در برهه کنونی یکی از چالشهای اصلی برای جهانیان بحران کمآبی و معضلات ناشی از کمبود آب است. بحران آب میتواند به شکلگیری منازعات جدید و تقویت مناقشات پیشین منطقهای و تهدید امنیت ملی بسیاری کشورها و مهاجرتهای اجباری و تشدید نابرابریها بینجامد. خاورمیانه و ایران بهدلیل اقلیم گرم و خشک در معرض آسیبهای ناشی از این بحران قرار دارد. تقاضا و مصرف آب در ایران باتوجه به جمعیت، بیش از حجم آب موجود در حال و آینده است. خشکسالی و استخراج بیشاز حد آبهای زیرزمینی و اولویت دادن به برخی مسائل اقتصادی و کشاورزی سنتی بر وخامت اوضاع افزوده است.
تغییر اقلیم و اقدامات اقلیمی انسانی و گرمایش زمین، بحران کمبود آب را در جهان تشدید میکند. افزایش دما، خشکتر شدن زمین و تغییر الگوهای بارش و افزایش آهنگ تبخیر در حوضههای آبریز در تمام مدت سال بر دامنه جغرافیایی و شدت بحران کمآبی و افزایش خشکسالیها تأثیر میگذارد. تغییر اقلیم، مدیریت منابع آب و یافتن منابع آبی جدید را دشوار کرده است. بهنحوی که حتی اصلاح الگوی مصرف در جوامع شهری، کشاورزی، دامپروری و توزیع و انتقال آب برای رفع مشکل کفایت نمیکند. تنها ۲.۵درصد آبهای موجود در زمین شیرین محسوب میشوند. از این مقدار حدود ۰.۰۸درصد قابل آشامیدن است که بخشی از آن نیز بهواسطه فعالیتهای صنعتی و کشاورزی آلوده میشود. این مقدار آب آشامیدنی موجود که به میزان بارش برفوباران و روانآب و ذخیره برفی کوهستانها و تعرق گیاهان بستگی دارد نیز بر اثر تغییر اقلیم کاهش مییابد.
در چنین وضعیتی اکثر کشورها به راهکارهایی رو میآورند تا بتوانند آب موردنیاز جوامع خود را تأمین کنند. برخی به سدسازی و یافتن منابع بیشتر آبهای زیرزمینی بسنده میکنند که البته محدود است. راهکار دیگر، شیرینسازی آبشور است. این روش میتواند وابستگی به منابع آب تجدیدناپذیر را کاهش دهد.
مراحل نمکزدایی از آب و تقطیر به انرژی گرمایی زیادی نیاز دارد. این انرژی گرمایی درگذشته و همچنین در بسیاری کشورهای حوزه خلیجفارس مانند عربستان از احتراق سوختهای فسیلی حاصل میشود. از آنجاکه یکی از برنامههای آینده برای مقابله با تغییر اقلیم، حذف و کاهش کربن از فرآیندهای تولید انرژی و... است و هزینه و آلودگی محیطزیستی این روش نامطلوب است، راهکار مناسبی تلقی نمیشود. بسیاری از کارشناسان بهرهگیری از آبشیرینکنهای هستهای را اقدام مناسبی برای فائق آمدن بر چالش کمآبی میدانند.
این عمل با احداث نیروگاهها در نوار ساحلی و بهرهگیری از حرارت تولیدی نیروگاه بهمنظور تبخیر آب صورت میگیرد. استفاده از انرژی هستهای در چرخه نمکزدایی از آب کمترین آلودگی را برای محیطزیست در پی دارد. مطابق تجارب جهانی در قیاس با روش مبتنی بر سوختهای فسیلی مقرونبهصرفهتر و خروجی آن از نظر کمیت و کیفیت قابلتوجهتر است. البته هزینههای اولیه تأسیس نیروگاه هستهای بالاست، ولی هزینه پایانی معقولتر است. اغلب راهاندازی این تأسیسات بهسرعت انجام میپذیرد و اتلاف حرارت در برخی روشهای هستهای به صفر میل میکند. این تأسیسات میتواند علاوه بر شیرین کردن آب کاربرد تولید برق نیز داشته باشد. تاکنون کشورهایی نظیر کره جنوبی، ژاپن، هند، کانادا، چین و قزاقستان از این روش بهره بردهاند. این راهکار برای کشور ایران که اغلب استانهایش از استانهای فلات مرکزی و حتی مناطق ساحلی با مشکل خشکسالی و کمآبی مواجه هستند چارهاندیشی مناسبی است و حداقل میتواند آب آشامیدنی شهرهای ساحلی جنوب را تأمین کند. نیروگاه بوشهر توان شیرینسازی ۱۵۰هزار مترمکعب آبشور را دارد. البته ظرفیت و توان نیروگاه ارتقاپذیر است.
به هر روی باتوجه به پیامدهای تغییر اقلیم و تأثیر آن بر بحرانهای پیشین، چارهای جز سنجیدن عوامل مختلف و طرح برنامهها و اهداف در راستای تعدیل آثار سوء آن وجود ندارد. هر کشوری باید با توجهبه شرایط پیشبینیشده و امکانات علمی، پژوهشی و اقتصادی برای تابآوری در مقابل بحران اقلیمی گامی مؤثر بردارد.