پشتم گرمه!

به گزارش جام جم آنلاین، قوانین مربوط به فضای مجازی و اینترنت نیز با هر پیشرفتی به‌روز می‌شود. به میزان رشد و پیشرفت فضای مجازی و دسترسی و میزان استفاده افراد از ابزار هوشمند و اینترنت، نیاز به قوانینی برای مدیریت و حمایت از کاربران بیشتر حس می‌شود. لزوم وجود این قوانین با درک آسیب‌های نبود آن بیشتر قابل اثبات است، همان‌طور که هر شهروندی باید از حقوق شهروندی و قوانین مرتبط با زندگی شهری آگاه باشد، هر کاربر نیز باید از حقوق و قوانین این دنیای جدید برای حفاظت از خود و سپس رعایت حقوق دیگران آگاهی داشته‌باشد.

موارد نقض قانون

در قوانین فدرال آمریکا آزار و اذیت اینترنتی می‌تواند بر اساس شرایط موجود در قانون مدنی یا قانون کیفری رسیدگی شود. قانون مدنی در این کشور شاخه‌ای از قانون است که به آسیب‌های وارد شده به حقوق مربوط به مالکیت، عزت شخصی و آزادی می‌پردازد. در قانون مدنی، آزار و اذیت اینترنتی شامل این سه دسته می‌شود:

cyberbully یا مزاحمت اینترنتی ممکن است به صورت افترا به شخص اتفاق بیفتد، به این‌صورت که زورگو با انتشار اطلاعات نادرست درباره شخصی، به اعتبار او آسیب برساند. به طور کلی، زمانی که مطلبی به طور موقت پخش می‌شود (به عنوان سخنرانی ثبت نشده یا در یک پخش زنده) در دسته تهمت قرار گرفته و مطلبی که به طور دائمی ثبت می‌شود (در کتاب یا وب‌سایت) افترا نامیده می‌شود. درصورتی افترا ثابت می‌شود که به شهرت شخص آسیب برساند، هدف مشخص و واضحی داشته‌باشد و توسط افراد دیگر تایید شود.

 

در موارد افترا، شخص هدف می‌تواند علیه شخصی که اظهارات خود را مطرح کرده شکایت کند. اگر شکایت به سرانجام برسد، مزاحم باید خسارتی (پول) به شخص آسیب‌دیده پرداخت کند. همچنین متهم به افترا می‌تواند از خود دفاع کند و بگوید مساله‌ای که عنوان شده حقیقت دارد و یک اظهارنظر منصفانه است. (انتقاد و نه یک حمله شخصی) یا بدون دانستن چیستی محتوای مطلب، آن را بازنشر کرده‌است.

شخص زورگو ممکن است برای شخص هدف ایجاد ناامنی کند. این ناامنی باعث می‌شود از حضور در اجتماع، مانند مدرسه یا محیط کار، نگران و مضطرب باشد. برای مقابله با این مساله مسؤولان مدارس و همچنین شرکت‌ها و محیط‌های کاری ملزم به فراهم‌آوردن محیطی امن برای دانش‌آموزان یا کارمندان خود هستند و برای این کار باید اقدامات مقتضی را انجام دهند.

 

به طور مثال مسؤولان مدرسه ممکن است برای دانش‌آموزی که با رفتار خود در محیط آنلاین شرایط حضور یا یادگیری بقیه دانش‌آموزان را در محیط حقیقی ناامن و نامساعد کرده، مجازات تعلیق یا اخراج از مدرسه را در نظر بگیرند، حتی اگر این اتفاق در خارج از مدرسه رخ داده‌باشد. همچنین قربانی می‌تواند از مدرسه یا محل کاری که برای تأمین محیطی امن برای دانش آموزان و کارمندان خود تلاش نکرده، شکایت کند.

هر فرد، مسؤول عواقب تصمیمات و کارهایی است که انجام می‌دهد. مثلا شخصی که به یک دانش‌آموز افسرده پیشنهاد خودکشی می‌دهد، در صورتی که دانش‌آموز واقعا خودکشی کند، مسؤول خواهدبود و نمی‌تواند تنها با اتکا به این‌که عملی از او سر نزده بار مسؤولیت این ماجرا را از روی دوش خود بردارد.

«هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت، رأسا یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از این‌که از طریق یادشده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا 40میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهدشد.»

در قوانین آمریکا این شاخه از قانون تعیین می‌کند کدام اعمال جرم علیه دولت است. در حقوق کیفری سه راهکار برای آزار و اذیت اینترنتی وجود دارد:

آزار و اذیت طبق قانون کیفری یک جرم است. آزار و اذیت هنگامی است که شخصی حرفی بزند یا عملی انجام دهد که امنیت دیگری به خطر بیفتد یا نسبت به امنیت خود نگران شود. حتی اگر مجرم قصد ترساندن کسی را نداشته‌باشد، اگر هدف احساس خطر کند، می‌توان او را به آزار و اذیت متهم کرد. مجازات آزار و اذیت جنایی تا 10سال زندان است.

افترا بر اساس قانون کیفری جرم است. در مواردی که مطلبی توهین‌آمیز علیه شخص مطرح شود و به اعتبار وی لطمه جدی وارد آید، غالبا به‌عنوان جرم تلقی شده و تا پنج‌سال زندان دارد.
سال 2015 انتشار تصاویر خصوصی بدون رضایت فرد به عنوان جرم به این قوانین اضافه شده‌است.

به این موارد در قوانین جرایم رایانه‌ای جمهوری‌اسلامی در ماده 745 این‌طور پرداخته‌شده است: «‌هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا 40میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهدشد.»

همچنین در فصل چهارم جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی به قوانینی مربوط به انتشار تصاویر مبتذل و محتویات مستهجن پرداخته‌است. اگر از شخصی در فضای مجازی اخاذی شود یا تهدید شود، می‌تواند به پلیس مراجعه کرده و با ارائه مدرک شکایتی تنظیم کند اما بسیاری از مسائل مربوط به قلدری مجازی مربوط به شرایط روحی و ایجاد ناامنی است، درواقع گاهی هیچ درخواستی از سمت شخص قلدر مطرح نمی‌شود، تنها نوعی از تخریب شخصیت یا سلب آزادی اتفاق می‌افتد و هدف از حضور در محیط مجازی و واقعی و در جمع افراد بیمناک می‌شود. مانند زمانی که برای فرد مشهور یا غیرمشهوری شایعه‌ای برسر زبان‌ها می‌افتد یا صفحات مجازی او مورد حمله افرادی ناشناس قرار می‌گیرد. در این شرایط تشخیص جرم به چه صورت است؟ آیا در اینجا قانون برای حمایت از روح و روان افراد چاره‌ای اندیشیده است؟

هرکدام از این هدف‌ها در گام نخست دچار یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های انسانی می‌شوند، عدم امنیت، ناامنی فضا، مساله‌ای که روح و روان شخص را درگیر می‌کند و در صورت ادامه‌دار بودن این آزارها و ناامنی محیط ممکن است فرد را تا فروپاشی روحی پیش برد. خودکشی سلبریتی‌های دنیای مجازی در سراسر دنیا در سال‌های اخیر گواه این مساله است. قطعا قوانین نیازمند به‌روزرسانی و اضافه کردن بخش‌های تازه‌ای دارند، قوانینی که حامی جان و مال مردم هستند باید در شرایط کنونی و پیشرفت فناوری و ایجاد روابط جدید، حافظ روح و روان انسان‌ها نیز باشند.

 

منبع: ضمیمه روزنامه جام جم / چاردیواری
زهرا صالح نیا کارشناس سواد رسانه