این مستند دو سال پیش در اسرائیل تولید و از یکی از شبکههای آنها پخش شد، مجموعه دو قسمتی که در آن اسم شهید فخری زاده و ماجرایی که از خیلی قبلترها برای آن برنامهریزی شده بود را مدام میشنوید.
در موساد، ماشین ترور دانش البته خلاصهای از این مستند را میبینید، اما به گفته مدیر گروه مستند شبکه افق قرار است بخشهای دیگر این کار هم با حضور کارشناسان در فرصت مناسبی پخش شود و مورد بحث قرار گیرد. اما ماجرای انتخاب این کار و پخش آن در کنار ظرفیتی که برای شکلگیری چنین جریانی در حوزه مستند شکل گرفته ، موضوعی بود که باعث شد تا دربارهاش با عبدالحسین بدرلو، مدیر گروه مستند شبکه افق و علی عبدی که مسؤول انتخاب این اثر بوده، صحبت کنیم.
ابتدا کمی از بخشها و اتفاقاتی که در این مستند رخ داده، بگویید.
این مستند که تولید اسرائیل است، سال 2018 ساخته و پخش شده و قرار است در برنامهای به شکل کاملتری دربارهاش صحبت شود. برنامهای که در طول آن توضیح داده میشود که آنها چقدر برنامهریزی دارند و در حال کسب اطلاعات هستند تا اقداماتشان را انجام دهند، فعالیتهایی که حتی آنها را مخفی هم نمیکنند و کاملا میگویند که ما در حال رصد فلان دانشمند هستیم، بهدنبال تحریم و اقدامات آن پنج ضلعی هستیم که حالا ترور هم به آن اضافه شده است. در این مستند علاوه بر آن موارد مدام از کارهایی که در این زمینه کرده و باز هم انجام خواهند داد، گفته میشود. آنها هیچ ترسی از اذعان به ترور ندارند و این را در بخشهای مختلف مستند هم میگویند.
همین مواردی که گفتید با چه نگاهی در مستند موساد مطرح شده؛ یعنی از چه جنبهای اسرائیلیها در این کار سراغ آن رفتند؛ اطلاعرسانی، قدرتنمایی، ایجاد ترس یا چه موضوعات دیگری؟
ما باید دو قسمت کامل این کار را ببینیم و بعد بیشتر دربارهاش صحبت کنیم، اما آنچه الان در قالب 20دقیقه با آن مواجه هستیم و به هر حال خلاصه بخشی از این مستند است در دیالوگها و فضای کلی که دارد از موضع قدرت در آن صحبت میکنند و آنها میخواهند قدرتنمایی هم بکنند. با این حال از سوی دیگر در بعضی از دیالوگهایشان خیلی ریز موضع را به سمتی میبرند که در طول آن مثلا میگویند ما در ایران خیلی اشتباه داریم و آنها قرار است ناجی مردم دنیا شوند و جلوی این اشتباه ما را بگیرند.
میتوانید به چند تا از مصادیق این صحبتها اشاره کنید؟
مثلا در بخشی از آن گفته میشود که ایرانیها میگویند «ما به حرف هیچکس گوش نمیدهیم و کشور متمدن و قدیمی هستیم.» البته که اینطور است اما آنها با طعنه و موضع چنین چیزی را مطرح میکنند، طوری که انگار لازم است خودشان بیایند و برایمان تصمیم بگیرند. در ادامه هم میگویند «به همین دلیل هم هست که دانشمندان آنها را ترور و رصد میکنیم تا جلوی اتفاقات بعدی از سوی ایرانیها را بگیریم.» در بخشی از مستند هم جالب است که میگویند «زمانی که ما در یکسال ایران را رصد میکردیم، تازه فهمیدیم که این کشور چقدر از این جهت جلو است و تصمیم گرفتیم این جریان را مدیریت کنیم تا ایران به آن نقطه نرسد. به همین دلیل با سرویسهای جاسوسی مختلف، آمریکا و... دست دادیم تا این اتفاق را باهم پیش ببریم.» نکته دیگری هم که در آن است گفته میشود «ما برای آنکه به یکسری از آدمها در ایران برسیم، جامعه اطلاعاتی سازمانهای امنیتی مختلف را با هم به اشتراک گذاشتیم.» از اینجا مشخص میشود که غیر از آمریکا و اسرائیل خیلی از کشورهای دیگر هم به آنها کمک میکنند تا با هم تبادل اطلاعات داشته باشند و بتوانند شخصی را پیدا کنند.
در کنار پخش این کار ارزش افزودهای از طرف خود ما هم در آن لحاظشده یا قرار است چنین اتفاقی بیفتد؟
برای قسمتی که پخش شد ما دو کپشن در اول و آخر کار در نظر گرفتیم که در آن توضیحاتی را به مخاطب دادیم. با این حال قرار است همانطور که گفتم به شکل مفصلتری روی دو قسمت اصلی مستند کار شده و در ادامه به آن در قالب برنامهای بیشتر پرداخته شود چرا که این کار مفصل است و آدمهایی که در این مستند هستند همه جزو اشخاص چهره و شخصیتهای امنیتی و سیاسی اسرائیل هستند که برایشان خیلی اهمیت داشته است. ما هم گفتیم که حیف نشود و در نسخههای بعدی بهشکل ویژهبرنامه روی آن کار میکنیم.
به هر حال پخش چنین اثری خودش یک گام مثبت است ولی طبیعتا جا دارد روی هر کدام از این کارها تحلیل بیشتری صورت بگیرد. در مورد مستند موساد فکر میکنید دیگر از چه زاویهای میشود به آن پرداخت و این مستند چه ظرفیتهایی برای پرداخت بیشتر دارد؟
بحث امنیتی وضدجاسوسی این کار جزو مواردی است که به شکل مفصلی میشود روی آن کار و دربارهاش صحبت کرد. بعد اجتماعی هم از این مستند قابل برداشت است، این که آنها ذهن مردمشان را انگار به شکلی قانع کردهاند که چنین مستندی میسازند و میگویند که میخواهیم به ایران حمله کنیم و مردمشان هم حرفی ندارند و قانع شدهاند. باید دید در آن جامعه چه اتفاقی افتاده و چه ذهنیتی از ما برای آنها ساختهاند که وقتی میگویند میخواهیم دانشمندی را ترور کنیم، آن مردم به چه نگاهی رسیدهاند که حرفی ندارند. اتفاقی که در کشور خود ما چندان رخ نداده.
در حوزه ا جتماعی؟
بله، این بحث مسأله ماست. مثلا در نظرسنجیای که زمان ترامپ شده بود، یکبار عنوان شده مردم آمریکا چقدر موافق تحریم ایران هستند؟ و جالب است که درصد بالایی از مردم موافق بودند و واقعاً این نتیجه برای ما سؤال ایجاد میکند که آخر مگر شما از مردم ما چه دیدهاید؟ و باید دید که آنها از ما چه نشان دادهاند که مردمشان میپذیرند ملتی اینجا با مشکلات دارویی و... مواجه شوند. این حرکتی است که ما نتوانستیم انجام دهیم و بیشتر شعار میدهیم، اما نتوانستیم مردم خودمان را توجیه کنیم.
کمی جزئیتر از این مستند و اشخاصی که در آن حضور داشتند، میگویید تا کسانی که کار را ندیدند، بیشتر در جریان آن قرار بگیرند؟
معاون رئیس آژانس انرژی هستهای، نخستوزیر سابق رژیم صهیونیستی و وزیر جنگ آنها که آدم بسیار تندی هم بود در این مستند صحبت کردهاند، وزیری که کاملا معلوم بود به خون ما تشنه است و این خشم در جملاتش هم وجود داشت. در بخشی از این کار گفته میشود «هدف ما بحث علم است». من در مستند دیگری هم این را شنیده بودم که گفتند «بعد از زدن حسن طهرانیمقدم، تولید موشک، علم این حوزه و دانش آن در ایران چند برابر شده و اینطور نیست که فکر کنیم پدر موشکی را هدف گرفتیم.» در این مصاحبه هم گفته میشود «ما کسی به اسم فخریزاده را پیدا کردیم که عکسی از او نداریم. کل سرویسهای اطلاعاتی با هم دادههایمان را تبادل کردیم تا او را پیدا کنیم و اگر او را بزنیم میتوانیم حدس بزنیم که دیگر بحث هستهای ایران تمام است.» این صحبتی است که در این مستند بارها مطرح میشود.
