هنوز هم «هزار راه نرفته» وجود دارد

به گزارش جام جم، هزار راه نرفته تقریبا جزو اولین برنامه‌هایی بود که توانست توجه مخاطبان زیادی را در فصل اول به خود جلب کند، این برنامه در دوره خودش تابوشکنی کرد و علنا به مشکلات زوج‌های گرفتار و درگیر در رسانه ملی اشاره کرد. هزار راه نرفته در آستانه ورود به دهه سوم تولدش در فصل هفتم این روزها روی آنتن تلویزیون می‌رود و با تفاوت‌هایی زیاد از لحاظ محتوا و نوع تولید به راه خود ادامه می‌دهد. امروزه دیگر نوع مشکلات خانواده‌ها با وجود و حضور فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مانند گذشته نیست اما نبود گذشت، کمبود عشق، خودخواهی و خودپرستی باعث مشکلات خانواده‌هایی است که برای بیان تجربه زندگی یا مشکل خود پا به این برنامه گذاشته‌اند. با عوامل برنامه گپ و گفتی درباره تغییرات این فصل از هزار راه نرفته داشتیم که از شبکه ۲ پخش می‌شود.

«هزار راه نرفته»؛ از دیروز تا امروز
تهیه‌کننده برنامه هزار راه نرفته از رویکرد و تغییرات این برنامه از ابتدا تا فصل هفتم می‌گوید. ناهیدالسادات شریفی، تهیه‌کننده برنامه هزار راه نرفته درباره پیشینه این برنامه می‌گوید: ساخت برنامه هزار راه نرفته از سال ۷۹ و پخش آن از سال ۸۱ آغاز شد و در آن زمان مخاطب خیلی زیادی داشت که به دفعات بهترین برنامه صداوسیما در میان تمامی برنامه‌ها و همین‌طور پربازدیدترین برنامه سازمان شناخته شد. تعداد بیننده‌های این برنامه خیلی بالاتر از سریال‌ها بود. بعد از آن حدود ۱۰ سال فاصله افتاد و هم تغییرات مدیریتی بود و هم خودم مدتی نیاز داشتم که به تحصیلاتم ادامه داده و کارهای دیگری انجام دهم تا این‌که سال ۹۶ دوباره از من خواسته شد هزار راه نرفته را بسازم و سال‌های ۹۷ و ۹۸ دوباره برنامه روی آنتن رفت.

وی ادامه می‌دهد: این مجموعه در واقع هفتمین مجموعه هزار راه نرفته است که در حال ساخت است آن هم به علت استقبال زیاد، تقاضای مردمی و این‌که هزار راه نرفته واقعا به‌عنوان یک برند تاثیرگذار است که به لطف خدا همیشه جایگاه ویژه خودش را در برنامه‌های خانوادگی داشته است. با شروع پخش سری هفتم و روی آنتن رفتن تنها شش‌یا هفت برنامه، ما مخاطبان بسیار زیادی پیدا کردیم. روابط‌عمومی گزارش‌های خیلی خوبی می‌دهد و پیامک‌های بسیار زیادی از مردم چه در صفحه اینستاگرام و چه از طریق شماره پیامکی که اعلام کردیم، داریم. خدا را شکر مردم نسبت به هزار راه نرفته اعتماد دارند و جواب سؤالاتشان را بعدا از برنامه می‌گیرند.

تهیه‌کننده هزار راه نرفته درباره تغییرات جدید و به‌روز شدن برنامه عنوان می‌کند: بیشتر موضوعاتی که در خانواده مطرح می‌شود یک‌سری موضوعات دائمی و خاص است که می‌ماند. از گذشته تاکنون خانواده همسر در زندگی زوجین نقش داشته و دار‌د و این موضوع اتفاقا مختص کشورهای مناطق شرقی است. یعنی اساسا از گذشته تاکنون در کشورهای غربی موضوعی به نام خانواده همسر نداشتیم ولی برای ما همچنان این موضوع بوده و هست. موضوعات اقتصادی و عاطفی مسائلی است که دستخوش تغییرات به آن معنا نمی‌شو‌د و همیشه در بافت خانوادگی جاری است و خواهد بود، فقط ممکن است شکلش در بعضی از مواقع تغییر کند.

