سند زدن تاریخ

حتی وقتی قرار شد یک فیلم‌مستند در چند سینما به‌صورت محدود اکران شود، کلی اعتراض و نقد شکل گرفت که مگر سینما جای مستند است؟و اصلا از همانجا بود که بحث محل ارائه برای مستند بال و پر گرفت.

اما به فاصله چند سال، درک صحیح بعضی مسؤولان از شرایط سینما و همت جماعت جوانان انقلابی و متعهد باعث شد به فاصله چند سال سینمای مستندی که محدود به خواص بود، جای خود را به گونه‌ای از سینما بدهد که اتفاقا می‌توانست مورد توجه عموم مردم باشد.

و شاید نقطه آغاز این جهش در مستند به چند سال پیش برسد که موج مستندهای ماهواره‌ای به راه افتاد؛ مستندهایی که با هدف بزرگنمایی و مثبت نشان‌ دادن نظام شاهنشاهی ساخته می‌شد.

موجی که دست‌های ما در مقابلش خالی بود و تسلیم بودیم. همان زمان بود که این خلأ خودش را بیش از پیش نشان داد.

همان ایام هم بود که جوان‌ترهای سینما خوانده و اهل هنری که دل در گرو انقلاب داشتند، در مراکز فرهنگی مثل اوج و مرکز مستند حوزه‌ هنری و سفیر و چند جای دیگر گرد هم آمدند تا این خلأ را با برنامه‌ریزی درست پر کنند.

حالا چند سالی از آن روزها گذشته و برنامه‌ریزی‌ها جواب داده‌است. سینمای مستند ما دیگر فقط سینمای خاص نخبه‌گرا و بعضا مقابل مردم نیست.

حالا با استفاده از ظرفیت استان‌ها و بومی‌سازی، سینمای مستند توانسته‌ است خود را در رگ‌های هنر این کشور جاری سازد. سند این ادعا هم فیلم‌های مستندی است که از سیما پخش می‌شود.

بخش‌های مستندی که دیگر فقط زمان پرکن نیستند و اتفاقا توانسته‌اند دل مخاطبان را به دست بیاورند یا شبکه مستند که توانسته خود را میان چند شبکه پرمخاطب بگنجاند یا اصلا سینما حقیقت که چند روز پیش اختتامیه‌اش برگزار شد و از قضا شور و حال غریبی هم میان اهالی رسانه و هم اهالی فیلم به‌وجود آورد.

اتفاقی که تا چند سال قبل هم به‌سختی می‌شد تصورش کرد. تصور این‌که برایت پیام بیاید که مثلا فلان فیلم مستند جشنواره را اگر ندیده‌ای امشب برو از فلان سایت ببین و...

سینمای مستند حالا دیگر هم توانسته‌است مخاطب خاص را درگیر کند و هم مخاطب عام را؛ مخاطب عامی که می‌داند مستند دیگر فقط به معنی راز بقا و دیدن دشت و جنگل نیست.

می‌داند مستند می‌تواند فقط درباره دنیای حیوانات آبزی و پرندگان شاخ آفریقا نباشد. می‌داند مستند ممکن است درباره هر چیزی باشد.

درباره نحوه شهادت شهیدبهشتی ، یک مسابقه فوتبال، یا حتی درباره جنایتکارهایی مثل خفاش شب و بیجه و...، درباره کودتای 53، درباره یکی از شهدای مدافع حرم و درباره هر چیزی که به ذهنمان برسد یا برایمان سوال باشد.

حالا دیگر مقبولیت مستند تا جایی بالا رفته که فیلمسازی مثل مهدویان هم از ساختار مستند برای ساخت یک فیلم داستانی بهره می‌گیرد.

یعنی او مقبولیت مستند را تا اندازه‌ای می‌داند که حاضر است ساختار داستانی را قربانی‌اش کند.

حالا دیگر به نظر می‌رسد عصر درخشان مستند آغاز شده‌است؛ عصر درخشان مستندهایی که نه قرار است دروغ بگویند و پروپاگاندا کنند و نه حقیقت را وارونه جلوه دهند.

مستندهایی که می‌توانند ثبت‌کننده برگ‌هایی از تاریخ سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی کشور باشند. مستندهایی درباره هر آنچه ممکن است پاسخ دادن به آن مهم و جذاب باشد.

کیوان امجدیان - دبیر گروه فرهنگ‌وهنر / روزنامه جام جم