در اعماق راه شیری تابستانی

اگر سر به هوا باشید و گهگاه در خارج از شهر به آسمان پرستاره بالای سرتان دقت کرده باشید، احتمالا متوجه شده‌اید که در شب‌های تابستان از ابتدای شب، نواری مه‌آلود و متشکل از بخش‌های تیره و روشن در آسمان شب از افق شمال‌شرقی رو به جهت جنوب‌غربی کشیده شده است. بیشتر مردم با تماشای چنین منظره‌ای تصور می‌کنند مه‌آلود را در آسمان مشاهده می‌کنند. اما اگر تا سپیده صبح چشم از آسمان برندارید، کم‌کم غروب این ابر مه‌آلود را خواهید دید. منجمان به این نوار ابری‌شکل، «راه شیری» (Milky Way) یا «راه کهکشان» می‌گویند.

کد خبر: ۱۱۶۳۲۷۹

راه شیری نام خود را وامدار اساطیر یونان باستان است؛ مردمان آن دیار معتقد بودند، هرکول وقتی به دنیا آمد و از شیر مادرش خورد، آن شیر مقدس در جریان ماجرایی در آسمان شب جاری و برای همیشه جاودان شد. از طرفی از آنجا که جهت قبله در بسیاری از شهرهای مرکزی ایران، تقریبا در راستای جهت جنوب غربی قرار دارد، این نوار مه‌آلود آسمانی نزد ایرانیان از گذشته‌های دور به «راه مکه» معروف بوده است. چنان که می‌دیدند حاجیان در مسیر دور و دراز خود وقتی عازم سرزمین حجاز می‌شدند در مسیری با کاروان می‌رفتند که این ابر مه‌آلود از بالای سر آنان را بدرقه می‌کرده است.

اما اگر دوربین دوچشمی شکاری در دسترس داشته باشید و با چنین دوربینی بخش‌های درخشان نوار راه شیری را ببینید، آن وقت متوجه خواهید شد ذرات تشکیل‌دهنده راه شیری را انبوه ستاره‌هایی تشکیل می‌دهند که در فواصل چند صد و حتی چند هزار سال نوری دورتر از ما قرار گرفته‌اند و تعداد بالای آنها و شکل ظاهری‌شان از دید ما در سیاره زمین موجب می‌شود در کنار یکدیگر نمایی یکپارچه از انبوه ستارگان را تشکیل بدهند و همچون ابری مه‌آلود به نظر برسند.

در حقیقت وقتی گفته می‌شود کهکشان راه شیری ما از بیش از یکصد میلیارد ستاره تشکیل شده است و خورشید تنها یک ستاره در میان میلیاردها ستاره راه شیری است، در این صورت می‌توانید حدس بزنید میلیاردها ستاره راه شیری در همین ناحیه از آسمان شب جا خوش کرده‌اند. اما چرا همه این صد میلیارد ستاره را نمی‌توانیم در راه شیری ببینیم؟

علت آن به بسیاری از سحابی‌های تاریکی برمی‌گردد که سر راه خط سیر نور میان ما و آن ستاره‌های دوردست قرار گرفته‌اند و امکان مشاهده میلیاردها ستاره راه شیری را در طیف نور مرئی از ما گرفته‌اند. بسیاری از این سحابی‌ها که متشکل از گازهایی نظیر هیدروژن و هلیم با تراکم بسیار پایین و در گستره‌هایی به وسعت ده‌ها سال نوری در کهکشان راه شیری هستند با چشم غیرمسلح به شکل نواحی تاریکی در زمینه مه‌آلود راه‌شیری دیده می‌شوند؛ درست همان قسمت‌هایی که در میانه ابر همچون لکه‌هایی تیره و بی‌ستاره به نظر می‌رسند.

امشب اگر زیر آسمان پرستاره‌ای بودید و راه شیری را تماشا کردید، به این فکر کنید که ستاره‌های کهکشان مارپیچی خودمان را در شرایطی از پهلو با چشم غیرمسلح می‌بینید که نزدیک به صد هزار سال نوری قطر دارد. این فقط یک کهکشان از میلیون‌ها میلیون کهکشانی است که کیهان‌شناسان می‌گویند در عالم قابل مشاهده وجود دارد. به نظرتان جایگاه زمین و خود ما در این عالم کجاست؟!