بازار بی‌حساب و کتاب کاغذ

هشدار وزیر صنعت به محتکران کاغذ
رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت و سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه نمایشگاه کتاب، موضوعات و مشکلات کاغذ، چاپ و نشر را بررسی کردند.
در این نشست که پس از بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه کتاب صورت گرفت؛ مسائلی همچون تهیه کاغذ موردنیاز ناشران، تهیه مواد موردنیاز صنعت چاپ و مطبوعات بررسی شد.
وزیر صنعت، معدن و تجارت در حاشیه بازدید از این نمایشگاه و در پاسخ به درخواست مدیران نشر برای اتخاذ تصمیم درباره قیمت کاغذ، از پیگیری برای کنترل افزایش قیمت کاغذ خبر داد.
رضا رحمانی گفت: قیمت کتاب در سال جدید افزایش یافت که دلیل آن بالا رفتن قیمت کاغذ است و در این‌باره با وزیر فرهنگ و ارشاد مذاکراتی داشتیم تا این مشکل حل شود.
او با اشاره به اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به کاغذ در سال ۹۷ افزود: امسال هم تلاش می‌کنیم با اجرای اقداماتی از افزایش قیمت کاغذ و در نتیجه کتاب، جلوگیری کرده و به بازار نشر کتاب کمک کنیم.
وزیر صنعت، معدن و تجارت به افراد یا گروه‌هایی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی کاغذ خریدند، اما در انبار یا خارج از شبکه توزیع پخش آنها را پخش کرده‌اند، هشدار داد در آینده نزدیک برخورد قانونی با آنها خواهند شد.
به گزارش ستاد خبری نمایشگاه کتاب، رحمانی ادامه داد: موضوع کاغذ در حال حاضر مهم‌ترین مطالبه فعالان حوزه چاپ است و ضروری است کاغذ با قیمت مناسب در اختیار فعالان حوزه نشر اعم از کتاب و مجلات و... قرار بگیرد.
وی گفت: در سال گذشته دولت تدبیر و امید اقدامات خوبی در این زمینه انجام داده بود و با اختصاص منابع تا حدی مانع بروز مشکلات اساسی در این حوزه شد، اما به دلیل توزیع نا مناسب امکانات و منابع، همچنان شاهد گرانی در این عرصه بودیم.
رحمانی مسأله عدم توزیع مناسب منابع و حمایت‌های دولت را نه فقط در حوزه کاغذ که در دیگر کالاها نیز تأیید کرد و یادآور شد: سعی داریم در سال ۹۸ علاوه بر تأمین منابع با ارز نیمایی در مورد توزیع عادلانه منابع نیز اقداماتی انجام دهیم.
وزیر صنعت، معدن و تجارت اظهار کرد: وزارت صمت می‌تواند در زمینه اختصاص ارز، واردات و بقیه موارد به حوزه چاپ و نشر ورود کند، اما در مورد تخصیص و نحوه توزیع کاغذ با ارز دولتی، وزارت ارشاد و اتحادیه ناشران هستند که باید با همکاری یکدیگر آن را در مسیر مناسب هدایت کنند.

تعزیرات: نتایج را ماهانه گزارش می‌دهیم
پیگیری خبرنگار ما از سازمان تعزیرات حکومتی این نتیجه را داشت که نامه وزیر ارشاد درباره واردکنندگان کاغذ به دستشان رسیده و پس از بررسی نهایی برخورد با عوامل تخلف آغاز خواهد شد.
سید یاسر رایگانی، سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی پیرو تاکیدات مقام معظم رهبری در نمایشگاه بین‌المللی کتاب و مصاحبه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص ارسال اسامی واردکنندگان کاغذ به تعزیرات حکومتی گفت: طی مکاتبه‌ای در اسفند سال گذشته از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، لیست ارسالی در دو بخش دریافت‌کنندگان ارز برای واردات کاغذ مرحله اول و دوم به تعزیرات حکومتی ارسال شده است.
وی افزود: در مرحله نخست، اسامی 634 شرکت دریافت‌کننده ارز دولتی برای واردات ارسال شده است که مربوط به استان‌های تهران، قم، آذربایجان شرقی، اصفهان، مرکزی، البرز، گیلان و قزوین است.
رایگانی تصریح کرد: در خصوص مرحله دوم ارائه ارز دولتی برای واردات کاغذ نیز اسامی 537 شرکت واردکننده مربوط به استان‌های تهران، البرز، زنجان، گلستان، کردستان، قم، فارس، خراسان رضوی، اصفهان، ایلام، آذربایجان شرقی، گیلان، قزوین و همدان به تعزیرات حکومتی ارسال شده است.
سخنگوی سازمان تعزیرات گفت: اسامی شرکت‌ها به تفکیک استان تهیه و برای ادارات کل تعزیرات حکومتی در استان‌های مربوط ارسال شده و موضوع در دست رسیدگی است.
وی افزود: با توجه به این که سازمان تعزیرات حکومتی مرجع رسیدگی به تخلفات است، برای بررسی واردات کاغذ توسط این شرکت‌ها نیاز به همکاری سازمان‌های نظارتی از جمله سازمان صنعت، معدن و تجارت و گمرک جمهوری اسلامی ایران دارد و بررسی ایفای تعهدات با توجه به تعداد بالای شرکت‌ها قطعاً زمانبر است اما اطلاعات روند بررسی و برخورد با متخلفان احتمالی با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری با سرعت بیشتری انجام می شود و جزئیات آن نیز به صورت ماهانه در نشست‌های خبری این سازمان به اطلاع هموطنان گرامی می‌رسد.

