حال خوب زمین با تجدیدپذیر‌ها

با وجود این، سهم تجدیدپذیر‌ها در تولید برق کشور فقط یک درصد است؛ با توجه به مشکلات تأمین انرژی در سال‌های اخیر و نگرانی‌های فزاینده گرمایش زمین و آثار ناشی از تغییر اقلیم، شاید وقت آن رسیده است که تجدیدنظری درباره تجدیدپذیر‌ها کنیم.

اقلیم از اصلی‌ترین کنترل‌کننده‌های شرایط زیستی جانداران در زمین است؛ در واقع این متغیر مهمی است که سبک زندگی انسان‌ها زمان کوچ حیوانات و پرندگان و نظم‌زیستی سیاره را شکل داده است. حال گرمایش بی‌سابقه زمین در عصر کنونی تغییراتی را در زیستگاه انسان‌ها و حیوانات به‌وجود آورده است که موجب فاصله آن‌ها با آنچه شده است که در گذشته تجربه می‌کردند. اقلیم‌شناسان معتقدند با وجود این‌که روند کلی دما در عصر هولوسن جدید (زمان کنونی) به سوی سرمایش میل کند، اما به‌دلیل استفاده گسترده از سوخت‌های فسیلی و روند تصاعدی افزایش جمعیت طی حدود ۱۵۰سال اخیر، دمای زمین رو به افزایش گذاشته است. با نگاهی گذرا به داستان‌های پنج انقراض قبلی، می‌توان گفت سازگاری تنها گزینه مطمئن برای رهایی از فجایع طبیعی و انسانی تغیرات اقلیمی به‌حساب می‌آید. به‌عبارت روشن‌تر، آینده پرمخاطره جامعه بشری و از بین رفتن تدریجی گونه‌های گیاهی و جانوری در اثر مخاطراتی، چون خشکسالی و آتش‌سوزی و سیلاب‌های مخرب، دلایل کافی برای روی آوردن به آن نوع سبک زندگی است که برگرفته از بینش سازگارطلبانه باشد.

کاهش انتشار کربن و دیگر گاز‌های گلخانه‌ای هرچند در دستورکار نشست‌های اخیر تغییرات اقلیمی نظیر کاپ۲۶ قرار گرفت، اما با توجه به ساختار جوامع سرمایه‌داری و تفکر حاکم بر تولیدات انبوه و سبک زندگی مصرف‌گرایی، باید گفت در حالت واقع‌بینانه کاهش صد‌درصدی گاز‌های گلخانه‌ای محال است؛ بنابراین در کنار کاهش چند درصدی این گازها، راهکاری جز سازگاری نداریم.

دکتر سید‌محمدجواد موسوی، نایب‌رئیس انجمن سازندگان و تامین‌کنندگان کالا و خدمات انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتکا) در گفتگو با جام‌جم به‌دلایل اصلی توسعه‌نیافتگی استفاده از انرژی‌های نو در کشور اشاره کرد. وی معتقد است: «شرایط‌اقلیمی و موقعیت جغرافیایی ما در بحث استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر خاص و مطلوب است. این‌که ۹۵ درصد کشور از تابش بسیار مطلوب برای بهره‌برداری از انرژی خوشیدی برخوردار است، گواه خوبی برای شرایط استثنایی کشور در این زمینه به‌حساب می‌آید، افزون بر آن، استفاده‌های زیادی هم می‌توانیم از انرژی باد به‌دلیل تونل‌های بادی فراوان ببریم؛ بنابراین شکی در این نیست که حجم زیادی از نیاز نیروی برق کشور را می‌توان با استفاده از تجدیدپذیر‌ها تامین کرد؛ با این حال توفیقات چندانی در آن نداشتیم.»

موسوی متهم اصلی این توسعه‌نیافتگی را ارزان بودن انرژی در کشور و یارانه‌هایی که به آن تخصیص داده می‌شود، دانسته و می‌گوید: «یکی از دلایل اصلی روی نیاوردن به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، ارزان بودن انرژی در کشور است. به اعتقاد من تا زمانی که نرخ انرژی به نرخ واقعی خود نرسد و در محاسبات کشور لحاظ نشود، درک عمیقی از بهره‌برداری از انرژی‌های نو نخواهیم داشت. به‌عبارت دیگر اگر قیمت‌های یارانه‌ای در قیمت‌گذاری انرژی حذف و نرخ واقعی آن اعمال می‌شد، امروز می‌توانستیم به صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر قدرت بیشتری بدهیم. در کل سیاست‌های غلط در بحث قیمت‌گذاری انرژی باعث شده است که عموم افراد هم تفکر بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر را نداشته باشند و کمتر به این سمت کشیده شوند در واقع آن‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای بهره‌گیری از انرژی‌های نو از انرژی‌هایی با سوخت فسیلی استفاده کنند.»

