برنامه‌های جوانانه و اجتماعی تلویزیون چه ویژگی‌هایی دارند؟

برنامه‌ های جوانانه در ادامه این رویکرد شکل گرفتند و در آغاز دهه‌۸۰ به‌عنوان یکی از قالب‌های کاملا مرسوم و پذیرفته‌شده برنامه‌سازی در رسانه‌ملی تبدیل شدند.

برنامه‌هایی که جوانی و نشاط عناصر اصلی آن بود و بیش از هر چیز به دغدغه‌های جوانان می‌پرداخت. باوجود موفقیت قابل‌توجه چنین برنامه‌هایی، تولید آنها تداوم پیدا نکرد و با گذر زمان تعداد آنها کمتر شد.

حالا برنامه‌هایی مانند «بسته پیشنهادی» با همان نگاه به آنتن برگشته‌اند و باید دید تا چه حد می‌توانند موفقیت دهه۸۰ را تکرار کنند. در این گزارش به ویژگی‌ برنامه‌های اجتماعی و جوانانه تلویزیون می‌پردازیم.

ژانگولر در اجرا

مجریان اتوکشیده با ادبیات فاخر و مسجع طبیعتا برای اجرای برنامه‌های جوانانه مناسب نیستند. کسی که چنین برنامه‌ای را اجرا می‌کند، راحت لباس می‌پوشد، پرانرژی است و بی‌تکلف صحبت می‌کند. تحرک بالایی دارد و حتی ممکن است برای جذاب‌ترشدن برنامه از وسط حلقه آتش هم بپرد! اهمیت مجری به‌حدی است که خیلی وقت‌ها مخاطبان برنامه را برنامه آن مجری می‌دانند؛ همان‌طور که فرزاد حسنی در مورد برنامه جوانانه «کوله‌پشتی» از تعبیر «برنامه‌من» استفاده می‌کرد. نکته مهمی که در انتخاب مجری باید به آن توجه کرد، تناسب شخصیت مجری با موضوعات برنامه و دغدغه‌های جوانان است. به گونه‌ای که مخاطبان جوان او را از خودشان بدانند و وقتی درباره موضوعاتشان صحبت می‌کند، حرف‌هایش را بپذیرند. سن‌وسال کم مجری یکی از راه‌هایی است که برنامه‌سازان سراغش می‌روند و در برخی برنامه‌ها نتیجه‌بخش هم بوده، جالب اینجاست که اجرای برنامه‌های جوانانه در مواردی به سکوی پرتاب مجری تبدیل شده است. به عنوان مثال شهاب حسینی، صابر ابر و نوید محمدزاده در آغاز مسیر حرفه‌ای‌شان به ترتیب اجرا در برنامه‌های جوانانه «اکسیژن»، «پلک» و «دوستان» را تجربه کرده بودند و بعدها به ستاره‌های سینما تبدیل شدند. این موضوع در مورد مجریان برند امروز هم صادق است و فرزاد حسنی، احسان علیخانی، علی ضیا، مژده لواسانی و زنده‌یاد آزاده نامداری ابتدا با برنامه‌های جوانانه و اجتماعی دیده شدند.

موضوع: جوانی

برنامه‌ های جوانانه به موضوعاتی می‌پردازند که به دغدغه‌ها، نیازها و مشکلات جوانان مرتبط است. موضوعات و سوژه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی تنها زمانی به برنامه جوانانه راه می‌یابند که ربط مستقیم یا غیرمستقیمی به جوانان داشته باشند. از آنجا که این برنامه‌ها عمدتا به‌صورت زنده تولید می‌شود، می‌تواند کاملا به‌روز و به‌لحظه باشد و به اتفاقات روز حوزه جوانان بپردازد. به‌عنوان مثال در زمان برگزاری کنکور، حال‌وهوای برنامه به سمت کنکور می‌رود یا زمانی که اتفاقی با محوریت خدمت سربازی رخ می‌دهد، این برنامه‌ها به سرعت یک یا چند برنامه را به این موضوع که دغدغه نیمی از جوانان است، اختصاص می‌دهند. ازدواج، اشتغال، تحصیلات‌عالی و دانشگاه، مسکن و مد و لباس برخی موضوعات مرتبط با جوانان است که معمولا سهم قابل‌توجهی در برنامه‌های جوانانه دارد. در چند سال اخیر و با کمترشدن تعداد این برنامه‌ها، واکنش سریع و به‌موقع به مسائل جوانان هم کمتر در رسانه‌ملی دیده می‌شود که این یک خلأ جدی است و برنامه‌ریزی در این زمینه را طلب می‌کند.

مهمان داریم

پلاتوهای طولانی و حتی اجرای نمایش‌های کوتاه با بازی مجریان، معمولا از بخش‌های ثابت برنامه‌های جوانانه است اما در این برنامه‌ها هم گفت‌وگو با مهمان نقش پررنگ و مهمی دارد و معمولا بیشتر زمان برنامه را به خود اختصاص می‌دهد. با این تفاوت که مهمانان چنین برنامه‌هایی جوان هستند یا حداقل ارتباط مستقیمی با جوانان و موضوعات مربوط به آنها دارند. مثلا اگر قرار است به مناسبتی کارشناس مذهبی در برنامه حاضر شود، برنامه‌ساز به‌جای رفتن سراغ واعظان کارکشته و پا به‌سن‌گذاشته از یک روحانی جوان‌پسند با ادبیات ساده و امروزی دعوت می‌کند یا برای دعوت از بازیگران یک مجموعه تلویزیونی، اولویت بازیگران جوان هستند حتی اگر نقش اصلی را برعهده نداشته باشند. ورزشکاران جوان و روان‌شناسان و مشاورانی که در حوزه جوانان صاحب‌نظر هستند از دیگر مهمانان همیشگی برنامه‌های جوانانه به‌شمار می‌روند. حضور گسترده مهمانانی که چهره نیستند از ویژگی‌های این نوع برنامه‌هاست که هم تنوع را افزایش می‌دهد و هم هزینه تولید را کمتر می‌کند.

ساختار را بشکن

در این برنامه‌ها از دکورهای شیک و فاخر خبری نیست و معمولا دکورهای غیرمعمول با رنگ‌های جیغ و ساختار نامتعارف به‌کار می‌رود.

به‌ عنوان مثال می‌توان به دکور برنامه‌های «کوله‌پشتی» و «نیمروز» اشاره کرد که با سایر برنامه‌های آن زمان متفاوت بود و بیننده در نگاه‌اول متوجه این تفاوت می‌شد.

دکور برنامه‌های جوانانه فضایی در اختیار مجری قرار می‌دهد که هم بتواند آزادانه حرکت کند و هم در مواقع لزوم برنامه را به سمت سکون و آرامش ببرد. طراحی میان برنامه‌ها در چنین برنامه‌هایی اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند در ریتم نهایی برنامه اثرگذار باشد.

ضمن این که این آیتم‌ها فرصتی برای دیده شدن چهره‌های تازه هم هست و مثلا احسان علیخانی کارش را به‌عنوان گزارشگر در برنامه «پسرای ایرونی» با اجرای جواد مولانیا آغاز کرد.

موسیقی تیتراژ برنامه‌های جوانانه نیز ظرفیت بسیار خوبی برای پرطرفدارشدن دارد؛ چرا که به دلیل بالابودن تعداد قسمت‌ها، زیاد شنیده می‌شود و از سوی دیگر معمولا از خواننده‌های جوان پرطرفدار استفاده می‌شود.

محمد وفایی - خبرنگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم