مشکلات ادامه‌دار بازار مرغ

 به نظر می‌رسد سود اصلی مرغ نه به جیب تولیدکننده می‌رود و نه در جیب مصرف‌کننده. تولیدکننده‌ای که در یک سال اخیر با افزایش شدید هزینه‌های تولید(چندبرابر شدن نهاده‌های دامی) روبه‌رو بوده و مصرف‌کننده که قدرت خریدش در دو سال اخیر به شدت کاسته‌شده‌است.

برخی تولیدکنندگان معتقدند دلالان و مافیای مرغ از کشتارگاه در فرآیند توزیع مرغ تنها با داشتن یک سیمکارت و یک تلفن‌همراه به سود میلیاردی رسیده و بیشترین منفعت بازار مرغ را از آن خود می‌کنند. در این گزارش به دلایل دوباره گرانی مرغ و هشدارهایی که تولیدکنندگان می‌دهند،پرداخته‌ایم‌.

طبق اعلام سازمان دامپزشکی و انجمن مرغداران گوشتی، روزانه در کشور حدود 6هزارو و 500 تا 7000 تن مرغ در کشور تولید می‌شود. به طور کلی نیاز مرغ در کشور ماهانه 230 هزار تن و در اوج مصرف که معمولا در زمان نوروز اتفاق می‌افتد به 300 هزارتن می‌رسد؛ با این حال تولید کشورمان در ماه‌های جاری دچار کاهش شده و این در حالی است که میزان مصرف و تقاضای موجود در بازار نیز افزایشی بوده است. به طوری که در این‌باره علی صفر ماکنعلی، رئیس سازمان دامپزشکی می‌گوید: «تقاضای مصرف گوشت در برخی استان‌ها به شدت افزایش یافته و مصرف گوشت مرغ آذربایجان شرقی طی یک سال از 210 تن به 380تن رسیده‌است.»

برخی کارشناسان بر این باورند گرانی گوشت قرمز در بازار باعث شده مصرف گوشت مرغ افزایش یابد.
چرا تولید کاهش یافته‌است؟

عمده مرغداران برای کاهش تولید خود علت‌های مختلفی را مطرح می‌کنند، مانند تامین نکردن نهاده‌های دامی به میزان کافی، کاهش وزن‌گیری مرغ‌ها در ماه‌های گرم، کاهش جوجه‌ریزی، قطعی مداوم برق و تلفات ناشی از گرما در بسیاری از مرغداری‌ها در سراسر کشور.

با توجه به گرم‌تر شدن هوا، و بی‌برقی سالن‌های مرغداری توان این که درجه حرارت به حد مطلوب برسد نیست.

برومند چهارآیین، رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی توسعه صنعت طیور کشور در این باره می‌گوید: آمارها حاکی است بیش از 70درصد سالن‌های مرغداری کشور توان خنک نگه‌داشتن سالن‌ها را ندارند، از این رو با افزایش شدت گرما وزن‌گیری مرغ‌ها کاهش پیدا می‌کند چراکه خصوصیات فیزیولوژی مرغ به گونه‌ای است که به اندازه تامین انرژی‌اش غذا می‌خورد و وزن گیری کمی می‌کند. علاوه بر اینها جوجه‌ریزی در واحدهای تولیدی اندکی کاهش یافته‌است. در هر قطعه مرغ 300 گرم کاهش وزن صورت می‌گیرد که اگر این عدد را به صورت ماهانه محاسبه کنیم، به لحاظ وزنی رقمی حدود 35هزار تن کاهش تولید مرغ در کشور وجود دارد. خشکسالی و گرمای شدید در سراسر کشور باعث شده که بسیاری از واحدهای مرغداری‌ها با تلفات به شدت سنگینی روبه‌رو شوند.

این جمله را حبیب‌ا... اسدا...نژاد، نایب رئیس کانون انجمن صنفی مرغداران گفته و معتقد است گرما بر وزن‌دهی مرغ‌های تولیدی تاثیر گذاشته که همین امر سبب شده 25 درصد تولیدات کشور از بین برود و قطعی برق نیز مزید بر علت است تا این کمبودها در بازار احساس شود.

میزان جوجه‌ ریزی

اخیرا سازمان دامپزشکی کشور اعلام کرده در ماه گذشته میزان جوجه‌ریزی در کشور 2.5‌درصد افزایش یافته، این در حالی است که مرغداران می‌گویند آمارها باید راستی‌آزمایی شود.

