یادگار عزاداری های ماندگار بوشهراز نوا های ماندگار

جام جم آنلاین بوشهر-محمدرضا برازجانی-خبرنگار

سال هاست مردم جنوب ایران با صدای ماندگار زنده یاد ((جهانبخش کردی زاده)) محرم و صفرهای خود را در عزای سرور و سالار شهیدان کربلا حضرت اباعبدالله الحسین (ع) سپری می کنند. او خالق بسیاری از نواهای ماندگار در زمینه عزاداری است. وی در سال 1315 در بندر بوشهر متولد شد و تحصیلات ابتدایی اش را در حد خواندن و نوشتن در دوران کودکی به صورت پراکنده فرا گرفت. در محافل و مجالس عزای امام حسین(ع) از فعالان و مشتاقان بود. به گفته مادرش وی ابتدا برای اولین بار در محله باغ ملا بوشهر و در منزل زائر صفر از نوحه خوانان قدیمی و صاحب نام بوشهری، اصول اولیه نوحه خوانی را فرا گرفت. بعدها زیر نظر اساتیدی همچون آقا سیدعلی مهیمنیان و محمدشریفیان بیشتر با فوت و فن مداحی آشنا شد. هرچند همزمان به تلاوت قرآن، دعا، مناجات های ماه مبارک رمضان در مساجد و تکایا نیز روی آورد، ولی استعداد و نبوغ ذاتی و حنجره طلایی او باعث شد تا وی به یکی از چهره های ماندگار موسیقی مذهبی کشور تبدیل شود. زنده یاد ((جهانبخش کردی زاده)) در سال 1356 و در حالی که تنها 41 سال داشت در مسیر بازگشت از زیارت امام هشتم(ع) در شهر شیراز به دلیل سکته قلبی درگذشت و پیکرش در جوار امامزاده محمد باقر(ع) در بوشهر به خاک سپرده شد.

گنجینه ای از نوحه سرایی جنوب ایران

اما درباره تاثیر هنر نوحه سرایی زنده یاد کردی زاده، ((محمود یوسفی)) از فعالان فرهنگی بوشهر که از کودکی پا به پای مرحوم کردی زاده در مراسم سینه زنی شرکت می کرده و در آن زمان- که دستگاه ها و سیستم های ضبط در حد حالا نبود- با یک دستگاه ضبط صوت قدیمی و با ثبت صدای این مداح خدمتی بزرگ به آیین سنتی بوشهر کرده است، به جام جم می گوید: کاست ها و فایل های صوتی که از زنده یاد ُکردی زاده در جامعه وجود دارد، همان کاست هایی هستند که من از زمان کودکی در مجالس عزاداری و روضه خوانی در مساجد مختلف شهر بوشهر مثل مسجد حاج محمدعلی در خیابان عاشوری فعلی، مسجد حاج عبدالرضا در جفره ماهینی و مساجد صلح آباد، دهدشتی و امیرالمومنین(ع) ضبط کردم. حال این کاست ها بیش از 800 نوار است که متاسفانه به دلیل کمبود امکانات به شکل آماتور ضبط شده، اما یک گنجینه از نواهای اصیل نوحه سرایی بوشهری و جنوب کشور به حساب می آید.
وی در ادامه خاطرنشان می کند: فرزندان مرحوم کردی زاده در زمانی که پدرشان در قید حیات بود و در نقاط مختلف شهر نوحه سرایی می کرد، بسیار کوچک بودند و بنابراین- به دلیل علاقه وافر خودم به این نوع عزاداری های اصیل- تمام تلاشم را در ثبت و نگهداری از این آثار به کار بستم. بیش تر این آثار مربوط به اجراهای مختلف آن مرحوم شامل صبحدم خوانی، مدح حضرت علی(ع) و مناسبت های تاسوعا و عاشوراست، که با همکاری یک استودیو حرفه ای در اصفهان آنها را بازآفرینی کرده ام. البته این را هم باید اضافه کنم که در سال 52 بخشی از این نوارها توسط استاد محمدرضا لطفی و خانم فوزیه مجد که مدیر وقت رادیوی ایران بود، توسط شرکت ماهور ضبط و تکثیر شد.

آثاری ناب و اصیل که کمتر شنیده می شود

یوسفی با بیان این که ناصر تقوایی کارگردان مطرح سینمای ایران برای ساخت مستندی در سال49 و در زمان حیات مرحوم کردی زاده با سفر به بندر بوشهر از مراسم سینه زنی منحصر به فرد عزاداران بوشهری در مسجد دهدشتی فیلمبرداری کرد، می افزاید: این کار ارزشمند تقوایی، بعدها با نام مستند اربعین تولید و پخش شد و این مستند تنها فیلم تصویری موجود از مرحوم کردی زاده است. در گفت و گویی که با این کارگردان داشتم هدف از این کار را نشان دادن گوشه ای از آیین سنتی و عزاداری های اصیل بوشهر در قالب یک مستند اجتماعی عنوان کرد. همایون شهنواز نیز وقتی برای ساخت سریال تلویزیونی ((دلیران تنگستان))به این استان سفر می کند، اقدام به ضبط شروه خوانی و جنگ نامه خوانی با صدای کردی زاده کرد که در تیتراژ پایانی این سریال پخش می شد و اصل آن کاست را برای من فرستاد که در آرشیو شخصی نگهداری می شود. البته در سال های گذشته مستند دیگری به همت ((محمدرضا مرزوتی))ساخته شد که در سکانسی از آن به کردی زاده و ابعاد شخصیتی وی می پردازد. اما جای این گلایه همچنان باقی است که پس از انقلاب حرکت جدی برای شناخت جایگاه و معرفی ویژگیهای ممتاز این هنرمند برجسته در حوزه آیین عزاداری بوشهر انجام نشده است. این آثار هویت و به نوعی شناسنامه فرهنگ عزاداری بوشهر است که با نام جهانبخش کردی زاده و صدای ماندگارش عجین شده است. امروزه شاهدیم آثار وی در کشورهای حوزه خلیج فارس و یا در کشورهای اروپایی هواداران و مشتاقان بسیاری دارد.
ثبت ملی نوای نوحه سرایی
این فعال فرهنگی اضافه می کند: توانایی او در اجراهای متفاوت و پرمحتوای نوحه ها وکاملا متمایز از دیگر نوحه خوانان بود. به طوری که هم اکنون کمتر کسی از مداحان توانایی اجراهای بینظیر شروه و چاووش خوانی، بیت خوانی، جنگ نامه خوانی وخیام خوانی وی را دارد. این در حالی است که او تنها به صورت سنتی و در محضر اساتید نوحه سرایی و با تلاش و با تکیه بر استعداد ذاتی و نبوغ هنری خود توانست به این مرتبه بلند و جایگاه رفیع دست پیدا کند. این را می دانیم که وی از سواد و تحصیلات چندانی برخوردار نبوده است و با همین اجرای پامنبری به این نقطه رسیده است. البته صدا و نوای عزاداری های او در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در این راه دوستداران فرهنگ بوشهر همچون ((حماسه حق پرست))،رییس انجمن موسیقی استان بوشهر با اداره میراث فرهنگی و صنایع گردشگری همکاری شایسته ای داشت.