وی تاکید می‌کند: در واقع می‌توانم بگویم رسانه‌های جمعی ابعاد ریزتر و جزئی‌تری از موضوعات داخل خانواده‌ها را منتشر می‌کنند. مثلا شاید موضوع خیانت چیزی است که مدت‌هاست مطرح است و مخصوص زمان حال نیست اما در واقع چند سالی است که خیلی باب شده و مطرح می‌شود.

شریفی می‌افزاید: اساسا موضوعات خانوادگی تکراری هستند. در فصول قبلی بخش تحقیقاتی خیلی ویژه بود، ما قبل از شروع برنامه حتما تحقیقات کامل، چه میدانی و چه کتابخانه‌ای داریم و موضوعات روز را رصد می‌کنیم.

وی درباره پرداختن به فضای مجازی در برنامه توضیح می‌دهد: حتی از نظر علمی هم تحقیقات نشان داده فضای مجازی یکی از عوامل ورود خیانت است، فضای مجازی طوری است که افراد خودشان را به‌طور غیرواقعی معرفی و مسائلی را به‌صورت غیرواقعی مطرح می‌کنند، روابط عاطفی شکل می‌گیرد و بعد جدا شدن از این روابط عاطفی برای یکی از طرفین سخت می‌شود. گاهی انتخاب همسر به همین روش صورت می‌گیرد، حتی در حوزه خیانت باب خیانت باز می‌شود چون پژوهش‌ها نشان داده خیانت اینترنتی همان آسیب‌های خیانت‌های عاطفی و جسمی که در این دوره زمانه می‌تواند وجود داشته باشد را دارد و همان آسیب‌ها در آن پیش‌بینی شده‌است. به همین جهت فضای مجازی خودش یک فاکتور اساسی است که ما در برنامه به آن پرداختیم.

این تهیه‌کننده درباره حضور یکی از اینفلوئنسرهای فضای مجازی در فصل قبلی اظهار می‌کند: آن زوج که مهمان برنامه بودند اصلا به‌دلیل حضور در فضای مجازی درگیر روابط چندگانه و دچار اختلاف شده بودند و در دادگاه خانواده تعهد کتبی داشتند که دیگر در فضای مجازی حضور نداشته باشند. زمانی که ما با آنها صحبت کردیم و تا چند ماه بعد، حتی صفحه شخصی هم نداشتند زیرا تعهد کتبی به دادگاه داده بودند اما چون فاصله بین ضبط برنامه تا پخش آن ۶ تا ۷ ماه طول می‌کشد، آنها در این فاصله زمانی با اسامی دیگری، حتی نه با اسامی خودشان که با ما مصاحبه کرده بودند، صفحه‌ای ساخته بودند که جنبه مالی داشت و در آن تبلیغات انجام‌ می‌دادند. این اتفاق یک نوع همزمانی با برنامه داشت. ما همیشه همه احتیاط‌ها ازجمله این‌که مهمان‌هایمان صفحه مجازی دارند یا خیر و در صفحه‌شان چه فعالیتی دارند را انجام دادیم و خواهیم داد ولی این اتفاقات واقعا از کنترل یک برنامه تلویزیونی خارج است. هرکسی می‌تواند در فضای مجازی با نام‌های مختلف کارهایی انجام دهد که از دسترس پلیس هم دور می‌ماند، چه برسد به ما که فقط یک برنامه‌‌ایم.

شریفی درباره دلیل اضافه شدن آیتم «سینما در قاب هزار راه نرفته» به برنامه عنوان کرد: ما موضوعات برنامه را همیشه به‌صورت مستند جمع‌آوری می‌کنیم. گاهی موضوع برنامه خود افراد هستند که می‌آیند و صحبت می‌کنند، گاهی برنامه را براساس نامه‌ای که از زندگی واقعی افراد است پیش می‌بریم و گاهی برنامه را صرفا از زبان کارشناسان مطرح می‌کنیم. همیشه موضوع برنامه را به طرق مختلف بازگو کرده اما این سری موضوع برنامه را از طریق سینما مطرح کردیم. یعنی گفتیم فیلم‌های سینمایی که با موضوعات خانوادگی ساخته شدند به‌عنوان موضوع‌شناسی بررسی کنیم، نه نقد فیلم.

وی می‌افزاید: حتما شبکه‌های مختلف نقد فیلم دارند اما ما نقد فیلم نداریم بلکه تحلیل و بررسی موضوعی داریم.‌ موضوع فیلم را در نظر‌ می‌گیریم، موارد مبتلابه اجتماعی آن را بیان می‌کنیم، آن موضوعات را با کارشناس تخصصی روان‌شناسی برنامه تحلیل کرده و از این طریق وارد زندگی خانوادگی می‌شویم. یعنی در واقع سینما برای هزار راه نرفته مثل یک سوژه عمل می‌کند، سوژه‌ای که ما قبلا به شکل واقعی وارد برنامه می‌کردیم البته این بار هم کردیم. سوژه‌ای به شکل صحبت کارشناسی مطرح می‌کنیم که این‌بار هم داریم، اینبار یک آیتم را اضافه کردیم به‌عنوان سینما در قاب هزار راه نرفته در این سری ما ۱۲۰ برنامه داریم که ۱۶ برنامه سینمایی است و بقیه به شکل‌هایی است که قبلا هم داشتیم البته با تغییراتی که به بعضی از آیتم‌ها دادیم‌‌. امیدوارم همان‌طور که شروعش برای مردم خوب بوده تا پایان هم مورد استقبال قرار بگیرد.

چهره‌های شطرنجی در تلویزیون
علیرضا برزگر‌دانایی، کارگردان «هزار راه نرفته» درباره فصل هفتم برنامه این‌طور روایت می‌کند: در فصل ششم و بعد از فاصله ۱۰ ساله تغییرات اساسی در ساخت برنامه داشتیم، چون مخاطب امروز قطعا با مخاطب ۱۰ سال پیش یا مخاطب ۲۰ سال پیش و زمانی که شروع به ساخت این برنامه کردیم، متفاوت است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم که آیتم‌هایی به برنامه اضافه کنیم و سعی کردیم برنامه را از اندوه و غم محض جدا کرده و آیتم‌هایی مثبتی به هزار راه نرفته بیفزاییم. آیتم‌هایی مثل انتخاب همسر یا والد و فرزند چالش‌های جدیدی بودکه به برنامه هزار راه نرفته اضافه شد.

در این بخش از برنامه بررسی می‌شود که اگر یک فرزند در خانواده‌ای با مشکلات اجتماعی و اخلاقی بزرگ شود، در آینده چه معضلاتی پیش‌روی او خواهد بود. باید در تربیت و پرورش فرزندان مسائلی لحاظ شود تا در آینده با مشکلات عدیده اجتماعی و خانوادگی روبه‌رو نشوند. در بخشی دیگر از برنامه به زوج‌هایی که تا انتهای ماجرای طلاق را پیموده اما به یک‌باره بازگشته و سازش کرده بودند، پرداختیم و تجربه آنها را در اختیار بینندگان قرار دادیم. در هزار راه نرفته بر‌اساس برنامه‌ای که در پیش‌تولید تبیین می‌شود به سراغ سوژه‌ها می‌رویم و برای هر سوژه‌ای که قرار است در این برنامه حضور پیدا کند تحقیق و پژوهش کافی صورت می‌گیرد. برای پیدا کردن سوژه با دادگاه‌های خانواده تماس می‌گرفتیم و افرادی که تمایل به حضور در برنامه داشتند معرفی می‌شدند و برای آنها شرح می‌دادیم که چه اتفاقی قرار است برایشان در هزار راه نرفته بیفتد و قرار است این افراد تجربه زندگی خود را بیان کنند تا دیگران بتوانند از این تجربیات برای بهتر شدن زندگی خود بهره ببرند.

سعی می‌کردیم که همیشه دو طرف در این برنامه حضور داشته باشند اما در برخی اوقات یک‌طرف از زوج‌ها حاضر نبود جلوی دوربین بیاید و درباره مشکل خود حرف بزند و به همین دلیل فقط آقا یا خانمی که دچار مشکل شده بود، جلوی دوربین حضور پیدا می‌کرد و با تغییر صدا و چهره شطرنجی درباره موضوعات زندگی‌اش حرف می‌زد. در خیلی از موارد وقتی که افراد داستان زندگی خود را مطرح می‌کردند، امکان حضور آنها در برنامه وجود نداشت و نمی‌توانستیم آنها را جلوی دوربین بنشانیم تا حرف بزنند، به همین دلیل بخشی طراحی شد به نام «سکرت» که داستان زندگی زوجین به‌صورت سناریو نوشته می‌شد و یک نفر این سناریو را بازخوانی می‌کرد که هم انتقال تجربه صورت گرفته شود و هم مخاطب بتواند با مواردی که ممکن است برای او در زندگی پیش بیاید آشنا شود. این نامه‌ها خوانده می‌شد و چهار نفر مهمان که پشت به دوربین نشسته بودند، دیدگاه خود را درباره این نامه یا سناریویی که نوشته شده بود، اظهار می‌کردند و در نهایت نتیجه‌گیری می‌شد که چه راه‌های وجود داشت که زندگی به اینجا کشیده نشود.

مشکلات از گذشته تاکنون تغییراتی داشته است؛ در گذشته می‌شد مشکلات را مدیریت کرد اما اکنون این مدیریت در خانواده‌ها کمتر شده است. خانواده‌ها هنوز با تغییر افکار و نوع زندگی کنونی آشنا نشده‌اند و این تغییر نکردن باعث ایجاد و بروز مشکلاتی شده که هیچ‌کدام از طرفین آشنایی چندانی با این مشکلات نداشته‌اند. قطعا باید از این دست برنامه‌ها مثل هزار راه نرفته در صدا و سیما بیشتر تولید شود تا خانواده‌ها را با نوع و سبک زندگی و مشکلات امروز آشنا کند. بیشتر خانواده‌هایی که دچار مشکل می‌شوند، می‌توانند با چند جلسه مشاوره به زندگی بازگردند اما هزینه‌های مشاوره به‌قدری زیاد است یا این‌که آگاهی از مشاوره در خانواده‌ها پایین است که کوچک‌ترین مشکلات به بزرگ‌ترین معضل در خانواده می‌انجامد. باید زمینه‌ای فراهم کرد تا خانواده‌ها بتوانند از مشاوران خانواده بهره ببرند و زندگی بهتری را تجربه کنند. اعتماد در میان مردم از بین رفته و کمتر علاقه‌مند هستند که دیگران از مشکلات آنها با‌خبر شوند.

دیگر کمتر افرادی را در خانواده‌ها می‌بینیم که مثلا یک زوج به او رجوع کنند و درباره مشکلات‌شان از این فرد که گاهی بزرگ خانواده است کمک بگیرند. نه دیگر این نوع بزرگ‌ترها وجود دارند و نه دیگر علاقه از طرف زوج‌های جوان وجود دارد که بخواهند نزد چنین فردی از خانواده بروند و مشکلات‌شان را با او مطرح کنند. ساخت برنامه «هزار راه نرفته» بسیار دشوار و با سختی زیاد همراه است و امیدوارم تاثیرگذاری این برنامه در جامعه باعث شادی در خانواده‌ها و زندگی مردم بشود تا تلاش ما هم به ثمر بنشیند.

