مسجد انسان‌ ساز

مسجد ولیعصر (عج) گزارش ما اما با دیگر مساجد فرق دارد. تفاوت این مسجد با دیگر مساجد نه به معماری و بنا یا قدمت ساخت آن که در نگاه و برنامه‌ریزی‌هایی است که مسوولان و امام‌جماعت مسجد برای اعضای محل دارند‌‌.

در همان نگاه اول می‌توان تفاوت‌ها را دید، در مسجد ولیعصر(عج) نارمک تهران، تعداد رفت وآمد نوجوانان و جوانان از میانسالان و سالمندان بیشتر است.

این‌قدر که جوان و نوجوان دیده می‌شود، افراد میانسال و سالمند در محوطه مسجد کمتر حضور دارند. این حضور پررنگ جوانان و نوجوان در مسجد به خاطر برنامه‌ریزی‌های همه‌جانبه‌ای است که مسوولان مسجد برای بچه‌های محل دارند.

در این مسجد، طرح‌های ویژه‌ای برای نوجوانان و جوانان برنامه‌ریزی‌شده است. برای آنها کلاس‌های درسی، ورزشی، قرائت قرآن، کارگاه‌های اشتغالزایی و مهارت‌ آموزی زندگی برگزار می‌شود و زمانی که وقت ازدواجشان شد، مسجدی‌ها هم برای آنها کار پیدا می‌کنند و هم برای ازدواجشان آستین بالا می‌زنند. به‌قول امام‌جماعت این مسجد، حجت‌الاسلام سیدحسین میرطالبی برنامه خیرین و هیات‌امنای این مسجد این است که جوانان و نوجوانان محل، رها نشوند و از همین سن کم آموزش ببینند تا امور مسجد به آنها سپرده شود.

داستان مسجد ولیعصر(عج) از چند سال قبل شروع شد از حدود ده دوازده سال پیش، از زمانی که حجت‌الاسلام سیدحسین میرطالبی ظهرها و عصرها که می‌خواست برای اقامه نماز به مسجد برود، نوجوانانی را می‌دید که در کوچه و در پارک محل، وقت‌شان را به بطالت می‌گذراندند. همان زمان بود که میرطالبی به این فکر افتاد که کاری انجام دهد و برنامه‌ای بچیند تا نوجوانان محل جذب مسجد شوند. به‌خاطر همین بود که با مسوولان دیگر مثل‌ رئیس پایگاه بسیج مسجد‌، اعضای هیات‌امنا و خیرین مسجد جلسه‌ای ترتیب داد و قرار شد فعالیت‌های ویژه برای جذب نوجوانان محل برنامه‌ریزی شود و اولین تلاش‌ها برای جذب نوجوانان با برگزاری کلاس‌های ورزشی شروع شد.

زیروبم زندگی با مسجد

میرطالبی می‌گوید که ورود نوجوانان به درون مسجد با برگزاری کلاس‌های ورزشی همراه بود. بسیاری از نوجوانان محل به خاطر شرکت در کلاس‌های رزمی و فوتبال پایشان به باشگاه ورزشی که در زیرزمین مسجد قرار دارد، باز شد. بعد اما با گذشت زمان نوجوانان در کلاس‌های تربیتی، قرائت قرآن و سبک‌زندگی شرکت کردند. کلاس‌هایی که آنها را پای سجاده و نماز جماعت مسجد نشاند.

میرطالبی می‌گوید که در حال حاضر نزدیک به ۲۵۰تا۳۰۰ نوجوان برای شرکت در کلاس‌های متنوع مسجد حاضر می‌شوند و استقبال از کلاس‌های ورزشی اما از همه کلاس‌ها بیشتر است، به خاطر همین است که مسجدی‌ها، به جز سالن ورزشی مسجد، سالنی دیگر برای نوجوانان کرایه کرده‌اند تا آنها بتوانند به راحتی در کلاس‌ها شرکت کنند. اینها اما تنها کلاس‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که مسجدی‌ها برای نوجوانان دارند، نیست.

