مطالبه‌گران فرهنگ و هنر

به گزارش جام جم، ماجرا از این قرار است که یک عده روزنامه‌نگار جوان و آشنا با رسانه، دور هم جمع شده و یک برنامه تلویزیونی به نام «بی‌چارچوب» را برای مخاطبان شبکه‌چهار ساخته‌اند که در این برنامه با لحن جدی و گاهی طنز با نگاهی تحلیلی به اخبار و مسائل روز ادب و هنر، رویکرد انتقادی و مطالبه‌گرانه دارند. این برنامه به همت حامد مهربانی و احسان حسینی به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان و با اجرای جواد مولانیا شنبه‌ها روی آنتن شبکه‌چهار می رود و رویکرد برنامه پرداختن به حوزه‌های ادبی، فرهنگی، هنری و موسیقایی است.

از کارشناسان ثابت بی‌چارچوب می‌شود به آرش خوشخو، جمال رحمتی، میلاد عرفانپور، علی شمس و محمدرضا وحیدزاده اشاره کرد. همچنین گروه محتوایی و نویسندگان برنامه را جمعی از روزنامه‌نگاران فرهنگی‌-هنری تشکیل می‌دهند که می‌توان به محمدجواد ترابی، احسان زیورعالم، صوفیا نصرالهی، فرنوش آبا، الهه صالحی و حامد آبکنار اشاره کرد. پس اگر تا امروز موفق به تماشای این برنامه نشده‌اید می‌توانید در این گفت‌وگوها همراه ما باشید تا با این برنامه بیشتر آشنا شوید و شنبه‌ها ساعت۲۳ تلویزیون را روی شبکه چهار قرار بدهید.

نگاه ژورنالیستی در چنین برنامه‌ای تاثیرگذار است
حامد مهربانی که چند سالی است مجری برنامه «در انتهای الوند» است، تهیه‌کنندگی و کارگردانی این برنامه را به‌صورت مشترک با احسان حسینی برعهده دارد. وی درباره این تجربه و ویژگی‌های برنامه می‌گوید:

از نحوه شکل‌گیری این برنامه بگویید و این‌که چطور شد به فکر ساخت چنین برنامه‌ای با این رویکرد افتادید؛ سفارش شبکه بود یا ایده را شما طرح کردید؟

مدت‌ها بود که دوست داشتم در شبکه‌چهار تجربه‌ برنامه‌سازی یا حتی اجرای تلویزیونی را کسب کنم که هم به علاقه‌ قدیمی من به این شبکه برمی‌گردد و هم تمایل به توسعه فعالیت‌های تلویزیونی خودم. فرصت اجرای تلویزیونی در شبکه‌چهار را دوبار پیش از این در ویژه‌برنامه‌های چند قسمتی که محصولی از گروه اجتماعی شبکه بود، کسب کردم اما این تجربه برنامه‌سازی رخ نداد تا اینکه آقای نوروزی(مدیرگروه ادب‌وهنر شبکه‌چهار)با من از نیاز شبکه به تولید یک برنامه‌ خبری‌‌-تحلیلی در حوزه فرهنگ و هنر گفت که ابتدا به گروه‌های دیگری برای تولید آن گفته بودند که طرح‌های آنها رضایت مدیران شبکه را جلب نکرده بود و درنهایت ما با یک طرح کاملا متفاوت از طرح‌های ارائه‌شده قبلی توسط گروه‌های دیگر ساخت این برنامه را به عهده گرفتیم. داشتن زبان طنز و مساله محوری در بخش‌های مختلف برنامه که محوریت آن را شکل می‌دهد ازجمله مواردی بود که شبکه از ساخت و تولید آن خیلی استقبال کرد.