«سینما در قاب هزار راه نرفته»
سحر عصرآزاد، آیتم سینما در قاب هزار راه نرفته و جذابیت سینما را محملی دانست برای طرح سویه‌های ناپیدا و ظریف آسیب‌های روابط خانوادگی و آنچه در مصادیق واقعی کمتر به چشم می‌خورد. این منتقد و کارشناس سینما درباره اضافه شدن آیتم سینما در قاب هزار راه نرفته برای پرداختن به آسیب‌های خانوادگی به برنامه هزار راه نرفته توضیح می‌دهد: طبعا با توجه به دغدغه و علاقه‌مندی به ذات سینما، این هنر را مکمل و راهگشای آسیب‌شناسی رفتارهای فردی و اجتماعی و رفع بسیاری از مشکلات می‌دانم. هر چند در مورد اضافه شدن این بخش به برنامه هزار راه نرفته تصمیم‌گیرنده نبودم اما وقتی طرف مشورت قرار گرفته و با نوع نگاه سازندگان این برنامه، خانم دکتر شریفی و آقای برزگر برای مدد گرفتن از سینما برای پرداختن به آسیب‌های خانوادگی مواجه شدم، استقبال کردم. به همین واسطه تلاش مضاعف کردم تا به انعکاس هرچه بهتر این دغدغه‌مندی و پربار شدن سویه سینمایی این مجموعه پرسابقه کمک کنم.

عصر‌آزاد درباره این آیتم عنوان می‌کند: در این آیتم جدید با عنوان سینما در قاب هزار راه نرفته با مشورت و هم‌فکری سازندگان برنامه به فیلم‌هایی از سینمای ایران پرداختیم که تصویر خانواده و تاثیر آسیب‌های فردی بر کانون خانواده، در آنها قابل بحث و تحلیل است. به همین ترتیب در گفت‌وگوهای کارشناسانه با حضور روان‌شناس و کارگردان یا یکی از عوامل تعیین‌کننده فیلم به بحث و گفت‌وگو درباره تصویر خانواده در این آثار و نسبت این تصویر با آنچه در جامعه وجود دارد و آسیب‌شناسی این تصویر پرداختیم.

وی ادامه می‌دهد: این آیتم از بخش‌های جدیدی است که به برنامه هزار راه نرفته اضافه شده و قرار است پخش آن از آذرماه به شکل هفتگی در برنامه آغاز شود. طبعا هنوز بازخورد مستقیم دریافت نکرده‌ایم اما با توجه به آنچه هنگام ضبط و حین گفت‌وگو با روان‌شناسان و کارگردانان آثار دریافت کردیم، به تاثیرگذاری و ارتباط خوب مخاطبان با این بخش جدید بسیار امیدواریم، چراکه جذابیت سینما محملی شده برای طرح سویه‌های ناپیدا و ظریف آسیب‌های روابط خانوادگی و آنچه در مصادیق واقعی کمتر به چشم می‌خورد یا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. عصر‌آزاد بیان می‌کند: در این بخش با توجه به مصادیق روابط خانوادگی، فیلم‌هایی از سینمای ایران انتخاب شده و محور شکل گرفتن گفت‌وگو بین روان‌شناس، کارگردان و من به‌عنوان کارشناس سینمایی است. به همین واسطه در هر قسمت بخش‌هایی (حدود ۲۰ دقیقه) از فیلم مورد بحث به نمایش درمی‌آید که تلاش شده ارجاع به گفت‌وگوهای کارشناسی هر فیلم باشد تا مخاطبی که احتمالا فیلم را ندیده یا دیده و در ذهنش کمرنگ شده، بتواند درک بهتری از آسیب‌شناسی و محور بحث پیدا کند. چه بسا مخاطبانی هم ترغیب شوند به تماشای نسخه کامل فیلم و به‌خصوص کسب اطلاعات بیشتر درباره مضامین و آسیب‌های مطرح شده که می‌تواند بهترین اتفاق ممکن باشد.

این منتقد و کارشناس سینما در پایان تصریح می‌کند: به‌عنوان یک منتقد و عاشق سینما، به‌خصوص سینمای ایران، خوشحالم عضوی از یک گروه دغدغه‌مند هستم که هنوز کیفیت برنامه‌سازی در تلویزیون برایشان مهم است و نگاه تخصصی و راهگشا به همه مباحث دارند. این همکاری برای من جذابیتی از جنس سینما بر بستری متفاوت و تازه داشت که امیدوارم فتح بابی در جهت شکل‌گیری بحث‌های میان رشته‌ای تخصصی در تلویزیون باشد که سعی در ارتقای آگاهی و تربیت نگاه مخاطب دارد.

احمدرضا معراجی/روزنامه جام جم