در تمام این مدت نیز شما نگران بیماری احتمالی خود هستید. اگر جواب آزمایشهای سری دوم منفی باشد و مشخص شود که نتیجه آزمایش اول اشتباه بوده است، چه احساسی خواهید داشت؟ در اینکه عملکرد درست آزمایشگاهها چقدر مهم است شکی نیست.
شاید بگویید وظیفه سازمان بازرسی است تا بر عملکرد آزمایشگاهها نظارت داشته باشد؛ بله درست است اما در کنار آن باید نهادی مستقل از آزمایشگاه نیز، عملکرد آن را ارزیابی کند.
نهادی که بهصورت عملی فراتر از بازدید و نظارت، کیفیت کار آزمایشگاه را بررسی کند و گزارشی قابل استناد ارائه دهد.
به کمک این گزارش مدیران میتوانند عملکرد آزمایشگاه خود را بسنجند و مشتریان نیز برای اطمینان از سلامت و کیفیت محصول خریداریشده از آزمایشگاه کنترل کیفی، چنین گزارش ارزیابی مستقلی را بررسی میکنند.
نهادهایی مثل مرکز تایید صلاحیت، سازمان استاندارد، سازمان غذا و دارو و دیگر سازمانهایی که آزمایشگاههایی را در زیرمجموعه خود دارند، به چنین گزارشها و ارزیابیهای مستقلی نیاز دارند. این همان خدمتی است که مجموعه «پیشگامان کیفیت پاسارگاد» ارائه میدهد.
کاری که ما میکنیم...
زمینه فعالیت شرکت دانش بنیان، خلاق و نوآور «پیشگامان کیفیت پاسارگاد» کمک به آزمایشگاههای مختلف کشور برای ارتقای سطح فعالیتشان و دریافت گواهی صلاحیت بر اساس استانداردهای بینالمللی است. این مجموعه از سال ۸۷ فعالیت خود را آغاز کرده و بهطورکلی وظایف آن را در ۳ بخش میتوان خلاصه کرد:
ارائه خدمات آموزشی و مشاوره به آزمایشگاهها.
تامین مواد و استانداردهای مرجع موردنیاز آزمایشگاهها تا بتوانند کیفیت آزمایشهای خود را کنترل کنند.
اجرای آزمون مهارت یا آزمون پیتی (PT سرواژه Proficiency Testing).
آزمون پیتی، نوعی مهارت سنجی است. در این آزمون نمونهای مجهول برای آزمایشگاهها فرستاده میشود تا آن را بسنجند و نتیجه آزمایش را گزارش کنند سپس پیشگامان کیفیت پاسارگاد، میزان عملکرد موفقیتآمیز آزمایشگاه را در هر یک از پارامترهای آزمایش اعلام میکند. اجرای آزمون پیتی از دهه ۷۰ میلادی در دنیا مرسوم است و در بعضی حوزهها مثل پزشکی اهمیت ویژهای دارد.
حمیدرضا دهناد، بنیانگذار و مدیرعامل این شرکت درباره روند رشد و توسعه این مجموعه به جامجم می گوید: « ما در سالهای اول به سازمانها، آموزش های مرتبط با تایید صلاحیت استاندارد ایزو IEC ۱۷۰۲۵ ارائه میکردیم. این ایزو تقریبا از سال ۸۱ در ایران اجرا میشود و یکی از حیطههای این استاندارد، بحثهای مربوط به استفاده آزمایشگاه از مواد مرجع و انجام آزمون پیتی است. در آن زمان این مواد مرجع وارداتی بودند و نمونههای آزمون پیتی نیز به خارج از کشور فرستاده میشدند. پس از چند سال ما سراغ اخذ نمایندگی از شرکتهای بینالمللی رفتیم تا خودمان بتوانیم این نیازها را تامین کنیم. اما فشار تحریمها به بخش بازرگانی ما ضربه شدیدی وارد کرد. از همان سال تصمیم گرفتیم آزمون پیتی را هم خودمان انجام دهیم.»
شرکت آب و فاضلاب کشور طرحی را با هدف ارزیابی کیفیت منابع آب مختلفی که آب شرب مردم را تامین میکنند، در دفتر نظارت بر بهداشت آب تنظیم کرده است. در این طرح فاکتورهای متفاوتی مثل میزان نیترات آب و سایر پارامترهای موثر بر کیفیت آب شرب سنجیده میشود. اما تمام تحلیلهای این طرح بر نتایجی استوار است که آزمایشگاه بومی آنجا اعلام میکند. اگر تست های آزمایشگاه اشتباه باشد، عملا تمام تحلیلها و سرمایهگذاریها زیر سوال خواهد رفت.