به سراغ دانه‌درشت‌های رانت‌خوار برویم
درباره مشکلات و دلایل گرانی کاغذبا علی شریعتی، فعال اقتصادی صحبت کردیم که وی معتقد بود دلیل اصلی گرانی کاغذ، احتکار است نه کمبود واردات.
وی صحبت خود را با خبرنگار ما با یک ضرب‌المثل آغاز کرد و گفت: چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی. زمانی که ارز 4200 تومانی در فروردین‌ماه سال گذشته از سوی معاون اول رئیس‌جمهور اعلام شد بسیاری از فعالان اقتصادی این کار را غیرکارشناسی دانستند و گفتند اعمال نرخ ارز غیرواقعی، رانت ایجاد می‌کند و نتیجه نامطلوب امروز به تصمیمات دیروز برمی‌گردد.
شریعتی با بیان این‌که سیاستمداران ما دنبال معلول هستند نه علت تصریح کرد: اکنون که بازار به هم ریخته برای اینکه مسئولان بگویند اقدامی اساسی انجام می‌دهند سراغ افراد کوچک قاچاقچی و رانت‌خوار می‌روند در حالی که عامل اصلی همچنان به کار خود ادامه می‌دهند.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی با اشاره به هدررفت منابع ارزی کشور در سال گذشته گفت: ما در شرایط نامطلوب ارزی و تحریمی قرار داریم و درست زمانی که یک دلار هم برای کشور یک دلار بود 13 میلیارد دلار منابع کشور تلف شد که بعد اعلام کردند نیت ما خیر بود. سیاست‌های اقتصادی درست است که باید با نیت خوب انجام شود اما خیرات در اقتصاد معنی ندارد. وی با بیان اینکه ارز 4200 تومانی رانت گسترده‌ای ایجاد کرد گفت: نهاده‌های دامی برای همه جذاب شده به طوری که در سال 96 حدود 19شرکت واردکننده داشتیم اما در سال گذشته تعداد شرکت‌های واردکننده به 147شرکت رسید که این موضوع نشان از رانت دارد و افرادی وارد این حوزه شدند که تخصص و سررشته‌ای از آن نداشتند.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران کاغذ را مشت نمونه خروار عنوان کرد و افزود: تورم کاغذ در سال گذشته در بازارهای جهانی 31 درصد بوده و با توجه به این‌که هزینه‌های واردات ما به دلیل شرایط تحریمی افزایش یافته ممکن بود قیمت این کالا تا 50 درصد بالا برود اما قیمت کاغذ با توجه به این که واردات آن کم نشده بیش از 9 برابر شده است. این در حالی است که ارزی که دولت برای واردات این محصول در نظر گرفته 4200 تومان است و تورمی برای تخصیص ارز نداشتیم.
این فعال اقتصادی مشکل در شبکه توزیع را عامل دیگری برای گرانی کاغذ دانست و گفت: شبکه توزیع نامناسب باعث شده تا موجودی این کالا در بازار کم شود. اگر سازمان تعزیرات حکومتی به طور جدی به این بخش ورود کند و همه ورودی و خروجی شرکت‌های واردکننده را مورد بررسی قرار دهد مشخص می‌شود این محصول در حجم بسیار زیاد احتکار شده است. شریعتی تصریح کرد: در شرایط فعلی مصرف کتاب به دلیل گرانی کاهش یافته و ضریب خرید مردم پایین آمده اما محتکران هدف دیگری را دنبال می‌کنند که سودش تضمین شده باشد. در زمان انتخابات که هر چهار سال یک‌بار، کشور برای رأی‌گیری حجم زیادی کاغذ نیاز دارد این کاغذها وارد بازار می‌شود که سود زیادی نصیب دلالان می‌کند.