این را هم باید در‌نظر بگیریم که ایران دارای مصرف بالای انرژی برق بوده و در صورتی‌که بخواهد در آینده خودکفا باشد، نیازمند منابع جدید انرژی مانند انرژی خورشیدی است. در سال ۱۳۹۷/ ۲۰۱۸ میزان مصرف انرژی برق در ایران برابر با ۲۵۵ میلیون مگاوات‌ساعت بوده است. مقدار تابش خورشیدی در نقاط مختلف کره زمین متفاوت است و بالاترین مقدار متعلق به کمربند خورشیدی جهانی است. کشورمان در کمربند خورشیدی قرار دارد و مقدار بالایی از تابش خورشیدی را دریافت می‌کند؛ کشور ما ۳۰۰ روز آفتابی در سال دارد، به همین دلیل استفاده از سیستم‌های خورشیدی در آن از نظر فنی و اقتصادی توجیه‌پذیر است.

موسوی با در‌نظر گرفتن تنوع اقلیمی در کشور تصریح می‌کند: «برای بهره‌برداری وسیع و تولید انرژی در مقیاس کشوری باید آمایش سرزمینی را مد‌نظر قرار داد. به عبارت روشن‌تر در هر جایی از کشور باید به فراخور شرایط محیطی آن منطقه از تجدیدپذیر‌ها بهره گرفت. برای مثال نمی‌توان پنل‌های خورشیدی را در همه جای کشور راه‌اندازی کرد چرا که در برخی از مکان‌ها که درجه تابش خورشید بالاست، میزان حرارت به‌قدری است که پنل‌های خورشیدی فوتوولتائیک را از کار می‌اندازد و بهتر است از این نوع پنل‌ها در مکان‌های بسیار گرم کمتر استفاده کرد.

کارشناسان معتقدند، منطقه لواسانات در تهران یکی از مناسب‌ترین مکان‌ها برای راه‌اندازی پنل‌های فوتوولتائیک به‌صورت وسیع است. موسوی با اشاره به میزان متفاوت تابش آفتاب در مناطق مختلف کشور می‌گوید: «به‌کارگیری انواع پنل‌های خورشیدی به میزان درجه تابش آفتاب در مناطق مختلف کشور بستگی دارد. بهتر است از پنل‌های حرارتی در مناطق کویری که دارای درجه تابش آفتاب شدیدی هستند استفاده کرد؛ زیرا در این مدل از پنل‌ها، آیینه‌های محدب بزرگی در مسیر تابش خورشید قرار داده می‌شود تا به‌واسطه حرارت بالا، نیرو و برق تولید شود.»

به گفته وی، مناطق زیادی هم در کشور در مسیر تونل‌های بادی قرار دارند و می‌توانیم به‌عنوان انرژی بادی از آن‌ها بهره بگیریم. نکته مهم این است که با وجود این ظرفیت‌های بالا، هیچ‌گاه نتوانستیم از آن‌ها بهره کافی بگیریم و برای اعمال رفتار‌های سازگارانه در راستای رها شدن از آثار زیان‌بار تغییرات اقلیمی در کشور نیازمند برنامه جامع ۱۰ تا ۲۰ ساله‌ای برای استفاده از تجدیدپذیر‌ها هستیم، همچنین این روند باید به‌گونه‌ای باشد که با تغییر دولت‌ها، خللی در به ثمر رسیدن برنامه‌ها به‌وجود نیاید.

منبع‌: پژوهش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیریکی از روش‌های سازگاری با تغییر اقلیم در ایران بابک شیخ بیکلو‌اسلام، تهمینه سخن‌صفت

 

آنچه از مطالب مطرح شده حاصل می‌شود این است که تابش شدید خورشید در کمربند بیابانی زمین نظیر کویر لوت امکان استفاده از انرژی خورشیدی را برای کشور‌هایی که در این منطقه جغرافیایی قرار دارند، فراهم می‌کند. با توجه به این‌که ایران روی کمربند بیابانی جهان قرار گرفته و دارای مناطق بیابانی وسیعی با جذب بالای پرتو‌های خورشیدی است، این امکان برای این کشور کاملا مهیاست. بر‌اساس برآوردها، طراحی یک نیروگاه برق خورشیدی در کویر لوت، به وسعت ۲۱۰۰ کیلومتر مربع، قادر است تمام برق ایران را تأمین کند. هرچند از لحاظ اقتصادی، احداث و راه‌اندازی چنین نیروگاهی در یک بازه زمانی در مقایسه با استفاده از سوخت‌های فسیلی مقرون به‌صرفه به‌نظر نمی‌رسد، اما از یک‌سو مصرف بالای برق در کشور موجب شده که استفاده از انرژی خورشیدی را توجیه‌پذیرتر و اقتصادی‌تر از سوخت‌های فسیلی بدانیم و از سوی دیگر برای برون‌رفت از بحران گرمایش زمین و آثار زیانبار تغییر اقلیم هرگونه اقدامی در جهت کاهش اثرات مخرب این پدیده ضروری است، زیرا معضلات تغییر اقلیم جهانی به‌دلیل فعالیت‌های انسانی، واقعیتی انکارناپذیر است و بی‌توجهی به آن، می‌تواند به از بین رفتن امکان حیات روی سیاره زمین ختم شود.

روزنامه جام جم