یعنی از دو سال پیش چنین صحبتی، آن هم در حوزه رسانهای آنها مطرح شده بود؟
بله و در این مستند هرکدام از اشخاصی که از آنها گفتیم، این پازل را با صحبتهایشان کامل میکنند و آنقدر که نتانیاهو اسم فخریزاده را میآورد و مدام میگوید که او مشغول کار روی پروژه عماد و افزایش توسعه دانش علمی ایران است، یعنی میدانند چه بخشی را هدف گرفتهاند. اینجا رئیس آژانس میگوید« ما به ایران آمدیم و درخواست ملاقات با او داشتیم اما آنها قبول نکردند.» اینها یعنی جریان فعال شده است. همچنین در این کار میبینید تا مصاحبهکننده از نخستوزیر اسرائیل از فخریزاده میپرسد، او لبخند میزند و میگوید: «آنقدر که من او را میشناسم، او من را نمیشناسد.» اینها را باید ببینیم تا متوجه شویم چقدر این موضوع و آدمها مهم هستند که آنها این همه تلاش میکنند تا با کل سیستم امنیتشان این شخص را پیدا کنند. آنوقت در اینسو ما هنوز نتوانستیم بگوییم چقدر این اتفاق مهم است که آنها دوست ندارند بههیچوجه در ایران رخ دهد.
در کل فکر میکنید پخش چنین کارهایی چقدر میتواند روی شکلگیری نگاهی که به آن اشاره کردید و جای آن بین مردم خالی است، اثر بگذارد؟
ما از این کارها احتمالا خیلی داریم و خوب است که رصد و پخش شود تا ببینیم نگاه و رویکرد آنها به ما در رسانههایشان به چه شکل است. معمولا به همین شکل است که اگر من به نوعی حرفی بزنم و حتی درست هم باشد خیلی باورپذیر نیست اما زمانی که ازسوی طرف مقابل این حرفها مطرح میشود، کمی باورپذیری آن هم برای مخاطب بیشتر میشود. همچنین درباره بعضی از مستندها لازم است گفتوگو شود. ما رویکردمان فعال کردن این فضا است و این روزها گروه مشغول آماده کردن چند کار دیگر هستند که موضوع آن درباره فعالیتهایی است که خودشان در حوزه هستهای و... انجام میدهند. با این حال برای چنین کارهایی لازم است که بعد از پخش کار، گفتوگو و تحلیل صورت بگیرد تا بهتر دیده شود.
در حوزه بینالمللی و تولیدات اینچنینی دیگر چه برنامهای دارید؟
ما مشغول کار روی مجموعهای به اسم «جنتلمنهای تروریست» هستیم که شاید عنوانش تغییر کند. این کار در قالب موشن به قصههایی که در طول تاریخ در برخوردهای عجیب بین دو کشور رخ داده، میپردازد. مثلا کشوری به دیگری حمله کرده و میلیونها آدم کشته یا کشوری که در فلان برهه تاریخی باغوحش انسانی داشته و موارد مختلف این چنینی که خیلی از آنها دردناک است. کار دیگری هم در پیش تولید داریم که ادامه «آمریکای زیبا» است و باز هم در قالب موشن بیشتر رخدادهای روز و حال را مورد پرداخت قرار داده است.
خب پخش بینالمللی این کارهاست که شاید روی دیدگاهی که از ما وجود دارد، تاثیر بگذارد، فکری به حال این بخش کردهاید؟
ما صحبتهایی انجام دادهایم مبنی بر این که میخواهیم به دنبال آن کارهایی که تولید خودمان است در فضاهای مختلف از طبیعت ایران گرفته تا اجتماعی و... را در شبکههای آن طرف هم با دوبله یا زیرنویس پخش کنیم. موضوعی که آن را با اتحادیه رادیو تلویزیونهای اسلامی مطرح کردیم که بتوانیم پخش بین المللی هم داشته باشیم.
فاطمه شهدوست - رسانه / روزنامه جام جم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
حسن فضلا...، نماینده پارلمان لبنان در گفتوگو با «جامجم» مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد