نور چشمی‌های کم بینا

اما مساله بسیار مهم‌تر، نوع رفتار با نابینایان از سال‌های ابتدایی رشد در خانواده و سپس در جامعه است که می‌تواند در سرنوشت آنها و حالات روحی و روانی‌شان تأثیرات متفاوتی بگذارد.

گرچه تجربه داشتن فرزندی نابینا یا کم‌بینا بسیار سخت خواهد بود، اما هرگز به معنای باز شدن دریچه‌ای تاریک روی زندگی والدین و چنین کودکی نیست، اگر والدین بدانند که چگونه بین دنیای خودشان و فرزندشان ارتباطی واقعی، روشن و شیرین بر قرار کنند. به مناسبت روز جهانی عصای سفید (23 مهر) با دکتر محمدرضا محمدعلی ها، اپتومتریست و رئیس جامعه اپتومتری ایران به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا بدانیم که چگونه می‌توان از کودکی کم بینا، فردی شاد، توانمند و مستقل تربیت کرد .

از زمانی که والدین متوجه می‌شوند فرزندشان دچار کم بینایی است باید بتوانند با واقع بینی به گونه‌ای با وی رفتار کنند که دریابد برای لذت بردن از زندگی و بهره گیری از مهارت‌های فردی، اجتماعی و داشتن زندگی عاطفی راه‌های زیادی وجود دارد .

آیا فرزندم کم بیناست؟

کم‌بینایی به دید کمتر از 3/0 که با عینک یا هیچ روشی قابل بهبود نیست گفته می‌شود. خوشبختانه کودکان کم‌بینا در طرح‌های سنجش بینایی بدو ورود به مدرسه و قبل از آن توسط اپتومتریست شناسایی و دقیقا وضعیت مناسب تحصیلی آنها در پرونده مربوطه ثبت می‌شود و کودک در محیط مناسب خود و توسط مربیان مخصوص تحصیل خواهد کرد.

مهارت‌های ضروری والدین کودک کم‌بینا

اولین مهارتی که والدین پس از آگاهی از کم‌بینایی فرزندشان باید کسب کنند، پذیرش واقعیتی با ماهیت کم‌بینایی فرزندشان است. افسردگی و ناامیدی برای والدین این کودکان هیچ کمکی به آنها و فرزندشان نمی‌کند و باید کاملا پویا به‌دنبال روش‌های مدرن کمک آموزشی به این کودکان برحسب میزان کم بینایی آنها باشند.

پس از آن افزایش دانسته‌ها از روش‌های توانبخشی و کمک به فرزندان کم‌بینا یا نابینا بسیار اهمیت دارد.

البته خوشبختانه امروزه انجمن و تشکل‌هایی با این هدف ویژه وجود دارد که والدین می‌توانند در آنها عضو شوند. در اغلب دانشکده‌های اپتومتری و مراکز بیمارستانی چشم پزشکی نیز مراکز کم بینایی با جدیدترین تجهیزات کمک به این کودکان از قبیل تلویزیون مداربسته، ذره‌بین‌های مختلف، کتاب‌های چاپ درشت، نرم‌افزارهای قابل استفاده در رایانه و تبلت وجود دارد. آموزش‌های لازم توسط متخصصان و اپتومتریست‌های مجرب نیز در این مراکز به والدین و فرزندانشان ارائه می‌شود .

نیازهای کودک کم‌بینا در خانواده

مهم‌ترین نیاز کودکان با معلولیت نسبی یا مطلق بینایی در خانواده، پذیرش عاطفی آنها از سوی همه اعضای خانواده و سپس فراهم آوردن نیازهای محیطی آنها از قبیل روشنایی لازم، مسیرهای رفت و آمد بدون مانع، فاصله کمتر صندلی یا مبل از تلویزیون است .

تقویت اعتماد به نفس و شادی این کودکان مستقیما با نوع روابط والدین و اعضای خانواده و در سال‌های بعد مربیان آنها مرتبط است.ایجاد محیط صمیمی و شاد و تامین نیازهای
کمک بینایی و تحصیلی این کودکان و دادن استقلال کنترل شده به آنها می‌تواند از آنها افرادی مستقل بسازد که امور شخصی خود را در زمینه زندگی و کاری انجام دهند.

رفتاری عادی با کودک کم بینا

با کودک کم‌بینا باید کاملا مشابه کودکان عادی رفتار کرد. بی‌شک رفتارهایی چون کم حرفی، کم‌اشتهایی، بی‌تفاوتی و گوشه‌گیری از نشانه‌های افسردگی این کودکان است که والدین باید متوجه آن باشند و در صورت ناتوانی خود در کمک به فرزندشان در چنین وضعیتی حتما از مشاوران روان شناس کمک بگیرند .

تجربه روابط اجتماعی با همسالان بینا

این کودکان بیشتر در جمع‌های خانوادگی یا محیط‌های عمومی با نظارت والدین یا مربی، ارتباط اجتماعی با همسالان سالم خود را باید فرابگیرند به شکلی که آماده حضور متناسب با توانایی‌هایشان در فعالیت‌های اجتماعی در آینده شوند.

مربیان و والدین باید با الگوسازی رفتارهای مناسب اجتماعی و تدارک فرصت‌هایی برای تمرین و یادگیری، مهارت‌های اجتماعی این کودکان را تقویت کنند. آموزش رفتارهای اجتماعی به کودکان نابینا و کم‌بینا با توجه به ویژگی‌های فردی در یادگیری، باید در موقعیت‌های واقعی و با کمک دیگر دانش‌آموزان علاقه‌مند به همکاری در قالب کار گروهی انجام شود. کودکان کم‌بینا نیز مانند دیگر کودکان دوست دارند در جمع پذیرفته و در گروه‌ها عضو شوند و دوستانی داشته باشند.ناگفته نماند که بهتر است این دسته از کودکان به مدارس ویژه کودکان کم بینا بروند و زیرنظر مربیان آموزش دیده و ماهر تحصیل کنند.

کودکان کم بینا از ورزش غافل نشوند

ورزش‌های ویژه افراد کم‌بینا حتی در سطح پارالمپیک وجود دارد که می‌توانند به‌صورت حرفه‌ای هم انجام دهند. اما ورزش‌هایی مانند شنا، پیاده‌روی و دو همراه والدین و مربی برای حفظ سلامت عمومی این دسته افراد نیز مفید هستند.

پونه شیرازی