اگرچه طبق سامانه سماصط (سامانه مدیریت اطلاعات صنعت طیور) مشکلی در جوجه‌ریزی وجود ندارد و نباید کمبودی در بازار داشته باشیم اما کمبود مرغ در بازار وجود دارد. طبق نمودارهای سال‌های گذشته در هر ماه باید حداقل 120 تا 125میلیون قطعه جوجه‌ریزی باید انجام شود.

این در حالی است که مرغداران در اردیبهشت امسال 113میلیون قطعه جوجه‌ریزی کرده‌اند که علاوه بر دلایل فوق، مرغداران مجبورند جوجه یک‌روزه خود را به جای 4500 تومان، 9000تومان از بازار تهیه کنند. برخی مرغداران به همین دلیل ورشکست شده و برخی دیگر جوجه‌های خود را معدوم کرده‌اند.

افزایش قیمت نهاده‌ های دامی

تامین نهاده‌ های دامی یکی از اصلی‌ترین مشکلات دامداران در یک‌سال گذشته است. خوراک دام 70درصد هزینه‌های تمام‌شده تولید این محصول را شامل می‌شود.

مرغداران مشکلات بر سر راه خود را به وزارتخانه‌های مربوط (جهاد کشاورزی و صمت) منتقل کرده‌اند و در حالی از کمبود نهاده‌ها و تامین آنها از طریق بازار آزاد و بعضا نبود نهاده گلایه می‌کنند و گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران به میزان کافی نهاده وارد کرده اما به‌دلیل بی‌توجهی برخی مسؤولان در دو سال اخیر، بروکراسی حاکم بر گمرکات کشور و جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌های مسؤول نهاده‌ها هنوز از گمرک ترخیص نشده‌است.

از سوی دیگر سامانه بازارگاه با توجه به مشکلاتی که دارد به صورت کلی نمی‌تواند نهاده‌های کافی برای مرغداران را تامین کند، به طوری که در این خصوص مرغدارن می‌گویند 70درصد نیاز آنها از طریق بازارگاه تامین می‌شود و برخی افراد با دریافت سهمیه خود آن را در خارج از شبکه و در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. برخی مرغداری‌ها به خبرنگار ما گفته‌اند شش ماه است که دان مرغ را از بازار آزاد خریداری می‌کنیم و دولت در این زمینه حمایتی نداشته است در نتیجه نباید توقع داشته باشد مرغ با قیمت مصوب راهی بازار شود.

از زمان تعیین قیمت مصوب مرغ (24 هزار و 900 تومان) تاکنون قیمت رسمی هر کیلوگرم کنجاله سویا از3200 تومان به 3600 تومان، هر کیلو ذرت نیز با 14درصد افزایش از 1700‌تومان به 1900 تومان رسیده است. دستمزد کارگران در سال جاری با رشد 37درصدی، هزینه حمل‌ونقل نسبت به سال گذشته با افزایش 30درصدی روبه‌رو بوده است، قیمت واکسن؛ ریزمغذی و کنسنانتره نیز 10 تا 20درصد رشد داشته و دولت نیز از ابتدای تیرماه تاکنون 10درصد قیمت دان آماده تحویلی به مرغداران را افزایش داده‌است.

از سوی دیگر طبق آخرین آمارها چهار میلیون تن خوراک دام و طیور در گمرکات کشور دپو شده‌است که دولت به صورت قطره‌چکانی ترخیص کرده و وارد بازار می‌کند.

دومیلیون تن از این نهاده‌ها در انتظار تخصیص ارز از بانک مرکزی است و دو میلیون تن دیگر به بهانه کمبود کامیون در گمرکات مانده و به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد که طبق گفته جواد ساداتی‌نژاد، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس این نهاده‌ها در آستانه کپک‌زدن هستند و هر چه زودتر باید ترخیص شوند.

