علامه حسن‌ زاده‌ آملی خواجه نصیرالدین زمانه ما

استاد در این جلسات به رفع اشکالات ما در حوزه اشارات و تنبیهات ابن‌ سینا و شرح خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی می‌پرداخت. در آن جلسات و دیدارها نسبت به شخصیت والا و جامع علامه شناخت پیدا کردم.

از این روی به چند نکته مهم درخصوص ایشان اشاره می‌کنم: یکی از ویژگی‌های شخصیت علمی علامه‌ حسن‌ زاده، احترامی بود که وی برای عالمان و اندیشمندان قایل بود.

من علامه حسن‌زاده را خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی زمان می‌دانم. خود ایشان هم نسبت به خواجه‌نصیرالدین‌طوسی ارادت و علقه خاصی داشت.

هر زمان علامه به مراغه سفر می‌کرد و بازدیدی از رصدخانه مراغه داشت قدم‌ها را با کمال ادب برمی‌داشت و می‌گفت اینجا مکانی است که خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی قدم برداشته است.

نکته دیگری که درباره علامه باید یادآور شد جامعیت علمی بی‌نظیر اوست. کمتر کسی در زمانه ما فقه، علوم‌الهی، فلسفه و عرفان را همراه با ریاضیات، طب، نجوم، علوم غریبه و... می‌داند. علامه نه‌تنها این علوم را می‌شناخت بلکه محقق و مدرس آنها بود.

مساله بعدی آثار بی‌نظیری است که از نادره عصر ما به جای مانده است. استاد حسن‌زاده‌آملی بیشتر عمر خود را صرف تالیف و تصحیح متون علمی کرد. از همین رو می‌توان مدعی شد آثار علامه حسن‌زاده‌آملی این ظرفیت را دارد تا مبنایی برای علوم انسانی و اسلامی شود.

کسانی که علاقه‌مند به علوم انسانی-اسلامی و حکمی‌سازی آن هستند، نیازمند به مبانی فلسفی‌اند تا بتوانند با کمک آن مبانی پارادایم و استراتژی علوم‌انسانی را تدریس کنند و آثار علامه می‌تواند پایه و مبنای این راه باشد. علامه حسن‌زاده آثار متعددی دارد که هریک مدلی برای علوم و رشته مربوطه طراحی کرده است. آنچه ایشان در زمینه علم‌النفس و معرفت‌النفس تالیف کرده‌اند می‌تواند مدل انسان‌شناسی برای علوم‌انسانی و به‌خصوص علوم‌اجتماعی در اختیار ما قرار دهد.

ویژگی دیگری که درباره علامه باید بیان کرد شخصیت اخلاقی او در عین عالم‌بودن است. علامه شخصیت بسیار فرهیخته و متواضعی هم نسبت به اساتیدش داشت. من بارها می‌دیدم بر سر مزار اساتیدش مثل علامه طباطبایی، علامه رفیعی قزوینی، آیت‌ا...العظمی حجت و خیلی از بزرگان دیگر حاضر می‌شد و فاتحه می‌خواند و اوج و کمال تواضع خود را نشان می‌داد. همواره از علامه شعرانی به نیکی یاد می‌کرد و از مقام و منزلت او می‌گفت.

علامه همچنین در برابر شاگردان و طلاب تواضع داشت. در همان چهارشنبه‌هایی که توفیق حضور در محضر استاد را داشتم خود ایشان چای را آماده و جلوی ما می‌گذاشت و اجازه نمی‌داد که ما بخواهیم خودمان در این امر مشارکت کنیم. بسیار متواضعانه می‌نشست و سوالات ما را گوش می‌داد و پاسخ می‌داد و بعد گاهی‌اوقات مزاحی می‌کرد تا جلسات درسی منعطف شود.

به عقیده من اگر شخصیت علامه حسن‌ زاده به‌عنوان یک چهره علمی ملی و جهانی، برای جامعه جوان کشور و جهان معرفی شود و برنامه‌های مستند و تالیفات رسانه‌ای درباره شخصیت ایشان به مردم عرضه شود، ارتباط مردم با این شخصیت علمی و مذهبی به شکل عمیق و بهتری توسط هنرمندان و رسانه‌ها برقرار می‌شود؛ چراکه مرحوم علامه حسن‌ زاده علاوه بر جامعیت علمی، بسیار مردمدار بود، یعنی ارتباط خیلی خوبی با همه مردم، مخصوصا مردم آمل و روستای ایرا (زادگاهش) داشت.

مردمداری ایشان و تواضعی که نسبت به همه ازجمله طلاب و دانشجویان داشت باعث شده بود عموم مردم ارتباط خاصی با ایشان و برخی از آثارش پیدا کنند. این ویژگی خاصی است که در علامه حسن‌زاده می‌شود یافت.

حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه - استاد حوزه و دانشگاه / روزنامه جام جم