بررسی آخرین وضعیت تحولات افغانستان و آینده پیش روی آن در «بحث روز»

به گزارش جام جم آنلاین از رادیو ایران، دکتر محمدرضا فرقانی، کارشناس ارشد مسائل افغانستان و منطقه در توضیح اینکه چرا افغانستان به این نقطه رسید گفت: با توجه به توافق سیاسی که بین آمریکا و طالبان در اواخر سال 98 به امضا رسید، این وضعیت قابل پیش بینی بود. در همان زمان تمامی کارشناسان و متخصصین مسائل افغانستان اتفاق نظر داشتند که در صورت این توافق، طالبان خواهند توانست قدرت را به دست بگیرند؛ اما آنچه که باعث شگفتی شده است سرعت این تحولات است که شاید هیچ یک از کارشناسان و حتی خود مردم افغانستان پیش بینی نمی کردند که در فاصله کوتاهی بین حدود یک ماه، طالبان بتوانند استانهای افعانستان را یکی پس از دیگری بگیرند و بدون هیچ مقاومت و حتی شلیک یک گلوله وارد کابل شوند و کاخ ریاست جمهوری و کنترل کابل را به دست بگیرند و این باعث تعجب شده است.

سیاست های غلطی که آمریکا در افغانستان طی بیست سال گذشته در این کشور به اجرا گذاشتند، از حملات کور به مردم و تجمعات تا حمله به طالبان و گروه های دیگر و در زمینه سیاسی هم روی کار آوردن دولت های کاملا وابسته و دست نشانده حتی با تقلب و دخالت مستقیم در انتخابات که کاملا این سیاست ها شکست خورد و در آخرین انتخابات افغانستان از 20 میلیون افراد واجد شرایط رأی دادن، تنها کمتر از 2 میلیون نفر شرکت کردند و اشرف غنی با 900 هزار رأی برسر کار آمد که نشان دهنده شکست وعده های دولت سازی و ملت سازی امریکایی ها در افغانستان بود.

در ادامه برنامه دکتر شفیعی، کارشناس مسائل افغانستان در ارتباط تلفنی با «بحث روز» درباره ترکیب اولیه دولت طالبان که روز گذشته از سوی این گروه اعلام شد، به ترسیم دورنمایی از وضعیت افغانستان در روزهای آینده پرداخت و گفت: یکی از مهمترین انتظاراتی که مردم افغانستان و جامعه بین المللی از طالبان داشتند، بحث تشکیل دولت و ترکیب آن بود که قرار بود یک دولت فراگیر تشکیل بدهد. منظور از دولت فراگیر، ترکیب کلی ای از گروه های قومی و حتی جنسیتی بود. اما دولتی که تشکیل شده است اولا همه از یک قوم و طالبانی و دیگر اینکه از نظر جنسیتی همه مرد هستند. قطعا هم در داخل و هم بیرون افغانستان نسبت به این اقدام واکنش و اعتراضات دیده خواهد شد، هرچند که طالبان این ترکیب را اولیه اعلام کنند.

کارشناس مسائل افغانستان درباره واکنش امریکایی ها به این موضوع اضافه کرد: افغانستان برای امریکایی ها خیلی مهم است و در رقابت استراتژیکی که با چین دارند در واقع حلقه ای است که سیاست مهار امریکا علیه چین را تکمیل می کند و حالا چطور می شود که امریکا از افغانستان با این درجه از اهمیت خارج می شود؟

هرچند که امریکایی ها می گویند ماندن در افغانستان هزینه هایی را برای ما داشته اما از سال 1400 به بعد این هزینه ها کاهش پیدا کرده بود اما یکی از اهدف امریکایی ها حالا ایجاد یک افغانستان بی ثبات است که بی نظمی و آشوب های آن مدیریت شده باشد و این برای آسیب پذیر کردن چین مفید تر است تا بحران به ایالت های چین و قومیت های اقلیت آن هم سرریز کند که در این مناطق تمایلات جدایی طلبی از چین را دارند.

دکتر شفیعی در ادامه اضافه کرد، هرچند واکنش کشورها در مواجهه با مسئله افغانستان وابسته به امنیت ملی آنهاست اما حل بحران و مشکلات افغانستان نیازمند همکاری جمعی جامعه بین المللی است تا قبل از تاثیرپیامدهای منفی بحران افغانستان وارد عمل شوند که به شکل گیری یک دولت فراگیر در افغانستان برسد.

دکتر فرقانی دیگر کارشناس حاضر برنامه در پرسش به همین سوال که امریکایی ها در این شرایط چه هدفی را دنبال می کنند گفت: این سیاست بی ثبات سازی به خصوص در کشورهایی که در حلقه اتحاد با امریکایی ها نباشند، اصل کلی سیاست خارجی امریکاست. اگر افغانستان را نتوانستند در کنترل خود داشته باشند، قطعا این به دنبال نا امن شدن این منطقه هستند و این بی ثبات سازی و ناامنی می تواند برای پیشبرد اهداف منطقه ای و بین المللی آنها کارساز باشد.

دکتر فرقانی در تکمیل پیشنهادات برای به ثبات رسیدن وضعیت موجود افغانستان گفت: باید این واقعیت صحنه موجود را بپذیریم که افغانستان حاضر با افغانستان پنجاه و یا صد سال پیش تفاوت دارد. شاید در آن زمان یک قوم می توانست حاکمیتی را برای خود به صورت یک جانبه ایجاد کند و بقیه اقوام را هم با زور و فشار تحت حاکمیت خود بگیرد اما بعد از تحولات دهه های گذشته، مردم این کشور دیگر آن مردم گذشته نیستند. امروز برای ایجاد ثبات و امنیت که آرزوهای همه مردم افغانستان است، حکومت همه وسیع البنیاد و همه شمول و دولت فراگیر است که بحثی از قومیت در آن نباشد. ساختار سیاسی بر اساس قانون اساسی آن به گونه ای باشد که حاکمیتی برای یک قوم خاص در آن نباشد؛ اتفاقی که در این سالها حتی با حضور امریکایی ها که از دموکراسی دم می زنند محقق نشده است و برعکس به شوونیسم قومی در افغانستان دامن زدند و به قدرت رسیده ها تماما پشتون بودند.

دکتر شفیعی درباره جبهه مقاومت و نقش آن در تغییر و تحولات اخیر با مرور پیشینه شکل گیری این جبهه در پنجشیر گفت: این جبهه کار را برای طالبان سخت کرده است، همان طور که در سال 80 همین جبهه مقاومت توانست با حمایت نیروهای خارجی طالبان را شکست دهند. به همین جهت در صورتی که طالبان نتوانند تدبیری برای موضوع جبهه مقاومت اتخاذ نکنند و یا متعهد به قول ها و تعهدات خود مبنی بر دولت فراگیر عمل نکنند که متاسفانه با اقدام دیروز و کابینه اعلام شده از سوی طالبان این اتفاق نیفتاد، این نقطه منفی بسیار بدی برای آنهاست با توجه به سابقه سیاهی که در دهه هفتاد طالبان از خود به جا گذاشتند. طالبان اگر به دنبال برقراری ثبات و آرامش در افغانستان هستند باید در درجه اول تفکرات خشک و محدود خود را از حاکمیت تغییر دهند، به تعهدات و بیانیه هایی که اعلام کردند متعهد باقی بمانند و نسبت به تشکیل یک دولت فراگیر و همه شمول همان طور که قول دادند اقدام کنند. طالبان اعلام کرده است که این دولت موقت است و برای تشکیل دولت دائمی سعی خواهد کرد این تعهدات را انجام دهند.