تحریم و آشوب سناریوی ضدایرانی

به این ترتیب شرکت کشتیرانی کلارا مستقر در امارات، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران مستقر در ایران، شرکت پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه مستقر در ایران، گروه هلدینگ ام‌ال مستقر در هنگ‌کنگ چین، شرکت سی‌یرا ویستا مستقر در هنگ‌کنگ چین، شرکت پتروشیمی تیبالاجی مستقر در هند، شرکت فیرگو مارین مستقر در امارات، شرکت کشتیرانی دبلیو.اس مستقر در هنگ‌کنگ چین، شرکت حمل و نقل و انبار ژانگو مستقر در چین و نفت‌کش گاس‌الور تحت پرچم پاناما در فهرست سیاه آمریکا قرار گرفته‌اند.

 

دولت آمریکا که از اسفند ۱۴۰۰ در سه مقطع زمانی به بهانه کارشکنی روسیه، عدم خروج نام سپاه از لیست FTO و موضوع خونخواهی ایران از سردار شهید، مذاکرات را به تعویق انداخته بود، اکنون هم با تحریم در حین مذاکره، مانع جدیدی بر سر توافق تراشیده است. هرچند رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران هم اذعان کرده هیچ تضمینی نمی‌توانند بدهند که رئیس‌جمهور آینده این کشور بعد از بایدن از توافق احتمالی با ایران خارج نشود.

اما اکنون پیش از بررسی نسبت تحریم و مذاکره می‌خواهیم به بررسی رابطه تحریم و ناآرامی‌های اخیر ورود کنیم و سابقه چنین اتفاقی را مورد توجه قرار دهیم. اگر خاطرتان باشد، بعد از اغتشاشات ۸۸ دور جدیدی از تحریم‌های موثر اقتصادی علیه کشورمان اعمال شد و اوباما بعد از وقایع انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۸۸ گفته بود «در شرایطی که این کشور وارد چرخه هرج و مرج و سرکوبگری بیشتر می‌شد، ما راهبردمان را به‌سمت دومین گام راهبرد منع اشاعه‌ای خودمان تغییر دادیم. یعنی بسیج کردن جامعه بین‌المللی برای اعمال تحریم‌های اقتصادی سخت و چندجانبه‌ای که می‌تواند ایران را وادار به حضور در میز مذاکره کند.» بنابراین به نظر می‌رسد همان پروژه ۸۸ در ۱۴۰۱ بازنویسی شده است و روند تحولات جاری یادآور وقایع پس از کودتای ناموفق خرداد ۸۸ است که ایران را در مذاکرات هسته‌ای در موضع ضعف، برای پذیرش شروط تحمیلی واشنگتن قرار داده بود. در آن سال هم همان‌گونه که قتل مشکوک ندا آقاسلطان در تابستان ۱۳۸۸ تبدیل به ترند رسانه‌های جهانی برای اجماع علیه ایران شد، ماجرای مبهم مهسا امینی در تابستان۱۴۰۱ هم رمز عملیات علیه ایران شده است و حالا هدف آمریکا بازهم اعمال تحریم بیشتر و امتیازگیری حداکثری از تهران است.

این تحریم جدید در شرایطی صورت گرفت که واشنگتن از آغاز دوره بایدن مدعی بوده که در تلاش است از طریق مذاکرات وین به توافق هسته‌ای برجام که دولت ترامپ از آن خارج شد، بازگردد و با همین پیش‌زمینه ذهنی دور جدید مذاکرات رفع تحریم بعد از یک وقفه پنج‌ماهه از ۱۳مرداد در شهر وین آغاز شد و ۱۷مرداد با پرواز هیات‌های شرکت‌کننده به پایتخت‌ها به پایان رسید. البته برگزاری این دور از مذاکرات، پس از آن صورت گرفت که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مقاله‌ای در روزنامه فایننشال‌تایمز مدعی شده بود بسته پیشنهادی جدیدی روی میز گذاشته که حاوی راهکار‌های به‌روز‌شده‌ای درخصوص رفع تحریم‌ها و گام‌های هسته‌ای ایران است. هرچند تحلیلگران می‌گویند برخی عوامل مانند فشار‌های رژیم صهیونیستی، اختلافات با کنگره و مشکلات داخلی در آمریکا، دلیل بی‌میلی دولت بایدن برای بازگشت به برجام در ماه‌های گذشته بوده، اما وقتی بایدن در سال ۲۰۲۱ بر سر کار آمد که عملا سیاست فشار حداکثری علیه ایران در دستیابی به اهدافش ناکام مانده بود. به هرحال اکنون نقض غرض مهمی اتفاق افتاده است، چراکه وقتی بحث مذاکره در سطوح بین‌المللی مطرح می‌شود؛ اصل و اساس، داشتن حسن نیت است به این معنا که کشور‌های مذاکره‌کننده باید شرایطی را فراهم بیاورند تا تنش‌ها کاهش پیدا کند، اما از زمان روی کار آمدن دولت بایدن، ما شاهد بودیم که دولت آمریکا حتی در خلال مذاکرات احیای برجام هم از هیچ تلاشی برای اعمال تحریم‌های جدیدی فروگذار نبوده است که این تحریف جدید آداب دیپلماسی گفتگو است؛ از سوی دیگر اتفاقات اخیر در ایران و ناآرامی‌های اجتماعی، سبب شده طرف مقابل تصور کند با ضعیف شدن جمهوری اسلامی دیگر اساسا نیازی به هیچ‌گونه توافقی با ایران نیست و صرف تشدید آشوب‌ها باعث تضعیف جمهوری اسلامی می‌شود. انگاره‌ای که غلط بودن آن به دلیل عدم تحلیل جامع و چندبعدی از مناسبات داخلی ایران است. با این وجود تحریم‌های جدید مهر ۱۴۰۱ در شرایطی اعمال شده‌اند که واقعیت‌های جدیدی درباره از بین رفتن اثرات تحریمی آمریکا به طور کلی در حال شکل گرفتن است، به طوری که هفته گذشته رسانه‌ها گزارش دادند وزارت خزانه‌داری آمریکا در اقدامی که گمان می‌رود هدف آن تیز کردن تیغ تحریم‌ها بعد از احساس کاهش اثرگذاری این ابزار تنبیهی باشد، اقدام به تأسیس دفتری برای بررسی آنچه «آثار ناخواسته تحریم‌ها» خوانده‌شده، کرده است و بر همین اساس بلومبرگ نوشت که وزارت خزانه‌داری آمریکا در یک آگهی که پیش از انتشار به رویت این رسانه رسیده، خواستار جذب یک «اقتصاددان در امور تحریم‌ها» شده است. این اقتصاددان قرار است ریاست «بخش تحلیل‌های اقتصاد تحریم‌ها» را به عهده داشته باشد؛ بنابراین چنین رویکردی از سوی دولت بایدن در سایه اطلاع واشنگتن از کند شدن تیغ تحریم‌ها در اثر توسل مفرط به آن‌ها در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ اتخاذ شده و به نظر می‌رسد واشنگتن قصد دارد سیر نزولی روند اثرگذاری تحریم‌ها را متوقف کند.

