از سوی دیگر جو بایدن چینش گروه سیاست خارجی خود را آغاز کرده و حتی با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز در خصوص برجام گفت‌وگو کرده است.
سؤال اصلی این است که رویکرد واقعی رئیس‌جمهور احتمالی جدید آمریکا در قبال ایران و توافق هسته‌ای چگونه است؟ در این خصوص گفت‌وگویی با مارک فیتزپاتریک، دستیار پیشین وزارت خارجه آمریکا صورت داده‌ایم.
مارک فیتزپاتریک، مدیر اجرایی اندیشکده انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در آمریکاست، او مسؤولیت نمایندگی این اندیشکده در نیمکره غربی را به عهده دارد و همزمان مدیر برنامه عدم اشاعه و سیاست‌های هسته‌ای این اندیشکده است.
او از سال ۲۰۰۵ به عضویت اندیشکده انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک درآمده‌است. پیش از آن، فیتزپاتریک ۲۶ سال به عنوان دیپلمات در وزارت خارجه آمریکا فعالیت کرده بود.
در طول این سال‌ها او در دفاتر نمایندگی آمریکا در سئول، توکیو، ولینگتون، وین و همچنین به عنوان دستیار وزیر خارجه در امور عدم اشاعه، فعالیت کرده است.
جو بایدن قبل از انتخابات و در مطلبی که در سی‌ان ان منتشر شد، سیاستی سه مرحله‌ای مقابل ایران ارائه کرد. بر این اساس او سه مرحله مذاکرات هسته‌ای، مسائل منطقه‌ای، موضوع موشکی و حقوق بشر را ذیل یک بسته ارائه داد. ارزیابی شما از سیاست بایدن مقابل ایران و زمان‌بندی مذکور چیست؟
انتظار دارم بایدن از الگوی دولت اوباما در مواجهه با مسأله هسته‌ای ایران پیروی کند. بایدن و مشاورانش معتقدند مسأله هسته‌ای ایران باید به عنوان یک موضوع مستقل، موردبررسی و تحلیل قرار گیرد. در عین حال، اوباما امیدوار بود برجام زمینه را برای پرداختن به موضوعات بعدی فراهم کند. او برای انجام این کار هرگز فرصتی نداشت. بایدن حالا سعی می‌کند از این فرصت استفاده کند. بایدن سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ را در قبال ایران نتیجه‌بخش نمی‌داند.
بایدن در کمپین‌های انتخاباتی به‌صورت مکرر صحبت از بازگشت به برجام کرده، اما هیچ صحبتی از برداشتن تحریم‌های ایران نکرده است. دلیل این موضوع چیست و آیا در قبال برگشتن ایران از کاهش تعهدات برجامی، او تحریم‌های هسته‌ای را برمی‌دارد؟
بایدن به‌صراحت گفت «اگر ایران به‌طور کامل به توافق هسته‌ای عمل کند، ایالات‌متحده دوباره به توافق می‌پیوندد.» پیوستن به توافق به معنای برداشتن تحریم‌ها بر اساس برجام است. گفتن صریح این جمله احتمالا ازنظر سیاسی بسیار حساس ارزیابی‌شده است، اما در مورد تمایل وی برای لغو تحریم‌های هسته‌ای در صورت بازگشت ایران به تعهدات خود شکی نیست. بایدن همه تحریم‌ها علیه ایران را برطرف نخواهد کرد. وی در مقاله خود در شبکه سی‌ان ان گفت ایالات‌متحده به استفاده از تحریم‌های هدفمند علیه نقض حقوق بشر در ایران، حمایت از تروریسم و برنامه موشک‌های بالستیک ادامه خواهد داد. وی تحریم‌های هسته‌ای را در این فهرست قرار نداد، زیرا مطابق برجام لغو می‌شود.
سیاست‌های منطقه‌ای جو بایدن، رئیس‌جمهور احتمالی جدید دموکرات در قبال منطقه غرب آسیا، چه تغییراتی نسبت به دولت ترامپ خواهد کرد؟
یکی از اقدامات دولت بایدن، پایان دادن به حمایت از عربستان در جنگ یمن مربوط می‌شود. همچنین بایدن سعی دارد گفت‌وگوهای امنیتی را در منطقه (در راستای منافع منطقه‌ای آمریکا) دنبال کند. او در دوران ریاست جمهوری خود، کمتر از افرادی مانند محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه حمایت خواهد کرد. درمجموع معتقدم بایدن برخی اقدامات نسنجیده ترامپ را در خاورمیانه تکرار نخواهد کرد و از الگوها و روش‌های دیگری در قبال این منطقه پیروی خواهد کرد. ترامپ مشاوران زیادی در حوزه سیاست خارجی و در امور خاورمیانه دارد که از راهنمایی‌های آنها نیز در این خصوص بهره خواهد گرفت.
یعنی معتقدید با حضور دموکرات‌ها در کاخ سفید، سیاست‌های کلان و حتی کوتاه‌مدت واشنگتن در منطقه غرب آسیا تغییر می‌کند؟
نه لزوما. بایدن برخی تصمیمات و اقدامات ترامپ را در منطقه (غرب آسیا) لغو نخواهد کرد و اتفاقا همان موارد را دنبال می‌کند. به‌عنوان‌مثال، سفارت آمریکا در اسرائیل در اورشلیم (بیت‌المقدس) باقی خواهد ماند. همچنین ایالات‌متحده در دوران ریاست جمهوری بایدن کماکان حاکمیت اسرائیل بر قدس و بلندی‌های جولان را به رسمیت خواهد شناخت و تغییری در این خصوص نخواهد داد.
موضوع دیگر به پروسه عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل برمی‌گردد. این اقدام در دوران ریاست جمهوری ترامپ وارد مرحله اجرایی و جدیدی شد.
این روند قطعا در دوران ریاست جمهوری جو بایدن و حضور دموکرات‌ها در قدرت نیز ادامه پیدا خواهد کرد. بایدن دیگر کشورهای عربی که هنوز آشکارسازی و عادی‌سازی روابط خود با تل‌آویو را اعلام نکرده‌اند، تشویق خواهد کرد تا از کشورهایی مانند امارات و بحرین پیروی کنند. از سوی دیگر، جو بایدن نیز مانند ترامپ در مورد به‌کارگیری نیرو و ابزار نظامی در منطقه خاورمیانه محتاط خواهد بود.
بااین‌حال بایدن برخلاف ترامپ، حامی خروج نسبی آمریکا از منطقه نیست و سعی خواهد کرد نیروهای آمریکایی را (در کشورهایی مانند عراق، سوریه و افغانستان) حفظ کند. دموکرات‌ها همواره از منتقدان سیاست ترامپ در خصوص خروج بخشی زیادی از نیروهای آمریکایی از منطقه بوده‌اند.
جواد حیران نیا - بین الملل
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
