید ساقط شود، بلکه باید شاه سلطنت و حکومت را به مجلس و دولت و دیگر دیگر نهادها واگذار کند. اما در آن مقطع به این نتیجه رسیدند که رژیم شاه به هیچ وجه قابل اعتماد نیست و باید سرنگون شود. بنابراین فردای قیام مردمی 17 شهریور اعلام کردند شاه لیاقت مملکت داری ندارد.

وی ادامه داد: فاجعه 17 شهریور نه تنها اراده مردم در مبارزه با شاه را سست نکرد، بلکه جدی تر هم شد. بویژه پیامی که امام در واکنش به این کشتار نشان دادند و خطاب به ملت ایران، کشتار وحشیانه 17 شهریور را محکوم کردند و خواهان ادامه مبارزات ملت ایران و پیوستن ارتش به صفوف ملت شدند:«کاش من بین معترضین بودم و در بین مردم به شهادت می رسیدم». به دنبال این واکنش موج انقلاب اسلامی جدی‌تر دنبال شد و در مهرماه شاهد بودیم مسیر راهپیمایی ها بویژه در تاسوعا و عاشورای حسینی شدت گرفت. بنابراین در بعد داخلی، تمام تحولات صحنه داخلی به ضرر رژیم تمام شد.

کوشکی در خصوص پیامدهای خارجی واقعه 17 شهریور گفت: حمایت از شاه توسط دولت های آمریکا و انگلیس فزونی یافت و سرویس های جاسوسی آنها تمام تلاش خود را برای بقای سلطنت شاه انجام دادند، ولی دامنه مبارزات و راهپیمایی های ضد حکومتی از مهر تا بهمن ماه گسترش یافت که در نهایت به سرنگونی شاه و پیروزی انقلاب منجر شد.