چنین برنامه‌هایی با نگاه انتقادی و مطالبه‌گری ساخته می‌شوند. چقدر توانستید این نگاه را با توجه به ظرفیت‌هایی که وجود دارد در برنامه حفظ کنید و چقدر شرایط برای این اتفاق از طرف شبکه مهیا بود؟

واقعیتش در تلویزیون خودمان عین برنامه بی‌چارچوب، برنامه‌ای را که به‌صورت چالشی و به‌شکل روایی در موضوعات تخصصی حوزه فرهنگ و هنر به صورت مطالبه‌گرایانه ورود کند و زبان طنز و کنایی هم داشته باشد به خاطر ندارم که مقایسه‌ای با آنها کنم. حتی در تجربه جهانی این فرم برنامه هم که در آن سوی مرزها اتفاقا زیاد و پرطرفدار است و اکثر آنها به‌صورت هفتگی و با نام‌های شبیه به «آخر هفته با...» روی آنتن می‌روند بیشتر به موضوعات سیاسی یا اجتماعی پرداخته می‌شود که با کار ما تفاوت‌های زیادی دارد و به‌راحتی نمی‌شود با هم مقایسه شوند. در واقع پرداختن به موضوعاتی مثل سینما، تئاتر یا هنرهای تجسمی ظرافت‌ها و ملاحظات فراوانی دارد که شاید در آن‌ شوها و جُنگ‌های سیاسی‌-اجتماعی نیاز نباشد رعایت شود؛ چرا که جنس مطالبه‌گری در حوزه فرهنگ و هنر خیلی خاص و ظریف‌تر است و بیان آن با ادبیات طنز و کنایی برای خود ما نیز تجربه نو و البته ترسناکی بود که قطعا اگر حمایت مدیران شبکه به‌طور خاص آقای محمدامین نوروزی(مدیر گروه ادب و هنر) و آقای دکتر معینی‌پور(مدیر شبکه‌جهار) نبود محقق نمی‌شد.

چقدر در فرآیند برنامه‌سازی بی‌چارچوب، تجربه اجرای تلویزیونی موثر بود؟

قطعا بی‌تاثیر نبود ولی بیشتر از تجربه اجرای تلویزیونی، سابقه و تخصص روزنامه‌نگاری من به کارم آمد که حتی هدایت مجری را هم با آن نگاه و ایده انجام بدهم.

حامد مهربانی را بیشتر به‌عنوان مجری باید بشناسیم یا برنامه‌ساز تلویزیون؟ خودتان کدام کار را بیشتر دوست دارید؟

درحال‌حاضر که هردو آنها هستم و مرا با هردو آنها بشناسید. با یک جواب، الکی مشتری‌ها نپرند!(می‌خندد) ولی شخصا تولید و برنامه‌سازی را بیشتر دوست دارم و به پشت‌صحنه، بیش از جلوی صحنه اهمیت می‌دهم و علاقه‌مندم. مگر اجرای برنامه‌ای که خودم سازنده آن باشم!(می‌خندد)

با توجه به این‌که خودتان همزمان با پخش بی‌چارچوب، مجری برنامه دیگری در شبکه‌دو هستید و حتی امسال اجرای چندبرنامه را همزمان در کارنامه خودتان دارید با چه ملاحظه و نکاتی، آقای جواد مولانیا را برای اجرای این برنامه انتخاب کردید؟

انتخاب آقای مولانیا برای اجرای این برنامه، فقط به‌دلیل چهره و بیان نبود. احاطه محتوایی جواد مولانیا بر موضوعات و حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری به‌طور خاص هنرهای نمایشی و همچنین دغدغه‌مندی خودش در این حوزه‌ها دلایل اصلی انتخاب ایشان بود. ضمن اینکه ایشان از مجریان خوشنام، بازیگران و کارگردان‌های خوب کشورمان است که حضورش در این برنامه قطعا از امتیازات اصلی بی‌چارچوب محسوب می‌شود.

در گروه نویسنده‌ها و تیم محتوایی از بچه‌های روزنامه‌نگار و مطبوعاتی دعوت به همکاری کرده‌اید. چقدر این نگاه رسانه‌ای و مطبوعاتی دوستان‌تان روی برنامه تاثیرگذار بوده و باعث تفاوت این برنامه با سایر برنامه‌هایی که در این حوزه ساخته می‌شوند شده است؟

خیلی! نه اینکه حالا من تاکید داشته باشم در پشت‌صحنه و گروه برنامه‌ساز(سردبیری و کارگردانی) باید حتما از روزنامه‌نگاران استفاده شود، نه! ولی معتقدم در ساخت یک برنامه تلویزیونی(به‌طور خاص برنامه‌های گفت‌وگومحور و خبری) داشتن نگاه ژورنالیستی یا روزنامه‌نگاری خیلی مهم است که می‌تواند با حضور و مشورت مداوم با روزنامه‌نگاران شایسته و متخصص این اتفاق به‌خوبی رخ بدهد.

محدودیت‌هایی در پرداخت سوژه‌ها دارید؟

محدودیت که در مرحله نخست همان رعایت ملاحظات و ظرافت‌هاست. ما نه می‌خواهیم برنامه به زردبودن دچار شود که به هر قیمتی مخاطب یا دنبال‌کننده پیدا کند نه آنقدر فنی و تخصصی شود که عامه مردم با آن ارتباطی نگیرند و به آن جذب نشوند. واقعا توجه به این موضوعات و خطوط قرمز(خواسته و ناخواسته) که هر روز ممکن است به دلیلی بر تعداد آنها افزوده شود از سختی‌های کار ساخت این مدل برنامه است.

فکر می‌کنید جای چه آیتمی در برنامه خالی است؟

خیلی موارد است که به آنها فکر کردیم و اضافه شدنش به برنامه را ضروری می‌دانیم که قطعا در صورت رفع پیش‌نیازهای آن، این کارها را می‌کنیم. ضمن اینکه این برنامه، پیوست مجازی مخصوصی هم دارد که برای آن‌هم طرح‌ها و ایده‌های جدیدی داریم.

چقدر پخش این برنامه را از شبکه‌چهار مناسب می‌بینید؟ به نظرتان اگر در شبکه‌های دیگری پخش می‌شد مخاطب گسترده‌تری نداشت؟

من پخش این برنامه را از شبکه‌چهار مناسب می‌بینم زیرا این شبکه در حوزه فرهنگ و هنر تخصصی محسوب می‌شود. حتی یک گروه فرهنگ و اندیشه در شبکه‌چهار داریم و یک گروه ادب و هنر که این توجه جزیی و تخصصی به این موضوعات فضای بازتر و راحت‌تری را برای پرداختن به این موضوعات فراهم می‌کند. شاید از این جهت که ما رویکرد طنازانه ای را برای فرم برنامه انتخاب کردیم و نسبت به سایر تولیدات این شبکه از این جهت متفاوت باشد می‌توانیم بگوییم مناسب‌تر است که از شبکه‌های دیگر پخش شود اما به جهت محتوایی که ما تخصصی به این موضوعات می‌پردازیم از این نظر بهترین شبکه برای این برنامه شبکه‌چهار است.

صدای اهالی‌هنر در رسانه هستیم
احسان حسینی، تدوینگر و کارگردان برنامه‌های مختلفی در تلویزیون است که تجربیات بسیاری در زمینه برنامه‌های ورزشی دارد. وی تاکنون در برنامه‌های مختلفی مانند طبیب، ویدئوچک، دوربرگردون و از شنبه فعالیت داشته و بی‌چارچوب نخستین تجربه‌اش در زمینه برنامه‌های فرهنگی‌-هنری است. او درباره تجربه تهیه‌کنندگی و کارگردانی این برنامه به‌طور مشترک می‌گوید: این برنامه نخستین تجربه همکاری مشترک من و آقای مهربانی است و مشترک‌بودن این قضیه چالش‌هایی را با خودش به‌همراه دارد ولی برای ما این چالش‌ها سطح پایینتری دارد چون ما قبل از تولید برنامه در جلسات مشترکی که داشتیم با هم به تعامل رسیدیم و اساسا هر دو ما ذاتا آدم‌های اهل تعامل هستیم.

وی ادامه می‌دهد: من و آقای مهربانی در این برنامه به یک زبان مشترک رسیدیم که اولویت‌بندی ما خود برنامه است و به موضوعاتی را که قرار است در برنامه به آنها بپردازیم از زوایای مختلف با هم بررسی می‌کنیم و نقاط‌مشترک‌مان را برای پیشبرد برنامه و موضوعاتی که مطرح می‌شود درنظر می‌گیریم.

این کارگردان درباره نخستین تجربه‌اش و اینکه چرا سراغ چنین حوزه‌ای رفته هم عنوان می‌کند: من برنامه‌سازم و به نظر من محدودیتی برای تنوع ژانر در برنامه‌سازی وجود ندارد. ضمن اینکه برنامه‌سازی در حوزه فرهنگ و هنر دغدغه و علاقه و زمینه تحصیلی من است و سال‌ها در این فضای فرهنگی‌-هنری زیسته‌ام.

حسینی درباره ویژگی‌های این برنامه و شکل و محتوای آن نسبت به سایر برنامه‌هایی از این نوع هم بیان می‌کند: اصولا فرم برنامه‌های تک دوربین در برنامه‌سازی یک فرم پرسابقه است. با توجه به اینکه اولین‌بار است که در شبکه چهار چنین فرمی برای برنامه در نظر گرفته‌شده بحث فرهنگ و هنر و اخبار مربوط به آن این امکان را به ما می‌داد که از چنین فرمی برای ساخت این برنامه استفاده کنیم چون این فرم از برنامه‌سازی به ما این امکان را می‌دهد که بتوانیم ریتم بالایی در برنامه داشته باشیم و از ضربآهنگ متناسبی در برنامه برخوردار باشیم.

این تهیه‌کننده و کارگردان در ادامه می‌افزاید: من در گذشته هم با چنین فرمی برنامه ساخته بودم و روی آن اشراف دارم و می‌دانستیم بخش‌های مختلف برنامه را در چه فضایی قرار بدهیم؛ بنابراین این فرم از برنامه‌سازی برای ما بیشتر یک امکان بود که از آن استفاده کردیم چون این فرم از برنامه‌سازی اصولا برای مخاطب پس‌زننده نخواهد بود اما با توجه به برنامه‌هایی که در شبکه‌چهار ساخته و پخش می‌شود، می‌توان گفت متفاوت از برنامه‌های دیگر است؛ البته جسارت مدیران شبکه برای ورود به چنین فرم و محتوایی از برنامه‌سازی و ساختارشکنی چارچوب‌های خودشان قابل‌تقدیر است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا به نظر شما اینکه برنامه فقط هفته‌ای یک‌بار پخش می‌شود کافی است یا این پتانسیل را دارد که در زمان‌های بیشتری پخش شود هم بیان می‌کند: ما با توجه به فرم روایی که برنامه دارد و قرار است به مرور اخبار هفته بپردازد، باید ببینیم چه اخباری در طول هفته برجسته شده‌اند و به آن مسائل می‌پردازیم اما امکان این موضوع هم وجود دارد که بتوانیم در قسمت‌های بیشتر در طول هفته تولید کنیم اما درنهایت به کنداکتور بستگی دارد اما اگر قرار باشد در طول هفته برنامه روی آنتن برود باید به فراخور آن تغییراتی را در برنامه ایجاد کنیم.

حسینی در پایان هم درباره تغییرات برنامه در شکل و شمایل هر قسمت هم عنوان می‌کند: اساسا هدف ما داشتن برنامه‌ای با نگاه باز است و سعی‌مان بر این بوده اگر تغییراتی در برنامه داشتیم برای بهبود برنامه باشد و از فرم و ساختار برنامه هم خارج نشده‌ایم. قاعدتا در ادامه هم تغییرات دیگری در برنامه خواهیم داشت و اساسا برنامه بر پویایی است. هدف ما این است که صدایی باشیم در رسانه برای اهالی فرهنگ و هنر که دغدغه‌ها و خواسته‌ها و مطالباتشان شنیده شود؛ البته نیاز به زمان دارد که بین اهالی فرهنگ و هنر برنامه جا بیفتد.

زینب علیپور طهرانی/جام جم