فیض‌آبادی، مسوول بسیج مسجد می‌گوید، هر نوجوانی که وارد مسجد می‌شود، یک پرونده خواهد داشت؛ پرونده‌ای که در آن نتایج تست ورزشی‌اش ثبت و‌ براساس آن از نظر سلامت پایش می‌شود و اگر مشکل جسمی و روحی داشت، به درمانگاه‌ها معرفی یا در کلاس‌های مشاوره رایگان شرکت می‌کند. پرونده تحصیلی نوجوان موردبررسی قرار می‌گیرد و اگر او در درسی ضعف داشت یا نمراتش پایین بود از معلم‌های مدارس دولتی و غیرانتفاعی یا دانشجویان دانشگاه‌ها دعوت می‌شود تا به دانش‌آموزان محل آموزش دهند. به گفته فیض‌آبادی در روزهای شیوع ویروس کرونا یکی از عمده‌ترین فعالیت مسجد محل، توجه به آموزش بچه‌ها و برگزاری کلاس‌های درسی برای آنها بوده است تا بچه‌ها از درس و مشق عقب نیفتند.

مشق مهارت زندگی

اما شاید مهم‌ترین اقدامی که برای نوجوانان محل انجام شده، توجه به روان آنها در شرایط بحرانی سن نوجوانی باشد. امام جماعت مسجد می‌گوید که برگزاری کلاس‌های آسیب‌های اجتماعی برای بچه‌ها از اولویت‌های نخست مسجد است. در همین کلاس‌ها ریشه بسیاری از مشکلات نوجوانان حل‌وفصل شده است؛ بسیاری از والدین نوجوانان محل در شرف طلاق بودند که با کمک مسجد به زندگی مشترک بازگشتند، برخی از نوجوانان بدون والدین و با پدربزرگ و مادربزرگ زندگی می‌کنند و با کمک مربیان مسجد یاد گرفتند که چطور مشکلات زندگی و مهارت‌های فردی را یاد بگیرند.

مهم‌ترین برنامه برای بچه‌های محل اما شرکت در کلاس‌های اشتغال‌زایی است. آن زمان که ویروس کرونا هنوز شایع نشده بود، برنامه‌های آموزشی مهارت زندگی، آموزش آشپزی، لوله‌کشی، آشنایی با اموربانکی و برق‌کاری در مسجد برای نوجوانان برگزار می‌شد. در کنار این آموزش‌ها اما نوجوانان با کمک مربی‌های مسجد، حلقه‌های اشتغال‌زایی راه می‌انداختند؛ مهارت‌آموزی‌ از سن نوجوانی آنها را آماده ورود به شغل آینده خود می‌کرد. چرم‌دوزی و بسته‌بندی محصولاتی مانند دونات و فروش آنها با کمک مربیان مسجد از کارهایی است که در دو دوره حلقه‌های اشتغال‌زایی، انجام شده است. به گفته فیض‌آبادی، فعالیت حلقه‌های اشتغال‌زایی به خاطر شیوع ویروس کرونا در حال حاضر در مسجد تعطیل است اما برنامه‌ریزی‌ها برای برگزاری کلاس‌ها در تابستان انجام شده و قرار است دوباره نوجوانان محل در قالب گروه‌های کوچک، کسب‌وکار راه بیندازند.

از اشتغالزایی تا ازدواج

درست است که عمده فعالیت‌های مسجد برای نوجوانان محل است اما بخش مهمی از خدمات، متوجه نوجوانان دیروز است؛ کسانی که چند سال پیش وارد مسجد شده و حالا به سن جوانی رسیده‌اند. میرطالبی می‌گوید که رهاکردن این بچه‌ها، اشتباه بزرگی است. از نوجوانی تا جوانی مسوولان مسجد، همراه آنها بوده‌اند و این روزها برای کمک به ادامه زندگی زمان آن است که دستشان را بگیرند. به خاطر همین طرح ازدواج آسان و اشتغال‌زایی برای جوانان ‌در مسجد‌ در دستورکار قرار گرفت.

میرطالبی می‌گوید: «خیلی از جوان‌های محل به سن ازدواج رسیده بودند اما گزینه مناسبی برای ازدواج نداشتند.» بنابراین گروهی تشکیل شد تا دختر و پسران جوان و مومن به هم معرفی شوند اما جوانی که کار ندارد، چطور می‌تواند ازدواج کند؟ گروه اشتغال‌زایی برای جوانان به خاطر همین تشکیل شد. خیرین و هیات‌امنا به فکر افتادند برای جوانی که قصد ازدواج دارد، کار پیدا کنند. به خاطر همین هم هر کسی با هر تخصصی به کاری معرفی شد.‌ ریش‌سفیدان محل نیز پای کار آمدند و به این شکل آنهایی که توانستند دست تعدادی جوان را در اداره دولتی بند کردند، یک معلم و مدیر مدرسه، جوانی را در مدرسه‌ای برای معلم‌شدن معرفی کرد و یک نفر دیگر که شغل آزاد داشت، چند جوان را استخدام کرد. بعد از حل‌شدن مشکل شغل و معرفی طرفین، مشاوره‌های ازدواج برگزار شد.