در حالی نهاده‌های دامی در گمرک در حال خراب شدن هستند که مرغداران نیاز شدیدی به آنها دارند به طوری که حبیب اسدا...نژاد، نایب‌رئیس کانون انجمن صنفی مرغداران می‌گوید: برخی مرغدارن بیش از 40 روز است که ذرت خریداری کرده‌اند ولی این نهاده بارگیری نشده است بنابراین باید پرسید اگر نهاده در سامانه بازارگاه و گمرک وجود ندارد چرا برای مرغداران اولویت تعیین می‌کنند که خریدشان را انجام دهند در حالی که همیشه دیده‌شده پس از خرید و واریز وجه نهاده به میزان کافی به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد. با همه این اوصاف اما وزارت جهاد کشاورزی ادعای دیگری در این خصوص دارد به طوری که مهراب فرجی، دبیر شورای سیاستگذاری و راهبری سامانه بازارگاه می‌گوید: از ابتدای سال جاری نیز حدود 2.5 میلیون تن نهاده‌های وارداتی برای تولید خوراک آماده به کارخانجات تحویل شده که این میزان بالغ بر ۴۵درصد کل نهاده‌های توزیع شده در کشور است.

چرا قیمت سر به فلک کشید؟

براساس آخرین قیمت مصوب، هر کیلوگرم مرغ باید 24 هزار و 900 تومان در بازار عرضه شود. این در حالی است که قیمت مرغ در برخی مناطق کشور به 40 هزار تومان رسیده است که این امر عدم نظارت و بی‌توجهی به زنجیره را نشان می‌دهد.

ظاهرا مرغداران تعهد داده بودند مرغ زنده را کیلویی 17هزار و 100تومان بفروشند اما عدم حمایت‌های دولت باعث شده مرغ بالاتر از این ارقام راهی کشتارگاه شود. در تهران، عدم نظارت بر روند توزیع مرغ از میدان بهمن تا مرغداری‌ها بیداد می‌کند، به طوری که این مرغداری‌ها بعضا مرغ را از شبکه توزیع خارج کرده و آن را با قیمت بسیار بالاتری از قیمت مصوب دولتی در بازار به مصرف کنندگان می‌فروشند.

برومند چهارآیین، رئیس هیات‌مدیره شرکت تعاونی توسعه صنعت طیور کشور در این باره می‌گوید: هیچ‌کس قادر نیست انتهای خط توزیع مرغ را کنترل کند. به این دلیل که به اندازه مرغ‌فروشی‌های شهر تهران بازرس در کشور وجود ندارد.

15 راهکار برای ساماندهی بازار مرغ

با افزایش تلفات مرغ در واحدهای تولیدی و نرسیدن نهاده دامی به دست مصرف‌کنندگان و ادامه‌دار بودن این وضعیت انتظار می‌رود در یک ماه آینده اختلالاتی زیادی دامن تولید و توزیع مرغ در بازار را بگیرد و از طرف دیگر شاهد چند برابری شدن قیمت مرغ باشیم بنابراین از دولت سیزدهم انتظار می‌رود راهکارهای زیر را به اجرا در آورد تا شاهد کنترل بازار مرغ و جلوگیری از نابسامانی در این حوزه باشیم.

اصلاح فوری قیمت تحویل مرغ زنده مرغدار از 17100 به 21هزار تومان
ترخیص فوری نهاده‌های دپو شده در بندر امام خمینی(ره) و تامین به‌موقع آنها
ساماندهی حمل‌ونقل نهاده‌ها و تسریع در انتقال بار از بازه زمانی حداکثر تا 10روز
نظارت بر بازار و حذف دلالان از فرآیند خرید مرغ زنده
جلوگیری از انحراف مرغ پس از کشتار
متوقف کردن پدیده زیانبار زنده فروشی
تامین، تخصیص و پرداخت سریع تسهیلات مورد نیاز برای تامین سرمایه در گردش مرغداران
حذف واسطه‌های فروش مستقیم و فروش مستقیم جوجه یکروزه در سامانه بازارگاه مانند ذرت، کنجاله و سویا و تامین جوجه یکروزه به اندازه نیاز کشور
برکناری فوری اعضای نامرتبط با صنعت مرغ از اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور
پذیرش فوری تقاضای عضویت مرغداران گوشتی در شرکت‌های تعاونی
پذیرش تقاضای فوری اتحادیه‌های استانی در اتحادیه سراسری مطابق ماده 5 قانون شرکت‌های تعاونی
نظارت بر کنترل قیمت مولفه‌های تولید و اصلاح قیمت آنها به گونه‌ای که عرضه آنها را با قیمت فعلی دولتی منطقی پذیر کند.
نظارت بر مراکز عرضه مواد پروتئینی
واگذاری تصدیگری در بخش مرغ به بخش خصوصی براساس قانون اصل 44
عدم دخالت مستقیم دولت در مسائل کلان صنعت مرغ و گسترش نظارت در این زمینه

امین محمودی - اقتصاد / روزنامه جام جم