تصمیمات دولت بازار کاغذ را به هم ریخت
بابک عابدین رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ با بیان این‌که دخالت دولت در عرضه و تقاضا اقتصاد را با مشکل مواجه می‌کند، تصریح کرد: دولت واردکنندگان را محدود کرد که نوع و میزان واردات آنها در سال گذشته باید مشابه سال ۱۳۹۶ باشد؛ این در حالی است که ممکن بود نیاز کشور در بخش‌هایی بیشتر و نیاز باشد کالاهای دیگری وارد شود.
وی افزود: از طرف دیگر چون دولت می‌خواست تقاضای ارز را محدود کند، اعلام کرد فقط تولیدکنندگان مجاز به واردات هستند؛ اما تولیدکنندگان معمولا سرمایه در گردش کافی برای واردات ندارند و در مواردی مجبور بودند از واردکنندگان بخواهند کاغذ را برای آنها وارد کنند و در ازای کمکی که به تولیدکننده کردند، مقداری از کاغذ وارداتی بردارند که خود عاملی برای ایجاد فساد بود.
عابدین با بیان این‌که اگر واردات کاغذ با ارز آزاد ممنوع نبود شاید قیمت کاغذ ۷۰ درصد از قیمت فعلی ارزان‌تر شده بود، گفت: راهکار مشکلات بازار کاغذ این بود که دولت روی ارزی که برای واردات کاغذ تخصیص داده بود به طور دقیق نظارت می‌کرد و بخشی از بازار را نیز آزاد می‌گذاشت تا با پول و امکانات شخصی کاغذ وارد کند و به قیمت آزاد نیز بفروشد.
وی افزود: همان‌طور که ارز سه نرخ دارد این امکان وجود داشت کاغذ نیز با دو نرخ به فروش برسد. در این شرایط کاغذ با میانگین این قیمت‌ها در بازار به فروش می‌رسید که به مراتب کمتر از قیمت فعلی بود و با نظارت دقیق فساد نیز متوقف می‌شد.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ در پایان خاطرنشان کرد دولت باید در تصمیم‌گیری‌ها و شرایطی که محیط کسب‌وکار دچار اختلال می‌شود با تشکل‌ها مشورت کند تا مشکلی برای صنایع زیردستی ایجاد نشود.

رشد 9 برابری
رشد قیمت کاغذ به‌واسطه رشد قیمت دلار از سال گذشته آغاز و برای واردات کاغذ، ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز در نظر گرفته شد، اما به علت نبود نظارت از سوی دولت، بسیاری از واردکنندگان کاغذ، دلار ۴۲۰۰ تومانی دریافت کردند، اما کاغذ وارداتی را به نرخ آزاد در بازار فروختند. براساس آمارها در سال گذشته حدود 300 میلیون دلار ارز 4200 تومانی برای واردات کاغذ تخصیص داده شد که به علت نبود نظارت بر توزیع آن به ارزان شدن کاغذ منجر نشده است. در واقع کاغذهای وارداتی به سرنوشت همه کالاهایی دچار شدند که ارز دولتی دریافت کرده بودند.
سال گذشته که موضوع تخصیص ارز کاغذ به‌عهده وزارت صنعت بود، بحث اهلیت داشتن یا نداشتن افراد مطرح نبود و هر کس که کارت بازرگانی داشت، می‌توانست ارز بگیرد، اما با بروز تدریجی مشکلات، کارگروهی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شد تا اهلیت واردکنندگان کاغذ را بررسی کند؛ اما ورود وزارت ارشاد هم نتوانست التهاب بازار کاغذ را فرو بخواباند و قیمت‌ها همچنان رو به افزایش گذاشته است.
بیشتر واردات کاغذ کشور از طریق کره و اندونزی است. با این حال کاغذبازی‌های موجود در راه واردات کاغذ و همچنین بروکراسی‌های ایجاد شده توسط وزارت صمت و بانک مرکزی صدای بسیاری از واردکنندگان را درآورده است. در عرصه تولید داخلی نیز کاغذسازی پارس، صنایع چوب و کاغذ مازندران و کاغذسازی تبریز سه کارخانه مهم تولیدی کشور هستند که متاسفانه به دلیل عدم حمایت در حال حاضر وضعیت چندان مساعدی ندارند.

ارز 4200 تومانی نمی‌دهند
برای مشخص شدن دلیل گرانی کاغذ با رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا گفت‌وگویی انجام دادیم که وی عامل اصلی گرانی کاغذ را تأمین نکردن ارز 4200 تومانی عنوان کرد.
ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا با اشاره به دلایل گرانی کاغذ افزود: با اینکه دولت ارز 4200 تومانی برای واردات کاغذ در نظر گرفته اما تأمین آن به سختی انجام می‌شود و بیشتر واردکنندگان، این کالا را با ارز آزاد وارد کشور می‌کنند و همین موضوع باعث شده تا قیمت این محصول در بازار افزایش چند برابری داشته باشد.
وی با بیان اینکه تحریم‌ها هزینه‌های واردات را افزایش داده تاکید کرد: به دلیل قطع ارتباط بانکی ایران با کشورهای دیگر نقل و انتقال پول انجام نمی‌شود و واردات این محصول با مشکل زیادی مواجه شده است. در طول سال‌های گذشته به تولید داخل اهمیت ندادیم و اکنون باید کل 380 هزار تن تقاضای کاغذ را از خارج تأمین کنیم که در شرایط فعلی بسیار سخت است.

محمد حسین
علی اکبری