دگردیسی زاویه‌ دید

انقلاب اسلامی، یک پدیده است و پدیده یعنی مضمون برای اثر هنری، اما همان پدیده می‌تواند به هزاران گونه مختلف روایت شود که این تا حد بسیاری نیازمند مولفان گوناگون با زوایای دید متفاوت است.

یکی از مهم‌ترین عواملی که بر تغییر زاویه دید هنرمندان مولف در آثارشان تاثیر می‌گذارد، گذشت زمان است.

زمان از این منظر بر تغییر نگاه یک هنرمند موثر است که با گذشت زمان، برخی مفاهیم دستخوش تغییر می‌شوند و به تبع هنرمند نیز با نگاهی تازه به مفاهیم دگرگون شده می‌نگرد. ماحصل این دگردیسی‌ها آثاری است با رویکرد تازه که می‌توانند منتج به شناختی تازه از یک پدیده شوند.

پس از انقلاب اسلامی مثل هر واقعه تاریخی تاثیرگذار دیگر، تمامی شؤونات هنری دچار تغییر شد. فقط به عنوان نمونه می‌توان به شعر تعدادی از شاعران، در برهه زمانی قبل و بعد از انقلاب اسلامی نگاه کرد.

علی موسوی گرمارودی و زنده‌یاد طاهره صفارزاده از این دسته‌اند. دو نفر از شاعرانی که شعرشان با وقوع انقلاب در بهمن ۵۷ دستخوش تغییرات اساسی از حیث زاویه دید، رویکرد و حتی مضمون شد.
بعد از گذشت چند دهه از انقلاب اسلامی، برخی مفاهیم منشعب از انقلاب یا اسلام دچار مشکل شعارزدگی شده‌اند.

این شعارزدگی دلایل بسیار دارد اما مهم‌ترین دلیل را می‌توان پرداخت ناقص، سلیقه‌ای، ناآگاهانه و نادرست عده‌ای دانست که به شوق علاقه به یک مفهوم و تمایل برای هنرنمایی ذیل آن مضمون نتوانسته‌اند از پس خلق اثر هنری بربیایند.

درست مثل راهی صعب‌العبور که یک رهروی نابلد از آن می‌رود و در میانه راه متوجه می‌شود توان رسیدن به انتهای آن را ندارد و این می‌شود که از آن برمی‌گردد اما در مسیر بازگشت ناخواسته بسیاری از نشانه‌های تشخیص راه درست از نادرست را هم نابود و مسیر را برای نفر بعدی دشوارتر نیز می‌کند.

راه خلق اثر هنری، امروز در چارچوب برخی آرمان‌ها و مفاهیم انقلابی، چنین راهی است؛ چرا که بعضی از هنرمندان با پرداخت نادرست، برخی مفاهیم را به شعار مبدل کرده‌اند. هنرمند امروز اگر می‌خواهد از صداقت یا ایثار صحبت کند، ابتدای امر محکوم به شعارزدگی است.

راه برون‌رفت از این ورطه، بازنگری در زاویه دید مولفان به مفاهیم است. انقلاب، دفاع مقدس و بسیاری از وقایع دیگر در چند دهه گذشته، ظرفیت این را دارند که نگاهی دیگرگونه به آنها داشته باشیم و به این وسیله از پرداخت شعارزده به این مفاهیم بپرهیزیم.

پیمان طالبی - شاعر و روزنامه‌نگار / روزنامه جام جم