بر قله‌ های فتح با صنایع‌ دستی

گروه «آرا» محصول مشترک همکاری همین سه نفر یعنی محسن خانعلی، مهدی شوندی و حسام‌الدین شیرازیان است که از سال ۹۴ و با هدف ارائه متفاوت و خلاقانه صنایع‌ دستی ایرانی به‌ عنوان هدایای سازمانی به‌وجود آمده و تنها در سال ۹۹ توانسته ۳۱۲ هزار و ۶۲۶ قطعه صنایع‌ دستی تولیدی هنرمندان شهرها و روستاهای مختلف کشور را در قالب هدایای سازمانی، محصولات صادراتی و تک‌فروشی عرضه کند، صدها کارگاه تولیدی را فعال و برای بیش از 11 هزار نفر در سراسر کشور به‌طور مستقیم و غیرمستقیم اشتغال‌زایی کند.

فرصتی دست داد تا در فضایی صمیمانه و پر نقش و رنگ اتاق نمایش گروه آرا، با محسن خانعلی یکی از بانیان این مؤسسه گفت‌و‌گو کنیم و حرف‌هایش درباره داستان شکل‌گیری گروه، فعالیت‌ها و اهدافی که به‌دنبال‌شان هستند را بشنویم.

قصه «آرا» از کجا شروع شد؟

تا قبل از شروع داستان آرا، من و دو همکار دیگرم که بانیان این مؤسسه هستیم، بعد از بیرون آمدن از شغل دولتی، آژانس تبلیغاتی «پدیدار» را راه‌اندازی کرده بودیم و کارهای معمول تبلیغاتی انجام می‌دادیم.
در جریان این کار، سفارشی به مجموعه ما داده شد که سرآغازی بود برای فعالیت هدفمند امروزمان در زمینه تولید صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی به‌ عنوان یک تولید ملی.

سفارش‌دهنده از ما خواسته بود تا هدیه‌ای متفاوت برایشان آماده کنیم و این یعنی تهیه هدیه‌ای به‌جز موارد معمول و مرسوم مثل فلش‌مموری، پاوربانک، ست‌چرم و جاکلیدی که عموما از طرف سازمان‌ها هدیه داده می‌شد.

در همین راستا بررسی‌هایی برای تهیه و آماده‌سازی این هدایا انجام دادیم و در این میان به ظرفیت بسیار بالای حوزه صنایع‌دستی کشور برخوردیم که در صورت ارائه مناسب می‌توانست هدیه‌ای متفاوت و البته ارزشمند باشد.

منظور از ارائه مناسب صنایع‌ دستی چیست؟

ببینید در کشورمان بسیاری آثار صنایع‌ دستی فاخر با تنوع بی‌نظیر تولید می‌شوند که متاسفانه به‌‌رغم تنوع و ارزشمندی این محصولات، عرضه مناسب و جذابی ندارند و کمتر دیده شده که یک اثر ارزشمند از بسته‌بندی خوبی برخوردار باشد.

همچنین عدم برخورداری آثار صنایع‌دستی از شناسنامه باعث می‌شود تا خریدار نداند که اثر خلق شده توسط کدام استادکار ماهر و زبردست و در کدام گوشه این سرزمین ساخته شده و چه فرآیندی را برای ساخته شدن طی کرده‌است؟

همین موضوع باعث شد تا به این فکر بیفتیم محصولات صنایع‌دستی را در بسته‌بندی جذاب و فاخر به همراه شناسنامه اثر عرضه کنیم.

برای به ثمر نشستن چنین ایده‌ای که بتواند صنایع‌دستی خلاق و باکیفیت را به همراه شناسنامه و بسته‌بندی مناسب به مشتری عرضه کند چه راه‌هایی را طی کردید؟ مسیرتان هموار بود یا سخت و زمانبر؟

در آغاز کار و در بازه زمانی دو ماه و نیم، به ۳۲ شهر و روستا در سراسر کشور سر زدیم تا بتوانیم کارگاه‌های صنایع‌دستی که توان تولید محصول با تعداد بالا و کیفیت مطلوب دارند را شناسایی کنیم و در این بررسی قریب به ۳۰ کارگاه با معیارهای در نظر گرفته شده شناسایی شد که برای شروع کار با آنها قرار‌داد همکاری بستیم.

پس تنها بسته‌بندی مناسب محصول برایتان مطرح نبوده و اهداف دیگری را هم دنبال می‌کردید؟

بله همین‌طور است. مهم‌ترین هدف ما ارائه متفاوت و جذاب آثار صنایع‌دستی بود که بر این اساس سه مدل بسته‌بندی طراحی شد. یکی بسته‌های تک‌محصولی که در این بسته‌ها تنها یک اثر به همراه شناسنامه وجود دارد، مدل دیگر بسته‌های چند‌محصولی است که بنا به درخواست سفارش‌دهنده، چند محصول در یک بسته‌بندی قرار داده می‌شود و مدل سوم، بسته‌بندی‌های ایده‌محور است. این بسته‌ها با محوریت شاخص‌های فرهنگی و تمدن ایرانی که طی تحقیقات گسترده‌‌ای آنها را استخراج کردیم طراحی شده‌است.

این شاخص‌ها چه بودند؟

از شاخص‌های مهم فرهنگی کشورمان که توانستیم برای آنها بسته‌های ویژه آماده کنیم می‌توان به خوشنویسی، عرقیات گیاهی، فرهنگ نماز و مراسم قهوه‌خوری در جنوب اشاره کرد؛ مواردی که شاید تاکنون کمتر به آنها توجه شده باشد.

در بسته‌های ایده‌محورتان چه محصولاتی ارائه می‌شود؟

در هر بسته محصولات مرتبط با همان ایده‌ قرار دارد. برای مثال بسته‌ای که با عنوان کافا و با شاخص قهوه‌خوری به سبک جنوب آماده کرده‌ایم شامل یک قهوه‌جوش مسی، فنجان‌های دست‌ساز و دانه ساییده‌نشده و پودر قهوه است.پس از انجام این اقدامات و تکمیل کار بود که در نهایت توانستیم در دی‌ماه ۹۴ گالری محصولات را برای نمایش و فروش آثار افتتاح کنیم.

استقبال از این محصولات چطور بود؟

خیلی بیشتر از چیزی که انتظار داشتیم. تا پیش از این بسیاری از هدیه‌های تبلیغاتی محصولات خارجی به‌ویژه چینی بود که بسیار تکراری و محدود بودند اما مهم‌ترین ویژگی بسته‌های هدیه‌ای که ما ارائه می‌دهیم این است که تولید داخلی و از آثار صنایع‌دستی هستند. توضیح واضح‌تر این‌که جدای از نامحدود بودن تنوع، آثار قابلیت این را دارند که شرکت سفارش‌دهنده بتواند با ثبت ‌نام تجاری خود روی بسته‌ها، هدایای فاخری را به مخاطبان خود ارائه دهد و همین موضوع باعث ایجاد جذابیت و استقبال چشمگیر سازمان‌ها و شرکت‌ها از محصولات شد.

به‌طور حتم این استقبال خوب برای افراد شاغل در حوزه صنایع‌ دستی که با شما همکاری می‌کنند نیز دستاوردهایی به همراه داشته، این‌طور نیست؟

قطعا همین‌طور است. نه‌تنها برای تولیدکنندگان صنایع‌دستی که حتی به واسطه حجم بالای سفارش‌ها، برای بسیاری از افراد در جوامع محلی نیز اشتغال‌زایی صورت گرفته است.

همچنین با نگاه ویژه‌ به هنرمندان روستایی، برای تجهیز کارگاه‌های کوچک خانگی در روستاهایی مانند گرمه از توابع خور و بیابانک، رزگه در استان خوزستان، نثار از توابع نهاوند، چوخون در بشاگرد و خوردیماق در منطقه مینودشت استان گلستان سرمایه‌گذاری انجام شده و تنها در سال ۹۹ بیش‌از ۱۱هزار و صد نفر هنرمند شاغل در کارگاه‌های صنایع‌دستی از نقاط مختلف ایران به‌صورت غیر‌مستقیم با مجموعه ما
همکاری کرده‌اند.

در حال‌ حاضر چند کارگاه صنایع‌دستی با مجموعه آرا همکاری می‌کنند؟

از زمان شروع فعالیت‌مان تا به امروز 1100 کارگاه صنایع‌دستی در سراسر کشور شناسایی شده‌اند که ۳۷۰ کارگاه توانسته‌اند استاندار‌دهای لازم را کسب کرده و عضو باشگاه تامین‌کنندگان ما شوند. جالب است بدانید که از این تعداد، ۱۳۵ کارگاه توسط بانوان هنرمند اداره می‌شود که ۳۲ نفر آنها زنان سرپرست خانوار هستند.

در بسیاری از حوزه‌ها به‌ویژه حوزه فرهنگی وقتی صحبت از اشتغال‌زایی می‌شود، نگاه دولت‌ها به بخش خصوصی است و ورود افراد دغدغه‌مند به این حوزه را راهی برای پیشبرد اهداف عنوان می‌کنند. به نظرتان آیا دولت‌ها توانسته‌اند سهم خود را در حمایت از بخش خصوصی برای رفع چالش‌های موجود در این حوزه به‌درستی انجام دهند؟

آنچه توانسته به موفقیت گروه آرا به‌عنوان یک فعال بخش خصوصی در حوزه صنایع‌دستی کمک کند، تکیه بر توانمندی مالی و نیروی انسانی بدون چشمداشت به حمایت‌های دولتی است. متاسفانه نه‌تنها در حوزه فرهنگی که در بسیاری از حوزه‌های دیگر شرایطی برای هموار کردن مسیر بخش خصوصی در زمینه اشتغال‌زایی وجود ندارد. برای مثال مجموعه‌هایی مثل ما که در همین دفتر تهران به‌تنهایی برای بیش ‌از ۵۰ نفر به‌صورت مستقیم اشتغال‌زایی کرده، نه از تسهیلاتی برای پرداخت مالیات برخوردار هستند و نه حتی در بحث بیمه شرایطی برای مجموعه‌های کارآفرین در نظر گرفته شده که بتوانند با دغدغه کمتری به فعالیت ادامه دهند.

در این شرایط آیا می‌توان امیدوار بود که با حضور بخش خصوصی و فعالیت افرادی که در حوزه فرهنگی به‌ویژه صنایع‌دستی دغدغه دارند، رونق دوباره‌ای به این بازار نیمه‌جان داد؟

حوزه صنایع‌دستی به‌قدری گسترده، بکر و نیازمند توجه است که شخصا به تمام کسانی که علاقه‌مند به فعالیت و کارآفرینی در این حوزه هستند توصیه می‌کنم به آن ورود کنند. متأسفانه اقداماتی که از سوی نهادهای متولی در این بخش صورت گرفته کافی نبوده و نمی‌تواند پاسخگوی ظرفیت موجود در این بخش باشد. تجربه به ما ثابت کرده صنایع دستی ایران در بازارهای جهانی بسیار پرطرفدار است اما تولید این آثار بسیار کمتر از توان موجود در کشور بوده و اگر افراد پای کاری پیدا شوند که به آن ورود کرده و هدفمند پیش بروند، می‌توان امیدوار بود که شاهد اتفاقات خوبی باشیم.

مریم قاضی‌ زاده - ایران / روزنامه جام جم