سقط جنین، زیر ذره‌بین

از تولد مستند «خونریزی» شروع کنیم، چه شد تصمیم گرفتید سراغ این موضوع پربحث بروید و آن را واکاوی کنید؟
مستند خونریزی در واقع قسمتی از یک‌سری مستند بود که ما ساخت آن را آغاز کردیم و موضوع آن بررسی سبک زندگی در آمریکا بعد از دهه ۵۰ و ۶۰ بود. در این مجموعه ما موضوعات مختلفی برای پرداخت داشتیم. قسمت اول آن مربوط به بحث سقط جنین بود. هرچه در کار جلوتر می‌رفتیم متوجه می‌شدیم قصه‌ پیچیده‌ای در غرب و در ایران دارد. این شد که جدی‌تر برای ساخت این اثر و جریان‌سازی آن جلو رفتیم و قرار شد آن را به صورت ویژه‌تری بررسی کنیم. موضوع، سقط جنین در آمریکا و قانونی است که طبق آن به مراکز پزشکی اجازه داده می‌شود که جنین تا ۴ماهگی سقط شود؛ جریانی که اخیرا هم بعد از ۵۰ سال لغو شد.
این مستند چه هدف و دغدغه‌ای را دنبال می‌کند؟
موضوع سقط موضوعی نیست که بتوان بی‌طرفانه در آن جلو رفت اما در این مستند سعی شده است که این نگاه را حفظ کنیم و بی‌طرفانه نظر دهیم. همچنین به دنبال آن بودیم تا در مورد این مسأله که مربوط به حقوق زنان است و مادر باید نظر بدهد، نظر طرفین را چه موافق و چه مخالف داشته باشیم و در کنار آن واقعیت سقط جنین هم نمایش داده شود. به همین دلیل ممکن است برخی سکانس‌ها برای خانم‌ها آزاردهنده باشد. علت گذاشتن این سکانس‌ها هم این بود که مخاطب با واقعیت سقط جنین آشنا شود. 
چون بسیاری از افرادی که دست به چنین کاری می‌زنند هیچ اطلاع دقیقی ندارند و تنها می‌خواهند از موقعیتی که دارند فرار کنند. بسیاری از آنها هم بلافاصله بعد از این اتفاق پشیمان می‌شوند. بحث ما اساسا تبعات این مسأله بود و تلاش کردیم نشان دهیم با گذشت ۵۰ سال از وضع این قانون، با توجه به‌ آمار و ارقام به گفته‌ خود کشور آمریکا در آنجا چه تاثیراتی داشته و چقدر به اهداف‌شان رسیده است. 
با توجه به‌ تحقیقات شما در این موضوع این قانون در آمریکا چه تبعاتی را به همراه داشته است؟
همان‌طور که در مستند هم نشان دادیم، این قانون به بهانه حمایت از سلامت زنان تصویب شد تا از سقط‌های زیرزمینی جلوگیری کند ولی اتفاقی که افتاد این بود که روابط پرخطر بیشتر شد و در هشت سال اول تصویب این قانون، آمار سقط دو برابر شد. این در وهله اول نشان می‌دهد که این قانون نتوانسته هدفش را دنبال کند. ضمن این که به مرور آسیب‌های روانی و جسمی به زنان افزایش پیدا کرد. نکته دیگر هم این بود که حتی در بارداری‌های خواسته بعدی هم ایجاد اختلال می‌کند. در کنار اینها بحث شرکت‌هایی که دست به انجام کارهایی چون خرید و فروش جنین زده‌اند نیز مطرح است. لذا نشان می‌دهد این قانون نتوانسته از سلامت زنان محافظت کند. 
سقط جنین از موضوعات حساسی است که نگاه‌های مختلفی درباره‌اش وجود دارد. شما برای ساخت مستند خونریزی با چه چالش‌هایی روبه‌رو بودید؟
چون ما در ایران زندگی می‌کنیم و اثر ما هم یک اثر آرشیوی است طبیعتا مهم‌ترین چالش دسترسی به آرشیو است. کار آرشیوی آن طور که از بیرون نشان داده می‌شود آسان نیست و حتی به نظر خود من سخت‌تر از اثر تولیدی است چرا که دسترسی به منابع آرشیوی بسیار محدود است. چالش دیگر سانسور رسانه‌های اصلی و بزرگ‌تر است. مثلا وقتی سقط جنین را در گوگل جست‌وجو می‌کنیم تعداد مطالبی که به نفع سقط باشد بیشتر از مطالب ضدسقط است. این یعنی سانسور رسانه‌ای پنهانی در مطالب علیه سقط وجود دارد. 
 در کنار تلاش برای پرداخت همه‌جانبه، با این مستند به دنبال رساندن چه موضوعی بودید؟
اصلا کاری در کشور در مورد این موضوع ساخته نشده که ما بخواهیم نسبت به آن نوآوری داشته باشیم. درست است که این کار یک واقعه تاریخی را روایت می‌کند اما چقدر در کشورمان به این مسأله پرداخته و توجه کرده‌ایم؟ ما عموما ناظر به اتفاقاتی که افتاده این مقوله را بررسی کردیم. یعنی مسیر و راه طی‌شده را نشان دادیم و این که در پایان راه، آنها به چه چیزی رسیدند.
مسأله سقط جنین همان‌طور که خودتان اشاره کردید مسأله روز مهم جوامع بشری است. در کنار طرح مسأله چقدر تلاش کردید که راهکار ارائه دهید؟
ارائه راه‌حل در مسأله سقط جنین بستگی به جغرافیا دارد. چون مسائلی که درمورد سقط در آمریکا وجود دارد با کشورهای دیگر متفاوت است. ما برای آمریکا نمی‌توانیم راهکار ارائه دهیم. ما فقط می‌توانیم روایت کنیم بنابراین روی این موضوع بحثی نکردیم. ما ماهیت این جمله که آیا جنین یک انسان است یا یک لخته خون را بررسی کردیم‌. درمورد کشور خودمان هم اصلا موضوع بحث ما ایران نبود اما تصمیم داریم که دلایل سقط در ایران هم مورد بررسی قرار دهیم و مستندی درباره آن ساخته شود. چرا که متوجه شدم آمارهای سقط در ایران چندان تفاوتی با آمارهای آمریکا ندارد و این مسأله برایمان مهم شد که به آن بپردازیم.

سقط جنین از نگاه آمار
نگاهی که به جریان سقط جنین در داخل کشور وجود دارد  و انعکاس آن هم موضوعی بود که محمد خوشدل‌فر درباره‌اش گفت: ما در این مستند تنها به اوضاع آمریکا پرداختیم اما گزاره‌هایی که در این زمینه وجود داشت، در ایران هم وجود دارد و متوجه شدیم اوضاع در ایران هم اصلا خوب نیست. اگر ما کشور آمریکا را مورد بررسی قرار دادیم دلیلش این بود که این قانون در آمریکا اتفاق افتاده و بعد از آن کشورهای دیگر این قانون را تصویب کردند. 
نکته دیگر این که آمریکا فضایی است که از نظر آمار و ارقامی که در مورد چنین مواردی ارائه می‎‌دهد، مورد توجه قرار می‌گیرد. به همین دلیل درمورد مسائل مختلف آن تحقیقات و پژوهش هم صورت می‌گیرد.

منبع: ضمیمه قاب‌کوچک روزنامه جام‌جم