امام جماعت مسجد می‌گوید که جوانان محل را در امر ازدواج رها نکردند، اگر جوانی توان تامین جهیزیه یا مراسم ازدواج را ندارد، در تامین هزینه‌های ازدواج به او کمک می‌کنند. اگر کسی هم توان مالی داشت و مراسم را برگزار کرد، مسجد محل یکی از وسایل منزل را برای تازه‌عروس و داماد به عنوان هدیه تهیه می‌کند. با برنامه‌ریزی‌های ازدواج و اشتغال‌زایی که در مسجد انجام‌شده فقط سال ۹۹ بیش از ۵۰جوان‌ به خانه بخت رفتند.

کرونا و فعالیت مسجد

شیوع ویروس کرونا در کشور خیلی از فعالیت‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار داد و باعث شد بسیاری از کسب‌وکارها تعطیل شود. میرطالبی می‌گوید که اتفاقا یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های مسجد محل دستگیری از کسب‌وکارهایی است که به‌خاطر شیوع ویروس کرونا به خطر افتادند. او می‌گوید هر کدام از صاحبان کسب‌وکارها که نیاز به کمک داشته باشند، آنها به کمکشان می‌روند. صحبت‌کردن ریش‌سفیدان محل، خیرین و امام‌جماعت مسجد با صاحب‌مغازه یا صاحبخانه برای بخشیدن اجاره‌بها از کارهایی است که در روزهای سخت کرونا انجام می‌شود؛ عملی که باعث شده بسیاری از جوانان از کار بیکار نشوند و در شرایط سخت اقتصادی حداقل شغل و خانه‌شان را داشته باشند. ‌ علاوه براین هر روز اعضای پایگاه بسیج محل، معابر و در خانه‌ها محل را ضدعفونی می‌کنند، درست مانند روزهای اول شیوع ویروس کرونا که همه جوانان معابر را ضدعفونی می‌کردند. جوانان محل مسجد ولیعصر(عج) ثابت‌قدم در یک‌سال و چند ماهی که از شیوع ویروس می‌گذرد، همچنان معابر و در خانه‌ها را ضدعفونی می‌کنند. آنها حتی به سالمندان یا خانواده‌هایی که مبتلا به بیماری کرونا هستند برای تامین مایحتاج و دارو کمک می‌کنند. هر چند ماه یک‌بار هم مسجد طرح غربالگری راه می‌اندازد و از مردم محل تست کرونا می‌گیرد تا اگر کسی به کرونا مبتلاست، سریع شناسایی شود. میرطالبی می‌گوید: «در روزهایی که شیوع ویروس کرونا بسیاری از فعالیت‌ها را از برخی مساجد گرفت، مسجد ما به شکل دیگری با رعایت پروتکل‌های بهداشتی تمام فعالیت‌هایش را ادامه داده است.»

مسجدی برای همه

درست است که عمده فعالیت‌های مسجد برای نوجوانان محل است و آنها بیشتر در صف‌های نماز دیده می‌شوند و تعدادشان از میانسالان و سالمندان بیشتر است اما این دلیل نمی‌شود که مسجد برای امور خانواده‌ها، زنان و سالمندان برنامه‌ریزی نکرده باشد. هر کدام از سالمندان محل در دفتر مسجد یک پرونده پزشکی دارند و در صورتی که برایشان مشکلی پیش بیاید به کمک مسجد درمان می‌شوند. خانواده‌های محل می‌توانند در طرح خانواده مسجد شرکت کنند. در طرحی که به آنها آموزش‌های متنوع ارائه می‌شود؛ مثل مهارت‌های زندگی مشترک، ارتباط با فرزند و سبک‌زندگی اسلامی. زنان بی‌سرپرست و زنانی که به دنبال شغل هستند، می‌توانند در طرح اشتغال‌زایی مسجد شرکت کنند. کارگاه آموزشی که در آن به زنان سرپرست خانوار یاد داده می‌شود برای خود کاری دست‌وپا کنند. در کارگاه آموزشی مسجد محل البته جایی هم برای تولید درنظر گرفته شده است. در این کارگاه زنان سرپرست خانوار می‌توانند کار کنند، ترشی، مربا یا غذاهای آماده‌ای را تهیه کنند و به فروش برسانند. به گفته فیض‌آبادی، ده، دوازده زن سرپرست‌خانوار و با کمک خیرین مسجد در این کارگاه کار می‌کنند.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم