مروری بر دستاوردهای عظیم نفتی ایران در 40 سال اخیر

به گزارش جام جم آنلاین، رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران و نائب رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران در گفت و گو با جام جم آنلاین عنوان کرد: در سال 1329 صنعت نفت ایران ملی شد و بعد از آن سه سال طول کشید تا مالکیت نفت در اختیار ایران قرار گرفت.

پدیدار گفت: دو موضوع دیگر وجود داشت که یکی از آنها عاملیت بود و دیگری فاعلیت، به این ترتیب که ایران از 1332 تا 1357 عاملیت صنعت نفت را عهده‎دار بود. در واقع بعد از ملی شدن صنعت نفت طبق یک قرارداد 25 ساله، گروهی از شرکت‎های بین‎المللی تحت عنوان شرکت هفت خواهران که متشکل از آمریکا و کشورهای اروپایی بودند، اداره صنعت نفت را بر عهده داشتند.

رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران افزود: ایران در واقع عامل نفتی محسوب می‎شد، عاملی بین مالکیت و چیزی که شرکت‎های بین المللی می خواستند اجرا کنند. ایران عاملی برای فروش و اجرا بود. تنها دستاورد کارکنان و مدیران نفت ایران در آن دوره این بود که در زمینه عاملیت آموزش‎هایی دیدند که به صورت محدود بود.

نائب رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران در ادامه گفت: در فاز سوم (پس از انقلاب اسلامی) ما علاوه بر مالکیت و عاملیت، مورد دیگر یعنی فاعلیت را نیز بر عهده داشتیم. ایران به طور کامل تبدیل به اداره کننده صنعت نفت شد.

وی بیان داشت: در طی 10 سال نخست انقلاب که با جنگ تحمیلی روبرو شدیم در عمل نتوانستیم وظیفه فاعل ، عامل و مالک بودن را به صورت صد در صد انجام بدهیم. آن نحوه مدیریت به صورت ناقص اجرا شد تا اینکه جنگ به اتمام رسید و کشور دوره بازسازی را آغاز کرد.

این مقام مسئول تصریح کرد: در این 40 سال ما صنعت نفت و صنایع وابسته به آن را به طور کامل در اختیار گرفتیم و در طی این دوره بود که کشور موفق شد با عقد قراردادهایی که در دوره اول به صورت متقابل انجام شد بخشی از دانش فنی حوزه نفت را به کشور وارد کند.

پدیدار اذعان داشت: در مقابل این انتقال دانش فنی، ما پول و مواد تولیدی دادیم. اما همین قضیه انتقال دانش فنی، به بستری برای در اختیار داشتن صنعت نفت توام با دانش فنی ختم شد. این دستاورد بسیار بزرگی بود.

نائب رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران یادآور شد: دستاورد دیگر تاسیس و راه‎اندازی شرکت‎های مختلف اعم از سازندگان، پیمانکاران، مشاوران ، مهندسین و ساخت در چارچوب قراردادهای EPC بود. شرکت‎ها با این قراردادها کاملا به صورت «پک»، مهندسی و پیمان کاری و البته اجرا و مشاوره را در اختیار خودشان داشتند. اینها تحت یک قرارداد چنین رویه‎ای داشتند.

رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران خاطرنشان کرد: اوج بلوغ نفتی ما در اوایل دهه 80 اتفاق افتاد. هم با شرکت‎های خارجی قرارداد بستیم و هم در داخل کشور شرکت‎های بیشتری راه اندازی شد.

پدیدار ادامه داد: اتفاق مهم دیگر این 40 سال حوزه نفت ایجاد تشکل‌های تخصصی در حوزه نفت و گاز بود. این اتفاق خوبی بود که در کشور برای نخستین رخ داد. انجمن‌های مختلفی در حوزه ساخت تجهیزات صنعت نفت، اجرای طرح‎های توسعه‌ای و پیمانکاری پروژه‎های صنعت نفت را بر عهده داشتند. بخش بالادستی صنعت نفت عمدتا اکتشاف و توزیع نفت را در برمی‎گرفت و بخش‎های میان دستی نیز وجود داشت که به انتقال فرآورده و یا انتقال لوله‌ها مربوط می‌شد و در واقع ذخیره‌سازی بود که در 30 سال اخیر داشتیم. یک بخش هم مربوط به پایین دستی می‌شد که توسعه صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی ایران را در برمی‌گرفت.

وی اضافه کرد: بخش فرآیند تبدیل نفت خام به مواد هیدروکربنی آمار کلانی دارد. بنزین از ظرفیت حدود 25 الی30 میلیون لیتری به ظرفیت 100 میلیون در روز رسیده است. گازوئیل ایران نیز از ظرفیت 40 الی 45 میلیون لیتر اکنون به بالای 125 الی 135 میلیون لیتر دست پیدا کرده است.

این مقام مسئول گفت: در توسعه صنعت پایین دست پتروشیمی کشور از ظرفیت بالایی برخوردار است. البته دوره جنگ را باید نادیده بگیریم که طی تهاجم‎های این دوره صنعت ما متوقف شده بود و اگر هم فعال بود این فعالیت بسیار کم و ناچیز ارزیابی می‎شد.

پدیدار تاکید کرد: اکنون ظرفیت صنعت نفت ما 10 برابر شده است. اگر 30 سال پیش شش میلیون تن ظرفیت پتروشیمی داشتیم امروز ظرفیت ما رقمی حدود 75 میلیون تن است و بهره‌برداری از آن نیز به 57 الی 60 میلیون تن می‌رسد.

نائب رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران افزود: ظرفیت ما با رفع نواقص به مرز تولید 75 میلیون تن نیز خواهد رسید. تا پایان برنامه ششم توسعه به ظرفیت 100 میلیون تن نیز دست پیدا می‌کنیم.

وی در ادامه گفت: در تولید فرآورده‎های بنزین و گازوییل نیز به تولید بیشتری می‎رسیم و تصور می‎کنم اگر بهینه‎سازی مصرف انرژی صورت بگیرد در دو سال آینده صادرات بنزین را هم به طور کامل در اختیار می‎گیریم. البته همان طور که گفتم این به شرط بهینه سازی شدن است.

پدیدار تصریح کرد: شدت مصرف انرژی در ایران 7/5 برابر مصرف دنیاست و درواقع نوع مصرف ما بسیار سخاوتمندانه است. اگر این سیستم کنترل شود نتایج بهتری می‎گیریم.

وی گفت: یکی دیگر از دستاوردهای ما تربیت نیروی اختصاصی در حوزه نفت و گاز است. ایران از منظر تربیت تکنسین و مهندسی در حوزه انرژی که شامل نفت ، گاز ، پتروشیمی و انرژی است ، دومین کشور جهان محسوب می‌شویم.

این قابلیت‌های ما به‌درستی بیان‌نشده است. اگر بی‎توجهی ادامه داشته باشد این ظرفیت تخصصی ما به‌راحتی جذب کشورهای همسایه می‎شود. در این زمینه باید تمام تلاش خود را بکنیم تا این ظرفیت بالقوه نیروی انسانی و تولید را به ظرفیت بالفعل کنیم. این‌یک همت ملی را می‎طلبد.

رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تهران یادآور شد: یک بحث هم در رابطه با ذخیره‎سازی وجود دارد. ما پایگاه‎های خوبی در این زمینه‌داریم. در منطقه عسلویه که 28 فاز تعریف‌شده و تا 30 فاز ادامه پیدا می‎کند.

پدیدار اضافه کرد: ایران ازلحاظ ذخایر گازی بر اساس مطالعات پترولیوم سال 2017 جایگاه اول جهان را دارد. این‌یک رکورد جهانی بود. ازلحاظ بهره‌برداری نیز دومین کشور جهان محسوب می‌شویم. هم‌اکنون میزان بهره‌برداری در حدود 560 میلیون مترمکعب گاز به خطوط لوله‌ای تزریق شد تا مصارف خانگی و صنعتی تأمین شود. چنین ظرفیت در پایان برنامه ششم به 100 میلیون مترمکعب در روز افزایش پیدا می‌کند.

وی گفت: ما باید به سمت صادرات بیشتر گاز برویم. صادرات ما به کشور ترکیه سابقه 40 ساله دارد. عراق ، ارمنستان، آذربایجان و ترکمنستان نیز دیگر مقاصد صادراتی گاز ایران هستند. ظرفیت صادراتی ما اکنون زیر 100 میلیون مترمکعب در روز است.

این مقام مسئول بیان داشت: موضوع صادرات با توجه به ظرفیت تولیدی و ارزش گاز باید افزایش پیدا کند. بر اساس این موضوع باید با کشورهایی مثل پاکستان ، هندوستان، عمان و ... صادرات بیشتری داشته باشیم. ذخایر گازی جدیدی داریم که باید از آنها استفاده کنیم. میدان گازی کیش بر اساس اطلاعات آماری می‌تواند یک عسلویه دوم باشد.

وی خاطرنشان کرد: ظرفیت‌های تبدیل گاز به گازهای ترکیبی مثل مایع یا استفاده از CNG برای مصارف شهری و خیلی از مراکز صنعتی دیگر می‌تواند ارزش‌افزوده اقتصادی برای کشور ایجاد کند.

پدیدار اذعان داشت: از منظر ذخایر نفتی در جهان رتبه چهارم راداریم و در ذخایر گازی رتبه اول در اختیار ماست اما این ظرفیت‌ها باید مورد بهره‌برداری بیشتر قرار بگیرد و در برنامه‌های توسعه‌ای ما موردتوجه بیشتری باشد.

وی گفت: اکنون ما چهارمین کشور در زمینه ذخایر نفتی هستیم اما در زمینه تولید در رده هفتم قرار داریم. در رابطه با گاز هم همین‌طور است و می‌توانیم از این ظرفیت‌ها به‌درستی استفاده کنیم.

پدیدار رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تهران و نائب رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران در پایان گفت: پایه اقتصاد ایران، اقتصاد نفتی است. البته دولت رویکردهای جدیدی دارد تا وابستگی به نفت را کمتر کند و سایر درآمدها را موردتوجه قرار بدهد.درزمینهٔ ذخیره‌سازی و توسعه منابع نفتی فعالیت‌های جدیدی ایجادشده است. قرار است 17 طرح پتروشیمی اجرا شود و بزرگ‌ترین منبع ذخایر نفتی خودمان را ایجاد کنیم.