هشتگ و تیتر «برادران لیلا» را نجات نمی‌دهد

این‌که سازندگان فیلم برادران لیلا بدون احترام به قانون و تمکین از آن - که از اولین و بدیهی‌ترین وظایف شهروندی و مردمداری است- فیلم را به خارج می‌برند و مخالف‌خوانی‌های‌شان را در فضای پر زرق و برق‌کن بر زبان می‌آورند، مصداق دوری از مردم است.

نکته تاسفبارتر از این اداهای به اصطلاح مردمدارانه، دفاع از تخلف و اصرار بر قانون‌شکنی است و وقتی وزارت ارشاد با رویکردی درست و قانونمدارانه، مجوز اکران فیلم را به دلیل تخلفات و دریافت‌نکردن مجوز نمایش و حضور غیرقانونی در جشنواره کن صادر نمی‌کند و کاملا قانونی جلوی اکران این فیلم را می‌گیرد، دوگانه‌سوزی سازندگان فیلم، شگفتی‌ها را بیشتر می‌کند.

از یک طرف آه و ناله سر می‌دهند که چرا جلوی نمایش این فیلم را گرفته‌اند و از طرف دیگر با ادامه حضورهای غیرقانونی فیلم در جشنواره‌های خارجی بر تخلف‌ها و هنجارشکنی‌های‌شان می‌افزایند و گره افتاده در کار خود را محکم‌تر می‌کنند.

باز تکاپوی عوامل فیلم را می‌توانیم به حساب نگرانی از بازگشت سرمایه سی و اندی میلیارد تومانی برادران لیلا بگذاریم اما هیاهو و هجمه رسانه‌ای با تیترهایی چون «چرا توقیف؟» هشتگ‌های سیاست‌زده در فضای مجازی برای دهن‌کجی به تصمیم درست و قانونی ارشاد و سازمان سینمایی هیچ توجیهی ندارد.

حسین سلطان‌ محمدی، منتقد سینما و کارشناس فرهنگی درباره تخلف عوامل فیلم برادران لیلا به جام‌جم می‌گوید: تهیه‌کننده و کارگردان فیلم برادران لیلا مدت‌هاست در کار تولید فیلم هستند، پس می‌دانند که قاعده چیست. اما این دوستان به زعم خودشان گفتند کار نمایش فیلم در جشنواره کن را انجام می‌دهیم و بعد برمی‌گردیم و با ارشاد به نتیجه می‌رسیم. به چه نتیجه‌ای؟ که حرف خودمان را به کرسی بنشانیم. در هرصورت با این اتفاقات، ماجرای فرعی تبدیل به ماجرای اصلی این فیلم شد. یعنی آن حرف‌ها و نکاتی که در مصاحبه‌ها و نشست‌ها و سخنرانی‌های عوامل فیلم در جشنواره کن مطرح شد، حتی قصه و مضمون فیلم را هم تحت‌الشعاع قرار داد و حساسیت‌هایی به وجود آورد و آن بار حضور بدون مجوز را هم تقویت کرد. درعین حال برخی می‌نویسند که باید به این حضورها در جشنواره‌هایی مثل کن افتخار کرد. یکی از دوستان منتقد نوشته بود که این فیلم نیاز به نگاه پدرانه دارد، نه پدربزرگانه و اعتقاد داشت که باید با ملاطفت با عوامل فیلم برخورد می‌شد. اما نکته این است که سازندگان فیلم بدون دریافت مجوز در جشنواره کن حاضر شدند و خودشان هم اذعان دارند کار خلافی در این زمینه انجام داده‌اند. درحالی که می‌شد قبل از این حضور و با ملاطفت و گفت‌وگو و تعامل مشکل فیلم را حل و مجوز دریافت کنند، بدون صدور پروانه نمایش به کن رفتند و طوری آنجا حرف زدند و رفتار کردند که ماجراها و حاشیه‌هایی را به وجود آوردند.

موضع قابل تقدیر وزیر ارشاد

این منتقد ادامه می‌دهد: به دلیل انجام تخلف‌های گروه سازنده، حالا با موقعیتی روبه‌رو هستیم که نمی‌توانیم از ارشاد بخواهیم از این خطا و قانون‌شکنی چشم پوشی کند. چون خود عوامل فیلم فضا را به نحوی طراحی کردند و پیش بردند که باعث شد بحث‌ها و حاشیه‌ها فراتر از ارشاد برود و نهادهای نظارتی دیگری خواهان برخورد جدی و قانونی با این فیلم باشند. این نکته البته تنها منحصر به این فیلم هم نمی‌شود و در همه این سال‌ها مطرح بوده که فیلم‌ها با چه عنوانی در جشنواره‌های جهانی شرکت می‌کنند. هر فیلمی‌ که به عنوان نماینده ایران به جشنواره‌های جهانی می‌رود، باید مقررات کشور را هم رعایت کند وگرنه چه فرقی بین برادران لیلا و عنکبوت مقدس است که از کشور دانمارک و با سرمایه چندین نفر و چند شرکت در کن حضور داشت؟ وقتی سازندگان برادران لیلا به عنوان سینماگر فعال در ایران می‌دانند نگاه قانون چیست، چه اصراری دارند که قانون اجرا نشود؟ آنها با این بی‌قانونی باعث شدند آن تلاشی که برای استقلال رای و تصمیم‌گیری‌های مستقل ارشاد صورت می‌گرفت هم دستخوش تغییر شود و پای دستگاه‌های دیگر هم برای مراقبت و اعمال قانون به میان آید. البته وزیر ارشاد روز گذشته و در حاشیه جلسه هیات وزیران، با تاکید بر رعایت قانون، توقیف برادران لیلا را به دلیل وقوع تخلف دانست و این نکته مثبت و ارزشمند را یادآوری کرد که ارشاد به صورت مستقل مصمم به اجرای قانون است.

سلطان‌ محمدی اعتقاد دارد در این ماجرا ضربه اصلی را خود عوامل «برادران لیلا» به دلیل تخطی از قانون خورده‌اند.

او می‌افزاید: سازندگان فیلم به جز این‌که بدون مجوز نمایش فیلم به جشنواره‌ای مثل کن رفتند، حرف‌های خود را هم مدیریت نکردند و حالا باید پای تبعات سخنان خود بایستند. وقتی حرف‌هایی نقطه مقابل نگاه رسمی‌کشور می‌زنند که ثبت و ضبط و پخش شده و واکنش‌هایی هم همراه داشته، انتظار دارند اینجا همه به آنها به‌به بگویند؟ درستش این است که دوستان مجازات خطای خود را بپذیرند تا ببینیم می‌شود بعدا در فضای آرام‌تری این مساله را حل و فصل کرد یا نه. اما ارسال فیلم به جشنواره فیلم مونیخ نشان می‌دهد خود دوستان نمی‌خواهند پای مجازات بایستند و از قانون تمکین کنند.

هیاهوی رسانه‌ای فایده‌ای ندارد

این منتقد سینما و کارشناس فرهنگی درباره هجمه رسانه‌ای و هشتگ‌هایی سیاسی علیه اقدام قانونی ارشاد هم می‌گوید: در سال‌های اخیر به‌عینه دیده شده که تا ماجرایی اینچنینی رخ می‌دهد، برخی اشخاص و رسانه‌ها از بی‌قانونی‌ها و حضورهای غیرموجه در قالب حضور بین‌المللی و افتخارآفرین و توفیقات جهانی دفاع می‌کنند. این عده تنها به دلیل خاطر نمایش یک فیلم در یک جشنواره، همه چیز داخل را زیر سوال می‌برند. این که منطقی و مقبول نیست. یک سینماگر ایرانی اول از هر چیز باید پای هویت کشورش بایستد. این‌که نمی‌شود شما فیلم را اینجا بسازی و بعد موقع نمایش فیلم در جشنواره‌های خارجی بگویی که من هیچ چیز داخل کشور را قبول ندارم. شما مگر چریک و مبارز هستی؟ شما که می‌خواهید برگردید و دوباره در همین کشور زندگی و کار کنید. شما که با قواعد و سازوکار فیلمسازی و اکران آشنا هستید، چرا دست به این کارها می‌زنید و حاشیه‌ساز می‌شوید؟ آن اشخاص و گروه‌های رسانه‌ای هم که در دفاع از اینها هیاهو به پا می‌کنند، می‌دانند که این قبیل جوسازی‌ها فایده ندارد و نمی‌تواند مانعی برای اجرای قانون باشد. به نظرم همه این بازی‌های رسانه‌ای، آب در ‌هاون‌کوبیدن است. هجمه و هیاهو در رسانه‌ها کمکی به حل ماجرا نمی‌کند و تنها تنش را بیشتر می‌کند. ضمن این‌که این را همه می‌دانند که بزرگی نظام و انقلاب با چهار حرف و جمله افراد به خطر نمی‌افتد، اما اگر می‌خواهید این ماجرا حل شود، به عنوان عضوی از این نظام بپذیرید، کمتر دست به مانورهای اینچنینی بزنید و کمتر فضاسازی و تنش‌زایی کنید، و کمتر بر طبل مقابله بکوبید تا هم بشود این ماجرا را حل کرد و هم از تکرار چنین مسیرهای اشتباه و قانون‌شکنی‌هایی در ادامه جلوگیری کرد. این مانورهای بی‌ثمر رسانه‌ای به خصوص در فضای مجازی، نه‌تنها کمکی به فیلم نمی‌کند، بلکه بر مشکلات آن می‌افزاید.

تصمیم ارشاد درست و قانونی است

مصطفی میرسلیم، وزیر پیشین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌و نماینده تهران در مجلس یازدهم در این باره گفت: وزارت ارشاد و سازمان سینمایی در گذشته لغزش‌هایی داشت که نگرانی‌های جدی در حوزه حساس فرهنگ و هنر و به ویژه مدیوم پرنفوذ و گسترده سینما ایجاد کرده بود، اما حالا که در مقابل فیلمی‌سیاه چون برادران لیلا که چهره ناخوشایندی از جامعه و خانواده ایرانی در مجامع جهانی به تصویر می‌کشد و تخلف و قانون‌شکنی آن که بدون دریافت مجوز نمایش، راهی جشنواره‌های جهانی می‌شود، تصمیم درست و قانونی گرفته‌اند، نشانه بازگشت به مسیر امن و ایمنی است. اما همین طی طریق در فضایی سالم چنان با هجمه و سنگ‌اندازی‌هایی در فضای رسانه‌ای و مجازی همراه است که می‌تواند جرات و جسارت و استقلال ارشاد را هدف قرار دهد و به گل‌آلودکردن آب سینما دامن بزند.

به گفته این نماینده مجلس ژانر سینمای سیاه و ضدایرانی از همه ابزارهای هنری بهره می‌گیرد تا اذهان عمومی‌نسبت به آرمان‌های امام و انقلاب و نظام تیره و تاریک شود.

او با اشاره به تکالیف وزارت ارشاد در این حوزه خاطرنشان کرد: قانون در زمینه نحوه برخورد با این موج منفی صراحت دارد و وزارت ارشاد هم در این باره ملزم به پاسخگویی به مجلس شورای اسلامی‌ است.

مجتبی یوسفی نماینده اهواز و باوی در مجلس شورای اسلامی درباره نحوه مواجهه قانونی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌برای مقابله با این دسته از فعالیت‌های هنری و سینمایی تصریح کرد: در برخی دوره‌ها به‌ویژه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم شاهد بودیم که برخی فیلم‌ها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از اعتبارات دولتی یا شرکت‌های خصولتی استفاده و به نوعی به منابع کشور تکیه می‌کردند و در عین حال فیلم‌هایی می‌ساختند که چهره مشوش و ناخوشایندی از مبانی دینی و اعتقادی و فرهنگی کشور نشان می‌داد. خوشبختانه در دولت سیزدهم به این مساله توجه شده است.

حمیدرضا ترقی، عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی‌ درباره وظیفه خطیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌در مواجهه با ژانر فیلم‌های سیاه و ضد ایرانی گفت: ضرورت دارد تمامی ‌فعالیت‌های فیلمسازی وزارتخانه‌ها، نهادها، ارگان‌ها و مراکز دولتی و نیمه‌دولتی و هرگونه سرمایه‌گذاری در سینما با هماهنگی کامل معاونت سینمایی انجام گیرد.

ترقی تصریح کرد: باتوجه سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ‌ایران در حوزه فرهنگ، وزارت ارشاد می‌تواند به کلیه ژانرهای سینمای سیاه و ضد ایرانی که تصاویر منفی از کشور ارائه می‌دهند و مبانی سیاست‌های سینمایی را نادیده گرفته‌اند و هنر سینما را در جهت تعیین‌شده به کار نمی‌برند، پایان دهد.

منبع: روزنامه جام جم