بازگشت به زندگی مشترک

به گزارش جام جم، یکی از مهم‌ترین معضلات و مشکلات جامعه امروزی طلاق زوج‌هایی است که اغلب یک عمر زندگی مشترک را فدای دلایل و بهانه‌های کم‌اهمیت می‌کنند. بهانه‌هایی که اگر به‌دقت به آن فکر کنند متوجه می‌شوند ارزش چنین تصمیم مهمی را ندارد. پس اگر شما هم از آن‌ دست زوج‌هایی هستید که مدتی است به فکر جدایی و طلاق افتاده‌اید پیشنهاد می‌کنیم جمعه‌ها ساعت ۲۱ شنونده برنامه «آشتی‌کنان» از رادیو فرهنگ باشید که با حضور کارشناسان مجرب قضایی و روان‌شناسی روی آنتن می‌رود. اگر همراه همسرتان یا به‌تنهایی نیز علاقه‌مند حضور در این برنامه هستید، می‌توانید پس از خواندن این گزارش با برنامه تماس گرفته و مهمان آن شوید و به‌طور ناشناس و بدون معرفی خودتان حرف‌های دل‌تان را به همسرتان و همراهان این برنامه بزنید. برای آشنایی بیشتر با محتوای برنامه هم می‌توانید گفت‌وگوی ما با عوامل برنامه و گزارشی که از پشت صحنه آن تهیه کرده‌ایم را بخوانید و بعد تصمیم بگیرید.

آشتی‌کنان در فرهنگسرای خانواده

مدت‌هاست که سالن آمفی‌تئاتر فرهنگسرای خانواده واقع در محله یوسف‌آباد مکانی برای ضبط این برنامه و محفلی برای آشتی‌کنان زوج‌هایی است که در مقطعی تصمیم به جدایی گرفته بودند اما منصرف شدند. ما در یکی از عصرگاه‌های دل‌انگیز پاییزی سری به پشت صحنه این برنامه زدیم. گروه در تدارک آماده‌کردن صحنه برای ضبط برنامه بود و تهیه‌کننده نیز سرگرم هماهنگی با کارشناسان و مهمانان. هنوز نیم‌ساعتی به ضبط مانده
و برای این‌که زمان را زودتر سپری کنیم در کافه طبقه همکف با فرهاد تجویدی، از هنرمندان پیشکسوت گپ می‌زنیم. بازیگری که این روزها در کنار تدریس بازیگری مشغول کافه‌داری هم هست. اما چند دقیقه مانده به آغاز ضبط برنامه وارد سالن می‌شویم. به گفته تهیه‌کننده، امروز دو برنامه از آشتی‌کنان ضبط می‌شود. مهمانان برنامه اول زوجی هستند که پیش از این هم در برنامه حضور داشتند و تصمیم‌شان هم برای جدایی از یکدیگر بود اما این‌بار برای آشتی آمده بودند تا درباره پروسه‌ای که در این مدت طی کرده‌اند برای شنونده‌ها بگویند. مهمان دوم هم خانمی است که تنها آمده و روی صندلی در گوشه‌ای از سالن نشسته و منتظر است. ضبط برنامه آغاز شده و تیتراژ برنامه که موسیقی سریال «روزگار جوانی» با صدای محمدرضا عیوضی است، شنیده می‌شود. نیکنام جبرائیلی‌پور، گوینده و تهیه‌کننده برنامه هدفن و میکروفن خود را وصل کرده و آخرین هماهنگی‌ها را انجام می‌دهد. خانم‌ها صالح‌آبادی و بابایی نیز کارشناسان برنامه هستند که سر جای خود قرار می‌گیرند. در گوشه‌ای از صحنه هم زوج مهمان در حال گپ‌زدن با یکدیگرند. برای ما که نخستین‌بار است با این زوج برخورد می‌کنیم، باورش کمی سخت است که بدانیم این زوج پیش از این قصد جدایی از یکدیگر را داشتند و حال با لبخند و ابراز علاقه به همدیگر برای بار دوم مهمان این برنامه شده‌اند. گوینده با آنها مزاح می‌کند تا با اعتمادبه‌نفس بیشتری برای ضبط این برنامه آماده باشند.

از جدایی تا عشق
برنامه شروع می‌شود و به دلیل این‌که این زوج تمایلی به معرفی خود ندارند، گوینده از نام درخشان برای آنها استفاده می‌کند. خانم درخشان قصه کوتاهی از زندگی و دلیل طلاقش برای گوینده و کارشناسان و همچنین شنونده‌ها تعریف می‌کند. گوینده هم سوالاتی را از او می‌پرسد و کارشناسان هم نکاتی را دراین‌باره یادآور می‌شوند. خانم درخشان ازدواج سنتی و در سنین نوجوانی داشته و یکی از دلایل جدایی‌شان را که گفتمان است مطرح می‌کند و یکی از کارشناسان مطالبی را در این زمینه برای شنونده‌ها توضیح می‌دهد.
همه با دقت به صحبت‌های این زوج و بعد کارشناسان گوش می‌کنند. موسیقی در این بین در برنامه پخش می‌شود و گوینده و مهمانان فرصتی برای نوشیدن چای پیدا می‌کنند. در ادامه گوینده تعدادی از پیام‌های شنونده‌ها را می‌خواند و خانم و آقای درخشان در چند بخش دیگر درباره جدایی و بعد آشتی‌کنان‌شان می‌گویند. برنامه به پایان می‌رسد و این زوج دست در دست هم و لبخندزنان به سوی زندگی جدیدی می‌روند تا این بار سرنوشت‌شان را زیباتر رقم بزنند.

ازدواج عاقلانه و منطقی

مهمان دیگر این برنامه خانم ۴۹ساله‌ای است که بدون همسرش در برنامه حضور دارد. او نیز تمایلی به معرفی خود ندارد و از این رو نام صالحی را برای خودش انتخاب می‌کند. خانم صالحی در ۱۰سالگی ازدواج کرده و یکی از نمونه‌های کودک‌همسری است. او سال‌هاست با همسرش دچار مشکلاتی است. خانم صالحی زمانی که قصه زندگی‌اش را تعریف می‌کرد، بارها اشک در چشمانش و بغض در گلویش داشت و کارشناسان و گوینده را تحت‌تاثیر قرار داد. جالب است وقتی گفت در ۱۰سالگی ازدواج کرده همه شوکه شدند و چشمان‌شان از تعجب باز شد.
این خانم که تمایل چندانی به گفت‌وگو نداشت، درباره دلیل حضورش به جام‌جم می‌گوید: خانم صالح‌آبادی، یکی از کارشناسان برنامه برای من به یک دوست تبدیل شده و به دلیل اعتمادی که به او داشتم وارد این برنامه شدم و دنبال این نبودم که راه حلی برای مشکلم پیدا کنند. فقط انگار می‌خواستم با یکی درددل کنم. چون دوست صمیمی ندارم و از طرفی دیگر نمی‌خواهم با همسرم زندگی کنم و تصمیمم را گرفته‌ام.
او به جوانان بیان‌می‌کند: به همه کسانی که می‌خواهند ازدواج کنند توصیه می‌کنم حتما با منطق و عقل‌شان تصمیم بگیرند و ازدواج کنند و پول و عشق یا هر دلیل دیگری را بهانه ازدواج نکنند. از همه مهم‌تر این‌که با شناخت کامل از طرف مقابل‌شان ازدواج کنند.

پیشگیری از طلاق

لیلا صالح آبادی، مشاور خانواده یکی از کارشناسان برنامه است که با یکی از مهمان‌های برنامه هم آشنایی دارد. او در این باره توضیح می‌دهد: وقتی زوج‌ها در سامانه‌ای به نام تصمیم برای طلاق توافقی ثبت نام می‌کنند، به مرکز ما می‌آیند و پرونده تشکیل می‌شود و ما نیز آنها را به مراکز مشاوره ارجاع می‌دهیم. در این مدتی که در سامانه تصمیم کار می‌کنم به دلیل این‌که به موضوع پیشگیری از طلاق علاقه زیادی دارم تا سال ۱۳۹۶ تقریبا ۱۵۰طلاق را به زندگی برگرداندم که همچنان با آنها در ارتباطم و می‌دانم با هم زندگی می‌کنند. اتفاقا سعی می‌کنیم این رابطه دوستانه را با آنها حفظ کنیم و خوشحالم که توانسته‌ام از جدایی تعدادی از زوج‌هایی که به ما مراجعه کرده‌اند جلوگیری کنم. وی عنوان می‌کند: من و دوستان دیگر تعدادی از افراد و زوج‌ها را به تهیه کننده این برنامه معرفی می‌کنیم تا در برنامه آشتی کنان حضور پیدا کنند. البته آنها نیز به‌دلیل اعتمادی که به ما دارند وارد این برنامه می‌شوند و برای شنونده‌ها از تجربیاتشان می‌گویند. برخی از آنها درنهایت به این نتیجه می‌رسند که از تصمیم‌شان صرف‌نظر کرده و به زندگی مشترک‌شان برگردند و گاهی هم اتفاق می‌افتد که روی طلاق مصمم هستند و از همدیگر جدا می‌شوند. به نظرم این برنامه می‌تواند گام مؤثری در این زمینه باشد.

تکرار اشتباهات گذشته

فرانک بابایی، یکی دیگر از کارشناسان این برنامه مشاور دادگاه است که از تجربه حضورش در این برنامه نکاتی را یادآور می‌شود: افراد اغلب از روی ناآگاهی تصمیم به جدایی می‌گیرند. بنابراین اگر آگاهی‌شان را کمی بیشتر کنند و تا حدودی باورهایشان را تغییر دهند، می‌توانند
باورهای غلط گذشته را تصحیح کنند. مشکل ما همین است که افراد فکر می‌کنند آن‌طور که پدر یا مادرشان زندگی کرده‌اند باید همان راه را ادامه بدهند ولی اصلا این‌طور نیست. ما آدم‌های دیگری هستیم و تجربیات دیگری داریم و می‌توانیم از آن باورها استفاده کنیم اما اگر دیدیم زندگی‌مان پیش نمی‌رود، حتما تغییراتی باید در ما ایجاد شود. به نظرم این برنامه می‌تواند گام مؤثری در این جهت باشد. من دلم می‌خواهد شنونده‌ها ـــ که همراهان همیشگی هستند ـــ نظرات و ایده‌هایشان را درباره مسائلی که مطرح می‌کنیم به ما منتقل کنند.

بالا بودن آمار طلاق تحصیلکرده‌ها

شما سال‌هاست که این برنامه را در رادیو دارید. چطور شد به فکر ساخت و تهیه با این محوریت افتادید؟
این برنامه را ۱۸ـــ۱۷ سال پیش از رادیو تهران با همین عنوان شروع کردیم که همچنان کارش را انجام می‌دهد منتها با این تفاوت که در رادیو فرهنگ این اتفاق رقم می‌خورد. البته عده‌ای از شنونده‌های برنامه معتقدند به‌دلیل آیتم‌های مختلفی که آشتی کنان در رادیو تهران داشت، برنامه موفق تر بود اما به هر حال شنونده‌ها و مخاطبان این شبکه با شنوندگان رادیوتهران متفاوتند و ما نیز به احترام آنها تفاوتی را در آیتم‌ها ایجاد کرده و بخش نمایش و بخش موسیقی را از برنامه حذف کردیم ولی در کل مساله طلاق به قدری مهم است که فکر می‌کنم به چنین برنامه‌هایی نیاز داریم. اولین رئیس مجتمع خانواده در ۱۵خرداد جمله‌ای را اعلام کرد که متأسفانه به‌رغم این‌که نیت درستی داشت اما همه مشکلات از همان جا آغاز شد. ایشان گفت مهریه باید به نرخ روز باشد.
مگر مشکل این جمله چه بود؟
این جمله خیلی از آدم‌های خفته را بیدار کرد و از آنجا که مهریه عندالمطالبه است و زن می‌تواند بدون این‌که تقاضای طلاق کند آن را از همسرش بخواهد، اغلب اختلافات زناشویی از این نقطه آغاز شد. متأسفانه راه برای عده‌ای هم باز شد که بیرون از دادگاه‌ها می‌ایستادند و با مبالغی شهادت‌های دروغ می‌دادند. اتفاقا در همان سال‌ها سریالی با نام «سایه سکوت» به کارگردانی جواد افشار تهیه کردم که با این مضمون بود اما یکی از مشکلاتی که در این برنامه داریم این است که به‌دلیل زمان کمی که داریم و سؤالات کوتاهی که فقط می‌توانیم مطرح کنیم، این شبهه برای برخی شنونده‌ها پیش آمده که مهمان‌ها صوری هستند و نمایش بازی می‌کنند. در صورتی که اعتماد این افراد را به‌سختی می‌توان جلب کرد و مجاب‌شان کرد که در برنامه حضور پیدا کنند و قصه زندگی‌ و دلیل جدایی‌شان را بگویند بنابراین ما اصلا از قبل چیزی را طراحی یا هماهنگ نکرده‌ایم.
از نحوه حضور مهمان‌ها بگویید و این‌که چطور انتخاب می‌شوند.
ما در گذشته و زمانی که این برنامه را سال‌ها پیش آغاز کردیم، برای پیدا کردن این افراد به دادگاه‌ها مراجعه نمی‌کردیم. اما بعد که اعتمادشان جلب شد و متوجه شدند برنامه ما نیز در کنار آنها قرار دارد، با مجتمع‌های قضایی ارتباط بیشتر و بهتری گرفتیم. از طرفی کارشناسان برنامه مثل خانم بابایی هم که مسؤول طلاق‌های توافقی است، زوج‌ها را به ما معرفی می‌کرد.
مهم‌ترین نکته‌ای که در برخورد با این افراد در ذهن‌تان به وجود آمد چه بود؟
باید بگویم جای تاسف است که اغلب زوج‌هایی که برای طلاق توافقی مراجعه می‌کنند جزو قشر تحصیلکرده این جامعه هستند بنابراین باید مسؤولان فکری به حال این فاجعه کنند.
تعامل شنونده‌ها با شما به گونه‌ای هست که افرادی را به برنامه معرفی کنند؟
بله ، شنونده‌ها از طریق پیامک با برنامه در ارتباط هستند. البته در برخی موارد یا یکی از زوجین تمایلی به حضور در برنامه ندارد یا این‌که مثل مورد امروز آقا به‌قدری ساکت است و درباره مشکل طلاق صحبت نمی‌کند که حضورش هم چندان تاثیری در برنامه ندارد بنابراین الزامی نیست که هر دو نفر در برنامه حضور داشته باشند.
قطعا در طلاق زوجین، فرزندان‌شان نیز حرفی برای گفتن دارند بنابراین به این فکر کرده‌اید که شرایطی را مهیا کنید و از فرزندان این افراد هم دعوت کنید تا حرف دل‌شان را در این برنامه به والدین‌شان بزنند؟
اتفاقا به این موضوع فکر کرده‌ایم اما زمان برنامه کوتاه است و این موضوع هم شاید در حوصله مخاطب نباشد. البته در گذشته موردی داشتیم که فرزند یکی از مهمان‌ها می‌گفت دوست دارم پدر و مادرم از هم جدا شوند چون از دعواهای آنها خسته شدم. اما بعد از مدتی نظرش تغییر کرد و درصدد این بود که پدر و مادرش با هم آشتی کنند. به همین دلیل به فکر آنها هم هستیم و ممکن است بخشی را به فرزندان زوجین هم اختصاص بدهیم.
گویا اغلب مهمان‌های شما دو سه بار در برنامه حضور دارند. در این باره توضیح می‌دهید که دلیل این اتفاق چیست؟
بعضی از خانواده‌ها را که بعد از حضور در این برنامه متوجه می‌شویم از جدایی منصرف شده‌اند، به برنامه دعوت می‌کنیم تا بتوانیم با این کار روی برخی از شنونده‌ها که شاید تصمیم برجدایی دارند تاثیر مثبت بگذاریم تا در تصمیم‌شان تجدیدنظر کنند.
چقدر در دعوت از زوج‌ها اصطلاحا به در بسته می‌خورید یا این‌که سخت راضی می‌شوند مهمان برنامه شوند و قصه زندگی‌شان را تعریف کنند؟
با مواردی هم برخورد می‌کنیم که خیلی سخت راضی می‌شوند یا اصلا تمایلی به حضور در برنامه ندارند. اما در این بین دوستانی هم هستند که خیلی با ما همکاری می‌کنند. البته با تلاشی که انجام دادیم و تجربه‌ای که در این مدت پیدا کردیم توانسته‌ایم اغلب آنها را راضی کنیم.
در این برنامه اصرار شما به آشتی زوجین است؟ آیا طلاق برای عده‌ای بهترین راه‌حل نیست؟
اتفاقا من معتقدم برای برخی از زوج‌ها طلاق مهم‌ترین موهبتی است که نصیب‌شان می‌شود. چون از یک زندگی سراسر اشتباه خارج شده و به سمت یک زندگی تازه و پر از اتفاقات مثبت می‌روند. البته نکته مهمی که در اغلب طلاق‌ها وجود دارد و آن هم در حد خود فاجعه است، این است که اگر خوب دقت کنید متوجه می‌شوید که اغلب زوجین به دلایل بی‌اهمیت یا کم‌اهمیت تصمیم به نابودی یک زندگی مشترک می‌گیرند.
در این مدت اغلب زوج‌هایی که تصمیم به جدایی گرفته‌اند، بیشتر در چه مقطع سنی بودند؟
اتفاقا از آنجا که در گذشته همه سنتی ازدواج می‌کردند اغلب در زندگی تفاهم دارند و کمتر به مشکل برمی‌خورند اما اغلب جوان‌ها به مشکل برمی‌خورند و خیلی زود تصمیم به جدایی می‌گیرند چون قدر زندگی مشترک را نمی‌دانند. بنابراین بین ۲۸ تا ۳۵ سال اوج اختلاف زوج‌هایی است که تصمیم به جدایی می‌گیرند.

زینب علیپور طهرانی/روزنامه جام جم