بنیانگذار مجموعه پیشگامان کیفیت پاسارگاد در ادامه میگوید: «با قطع همکاری با کشورهای خارجی، تصمیم گرفتیم خودمان آزمون پیتی را انجام دهیم. ما باید نمونهای میساختیم که هم پایدار باشد، هم به یک مقدار مرجع و استاندارد برسد و هم تثبیتشده باشد. زیرا بعضی فاکتورها همیشه در آب ثابت نیستند و تغییر میکنند. بهعلاوه به زیرساخت نرمافزاری نیاز داشتیم، تا بتوانیم نتایج را ثبت، جمعآوری و تحلیل کنیم. سرانجام این حرکت را در سال ۹۱ با دعوت از مهمانی استرالیایی برای مشاوره
آغاز کردیم.»
راستیآزمایی آزمونی که خودش راستیآزمایی میکند!
برای برگزارکنندگان برنامههای آزمون پیتی، استانداردی به نام ایزو ۱۷۰۴۳ وجود دارد. این گواهی استاندارد، الزامات برگزاری آزمونهای مهارت یا آزمون پیتی را مشخص میکند. پیشگامان کیفیت پاسارگاد برای اولین بار در کشور موفق به اخذ گواهینامه تایید صلاحیت براساس این استاندارد شده است. حمیدرضا دهناد درباره روند دریافت این گواهینامه به جام جم میگوید:« برای این آزمون، ما با مرجع تایید صلاحیت کشور ترکیه وارد مذاکره شدیم تا آنها ما را ارزیابی کنند. زمانی که این درخواست را به ترکیه دادیم، در آنجا هنوز چنین آزمونی وجود نداشت و شرکت ترکیه ای ما را معطل نگاه داشت تا اولین گواهی ۱۷۰۴۳ را به شرکتی از کشور خودش بدهد و نه یک شرکت ایرانی. بعد از اینکه ما این گواهی را گرفتیم، شرکت آب و فاضلاب نیز طی نامهای تمام آزمایشگاههایش را ملزم به شرکت در آزمون پیتی کرد.»
تا به امروز پیشگامان کیفیت پاسارگاد، بر آزمایشگاههای آب و فاضلاب متمرکز بوده است و حالا قصد دارد در صنایع دیگری مثل صنعت فولاد، صنعت نفت، گاز و پتروشیمی و آزمایشگاههای غذا و دارو نیز فعالیت کند. بنیانگذار پیشگامان کیفیت پاسارگاد در ادامه میافزاید: «صنعت نفت و سازمان غذا و دارو همکاری چندان قابلتوجهی نداشتهاند. من حتی به سازمان محیطزیست رفتم تا آنها را برای اجرای آزمون پیتی در آزمایشگاههای متعددشان متقاعد کنم، اما سازمان محیطزیست با دید بستهای برخورد کرد و آزمون پیتی را کالایی لوکس در نظر گرفت. درحالیکه این آزمون بار مالی زیادی هم برای آنها ندارد و در همه آزمایشگاههای محیطزیست دنیا نیز آزمون پیتی اجرا میشود؛ بهعلاوه سازمان استاندارد نیز باید از آزمایشگاههای مورد تایید خود، مشارکت در اجرای این آزمون را بخواهد تا نتایج پژوهشها و مطالعات بعدی، تحلیل درستی را ارائه کنند.»
آزمایشگاههای مختلف برای اطمینان از کالیبره بودن دستگاهها، درست بودن روشهای آزمایش و قابل استناد بودن نتایج آزمایشگاه میتوانند در فواصل زمانی مشخصی به عنوان مثال سالانه یا هر دو سال یکبار در آزمون پیتی شرکت کنند. بهاینصورت که نمونهای مجهول را سنجیده و نتایج خود را برای شرکت برگزارکننده آزمون پیتی ارسال کنند تا آنها بگویند عملکرد آزمایشگاه چقدر موفق بوده است یا از شرکت ما به عنوان تولیدکننده ماده مرجع، یک نمونه با مقدار گواهی شده را دریافت و نسبت به ارزیابی عملکرد آزمایشگاه خود اقدام نماید.
بعضی از شرکتهایی که آزمون پیتی را برگزار میکنند، بهجای استفاده از نمونه سنتز شده، نمونهای طبیعی را برای آزمایشگاههای مختلف ارسال میکنند و با به دست آوردن مقدار اجماع شده از نتایج آنها، عدد مرجع را اعلام میکنند. حمیدرضا دهناد در این رابطه تصریح میکند: «این کار از نظر استاندارد اشتباه نیست، ولی به شرط اینکه تعداد آزمایشگاههای شرکت کننده از نظر آماری کافی باشد. درحالیکه در عمل اینطور نیست. پس برای همین باید از یک مقدار مرجع مستقل برای آزمون پیتی استفاده شود.»
ریحانه رادی - نشان ایرانی 2
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
ابراهیم قاسمپور در گفتوگو با جامجم مطرح کرد؛
ضرورت اصلاح سهمیههای کنکور در گفتوگوی «جامجم»با دبیر کمیسیون آموزش دیدبان شفافیت و عدالت