چرا آمریکا مدام گرفتار توفان است؟

آمریکایی‌ها هنوز از بهت توفان حاره‌ای فلورانس خارج نشده‌ بودند که توفان مایکل آنها را در فلوریدا و جورجیا زمینگیر کرد. چهارشنبه 18 آبان این توفان در حالی سواحل شمال غربی فلوریدا را درنوردید که قدرت تخریب آن فقط اندکی کمتر از درجه ۵ بود؛ یعنی قوی‌ترین توفان دریایی که ممکن است به‌وجود بیاید. فلورانس، توفان حاره‌ای بسیار شدیدی بود که با وجود سیر نزولی‌اش، تصویر رعب‌انگیزش را تا آخر حفظ کرد.

فلورانس ابتدا در قامت تندباد و در لفظ دقیق‌تر علمی هاریکن (Hurricane) بسیار شدیدی با سرعت بالای ۶۰ گره خودنمایی کرد و بعدها به یک توفان حاره‌ای (توفانی با سرعت تقریبی ۳۴ گره) تبدیل شد. اگر توفان فلورانس را به حرکت آهسته یک قطار تشبیه کنیم، توفان مایکل برعکس آن شبیه یک توپ چهار تنی ویرانگر بود. هواشناسان توفان مایکل را به یک اره چرخی تشبیه کرده‌اند که تمام‌قد در قالب یک هاریکن ظاهر شده، در حالی که فلورانس قطعا این ضریب بالای بحران را نداشته است.

فلورانس بیش از ۱۲ کشته در آمریکای شمالی بر جای گذاشت، در حالی که مایکل تا لحظه تنظیم این گزارش ۱۹ کشته داشته و این آمار ممکن است افزایش هم بیابد. رسانه‌های محلی در زمان وقوع فلورانس به تبعات گسترده‌اش نظیر بی‌برقی در سواحل شرقی و احتمال بروز فجایع بیشتر نظیر آتش‌سوزی منازل و سیل پرداختند. در حالی که اکنون به معضلاتی نظیر آینده مبهم هزاران دانش‌آموز، بی‌خانمانی گسترده در ایالت‌های فلوریدا و جورجیا، هزاران تماس بی‌پاسخ برای یافتن خویشاوندان، بیش از ۲۰۰ آتش‌سوزی در منازل مسکونی و نابودی کامل شهر ساحلی مکزیکوبیچ وجود دارد.

فلورانس، یک توفان و 10 روایت

جالب است بدانید نام فلورانس تا امروز برای ده توفان حاره‌ای (سیکلون) در اقیانوس اطلس به کار رفته و از این تعداد پنج مورد توفان‌های حاره‌ای بوده‌ که در شرق اقیانوس آرام رخ داده‌ است.

توفان‌های حاره‌ای در اصل توفان‌های مناطق گرمسیری هستند که چرخش هوا در اطراف آنها با گردش زمین یکی است. هاریکن فلورانس سال 1332/ ۱۹۵۳، صدها خانه را در ایالت فلوریدا از بین برد اما کشته‌ای بر جا نگذاشت.

توفان حاره‌ای فلورانس سال 1333/۱۹۵۴ پنج کشته داشت و محاسبه ضرر و زیان ناشی از آن نشان داد 5/1 میلیون دلار خسارت به کشور مکزیک وارد شده است. این توفان سال 1339/ ۱۹۶۰، خسارات ناچیزی تنها به ایالت فلوریدا وارد کرد، در حالی که سال 1343/۱۹۶۴، از مجمع‌الجزایر آزور در اقیانوس اطلس گذشت و سپس به شمال رفت و ناپدید شد.

۲۴ سال بعد فلورانس در قالبی متفاوت به شکل هاریکن ظاهر شد و نواحی غربی خلیج مکزیک، نیواورلئان و دریاچه پونتچارترین (Pontchartrain) واقع در جنوب‌شرقی ایالت لوئیزیانا را درنوردید. سال 1373/۱۹۹۴ بار دیگر به صورت هاریکن پدیدار شد، اما به علت جذب هوای سرد در خشکی مشکل‌ساز نبود.

در سال‌های 1379 و 1385/ ۲۰۰۰ و ۲۰۰۶ بار دیگر فلورانس در قالب هاریکن رخ‌نمایی کرد و این بار به صورت مارپیچ اما بی‌ضرر از سواحل برمودا و نیوفاوندلند (Newfoundland) گذشت. سال 1391/ ۲۰۱۲ هم به صورت یک توفان حاره‌ای از جزایر کیپ‌ ورده
(Cape Verde) عبور کرد و نهایتا در سال جاری میلادی غوغایی به پا کرد که به احتمال زیاد تا مدت‌ها فراموش نخواهد شد.

مایکل، توفانی در قالبی متفاوت

توفان مایکل، شدیدترین توفانی است که از سال 1348/ ۱۹۶۹ تاکنون وارد خشکی شده است. سرعت بادهای حاصل از این توفان نیز بی‌سابقه است به طوری که از زمان توفان اندرو در سال 1371/ ۱۹۹۲ تاکنون چنین سرعتی ثبت نشده است. با این همه توفان مایکل از نظر طبقه‌بندی، ششمین توفان حاره‌ای شدیدی است که تا امروز ایالات متحده آمریکا را متاثر ساخته است.

قاره آمریکا، خاستگاه توفان‌های مهیب

اقیانوس اطلس یکی از جاهایی است که اغلب توفان‌های مهیب در آن شکل می‌گیرند. در واقع این توفان‌های حاره‌ای هستند که نه‌تنها فعالیت بیشتر بلکه در عین حال ضریب خطر بیشتری هم دارند. از سوی دیگر، اقیانوس آرام هم خاستگاه اصلی هاریکن‌هاست.

توفان‌هایی که اغلب قاره آمریکا از آنها متاثر می‌شود دو خاستگاه دارند: حوزه اقیانوس اطلس که به واسطه آن سواحل شرقی قاره آمریکا آسیب‌پذیر می‌شود و حوزه شمال‌شرقی اقیانوس آرام که بخش‌های غربی آمریکا را متاثر می‌سازد. اما هاریکن‌هایی که در حوزه شمال‌شرقی اقیانوس آرام شکل می‌گیرند اغلب هیچ‌گاه به آمریکا نمی‌رسند در حالی که توفان‌های حوزه اقیانوس اطلس به طور متوسط کمتر از دو بار در سال به خشکی می‌رسند.

کارشناسان می‌گویند که دو علت اصلی برای این اختلاف وجود دارد: علت نخست این است که هاریکن‌های نیمکره شمالی از عرض‌های جغرافیایی حاره و زیرحاره آغاز می‌شوند و سپس دامنه اثرگذاری آنها به غرب و شمال‌غربی می‌رسد. چنین حرکتی در اقیانوس اطلس باعث می‌شود توفان اغلب به مجاورت سواحل شرقی آمریکا برسد در حالی که در حوزه شمال‌شرقی اقیانوس آرام، مسیر غرب- شمال‌غربی است که توفان‌ها را به نواحی دورتر از ساحل خواهد برد. به همین علت است که بخش‌های غربی آمریکا برخلاف سواحل شرقی از توفان‌ها متاثر نمی‌شود.

اما این مساله علت دیگری هم دارد: کارشناسان هواشناسی می‌گویند که دومین عامل تاثیرگذار، اختلاف درجه حرارت آب در طول سواحل شرقی و غربی قاره آمریکاست. در طول سواحل شرقی، جریان اقیانوسی موسوم به گلف استریم منبع آب گرم می‌شود و همین مساله، حفظ و بقای هاریکن‌ها را تضمین می‌کند.

گلف استریم، جریان آب گرمی در اقیانوس اطلس است که از شمال در طول ساحل شرقی آمریکا جریان دارد، سپس اقیانوس اطلس را طی کرده و به اروپای شمالی می‌رسد. در حالی که در طول سواحل غربی، درجه حرارت‌های سطحی اقیانوس بندرت به بالای ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، حتی در اواسط تابستان هم چنین درجه حرارتی در سواحل غربی ثبت نشده است بنابراین توفان‌هایی که در این منطقه رخ می‌دهد، در عمل خود را مواجه با آبی سردتر از اقیانوس آرام می‌بیند و همین امر است که باعث می‌شود از قدرت توفان بسرعت کاسته شود.

سرانجام توفان مایکل چه خواهد شد؟

کارشناسان در مراحل آخر فلورانس، پیش‌بینی کردند که این توفان به اندازه سرعت راه رفتن یک انسان کند شده اما مساله مهم‌تر این بود که خطر سیلاب‌های ویرانگری که به واسطه این توفان در خشکی رخ داد و نواحی شمالی کارولینا را متاثر ساخت، تا مدت‌ها مرتفع نشد. اما پیش‌بینی‌ها از مایکل حاکی است که این توفان بی‌سابقه ظاهرا به این زودی‌ها دست از سر آمریکایی‌ها برنخواهد داشت.

طی دهه‌های گذشته، کره زمین بیش از آنچه انتظار می‌رفت گرم شد. برخی پیش‌بینی‌ها به این مساله اشاره می‌کند که در صورت ادامه داشتن شرایط کنونی، از تعداد توفان‌ها کاسته خواهد شد اما در مقابل انتظار می‌رود شدت توفان‌ها در آینده بیش از اینها تقویت شود.

بسیاری از خود می‌پرسند پس این توفان‌ها کی قرار است تمام شود؟ واقعیت این است که پیش‌بینی‌ها همچنان قطعیت کافی ندارد. به سبب گرمایش جهانی و بالاآمدن سطح آب اقیانوس‌ها، اندازه و ابعاد موج‌های کوبنده نسبت به صد سال پیش چند برابر شده است و عرصه‌های خشکی و ساحل نیز همچنان تا سال‌ها در امان نخواهد بود.

توفان‌هایی نظیر فلورانس و مایکل همچون روحی خشمگین ظاهر شده و بسیاری از مناطق را خالی از سکنه کرده‌اند. بخش‌های وسیعی به زیرآب رفته‌اند، سرعت باد جز ویرانه‌ای از شهرها باقی نگذاشته و آینده به واسطه اثرات ناشی از بلایای طبیعی که ریتم‌شان را فعالیت‌های انسانی مخدوش کرده، در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. همه این اتفاقات اکنون در آمریکا به کابوسی طولانی می‌ماند که معلوم نیست دقیقا چه زمانی پایان پذیرد.

5 علت خطرناکی توفان‌های آمریکا

بر اساس معیارها و استانداردهای جهانی می‌توان گفت فلورانس و مایکل هر دو جزو تندبادهای وحشی و ناآرام هستند. جالب این‌که رسانه‌ها اغلب از آنها با عنوان «توفان‌های مادام‌العمر» یاد می‌کنند. برای مثال پنج علت عمده وجود دارد که نشان می‌دهد فلورانس با سایر تندبادهای دردسرساز تفاوت داشته است.

علت اول: کارشناسان اعلام کرده‌اند که حملات فلورانس ماراتن‌گونه بود. بررسی‌ها نشان داد که تقریبا در همان زمانی که فلورانس وارد خشکی شد، بادهای پیاپی هم شروع به وزیدن کرد و هسته مرکزی را جلو راند تا این که در نهایت از قدرت توفان کاسته شد. کارشناسان می‌گویند به همین علت توفان فلورانس بخش‌هایی از سواحل کارولینا را بارها درهم کوبید.

علت دوم: محدوده‌ای که از بادهای پرقدرت این هاریکن تاثیر می‌پذیرفت، رفته‌رفته دو برابر شد و این یعنی عملا افراد و ساختارهای بیشتری تحت‌‌تاثیر چنین تندبادهایی قرار گرفتند.

علت سوم: تنها بادهای مهیب نیستند که جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازند؛ بلکه در واقع این دیوارهای مرگبار آبی هستند که عمق فاجعه را بزرگ‌تر می‌کنند. می‌توان این طور گفت هاریکن فلورانس حداکثر توان را برای کشتار انسان‌ها داشت.

علت چهارم: توفان فلورانس به سیلاب‌های انبوه درون خشکی منجر شد. کارشناسان بر این باورند در چنین شرایطی جدا از توان محرکه خود توفان و سیلاب‌های ساحلی معمولا انتظار می‌رود حجم عظیمی از آب شیرین درون خشکی هم طغیان کند. علت هم این است که جریان حرکتی چنین توفان‌هایی اغلب بیش‌ از حد انتظار طولانی می‌شود و به همین سبب حجم باران بیشتری هم در مناطق تحت‌تاثیر انباشت خواهد شد.

علت پنجم: سال‌هاست در مناطق تحت تاثیر، توفان‌هایی تا این حد مهیب رخ نداده و لذا آگاهی‌نداشتن مردم از شیوه مقابله با این قبیل بلایای طبیعی باعث می‌شود در عمل آسیب‌پذیری آنها هم بیشتر شود.

فرناز حیدری

جام‌جم

منابع: NOAA و Scientific American و Aljazeera و CNN و artemis.bm