فؤاد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا در گفتگو با «جام‌جم» عنوان کرد

فؤاد ایزدی، عضو هیات‌علمی دانشکده مطالعات جهان در گفتگو با جام‌جم با اشاره به تحریم‌های جدیدی که ایالات‌متحده علیه ۱۰ نهاد و یک نفتکش ایران اعمال کرده خاطرنشان کرد: تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی از سوی آمریکا اساسا چیز جدیدی نیست و حتی از ابتدای دولت بایدن بازهم هر دوهفته یک‌بار با تحریم‌هایی این‌چنینی مواجه بودیم.

این کارشناس حوزه روابط بین‌الملل با تاکید بر این‌که نیت اصلی آمریکایی‌ها اعمال تحریم علیه ملت ایران است گفت: در چند روز اخیر مقامات ایالات‌متحده درباره اغتشاشات و آشوب‌ها اظهارنظر و به همین بهانه نظام جمهوری اسلامی را تهدید کردند و این درحالی‌است که وقوع هر اعتراضی در هر کشوری به‌دلیل برخی مسائل صنفی یا نارضایتی اتفاقی طبیعی است و حتی در خود آمریکا و کشور‌های غربی هم به‌واسطه برخی نارضایتی‌های عمومی تجمعاتی و اعتراضاتی شکل می‌گیرد، اما این‌که وقوع این اتفاق در ایران به‌عنوان پدیده غیرطبیعی تلقی شود و همه‌کسانی را که در کوچه و خیابان بودند از سوی غربی‌ها به‌عنوان نمایندگان اصلی مردم ایران تلقی و به همین بهانه خواهان اعمال فشار بیشتر روی جمهوری اسلامی ایران شوند رویکردی کامل عجیب و غیرعقلایی است. وی با اشاره به نقش سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا در تحریک مردم در اغتشاشات اخیر خاطرنشان کرد: بخشی از کسانی که در چند روز اخیر در تجمعات حضور داشتند شاید هیچ همراهی‌ای با اغتشاشگران نداشتند و صرفا برای طرح مطالبه‌ای به کوچه و خیابان آمدند، اما عوامل آشوب‌طلب که نقش اصلی را در آسیب‌رساندن به اموال عمومی و تخریب سرمایه‌های ملی داشتند یقینا از عوامل سرویس‌های اطلاعاتی غرب و جریان‌های ضدانقلاب بودند و همین مسأله را می‌توان به‌عنوان یکی از دلایل برای حسن‌نیت نداشتن آمریکایی‌ها قلمداد کرد. ایزدی با بیان این‌که در مورد رویکرد‌های ایالات‌متحده نسبت به ایران اختلافاتی در میان جریان‌های آمریکایی وجود دارد گفت: برخی گروه‌ها عملا خواهان براندازی نظام جمهوری اسلامی هستند و از همین روست که مصرانه درصدد اعمال فشار حداکثری بر ایران و عدم مذاکره و استمرار تحریم گذشته و اعمال تحریم‌های جدید هستند. وقوع آشوب و اغتشاش هم بهانه‌ای برای تقویت این گمانه در ذهن این‌دست افراد است که با تصور ضعیف‌بودن جمهوری اسلامی عنوان می‌کنند که اساسا نیازی به هیچ‌گونه توافقی با ایران نیست و تشدید آشوب‌ها باعث تضعیف جمهوری اسلامی می‌شود. از این رو صرف‌نظر از حضور عوامل سرویس‌های خارجی و ضدانقلاب در جریان آشوب‌ها، افرادی که هیچ ارتباطی با این عوامل ندارند و صرفا با نگاه مطالبه‌گرانه وارد این تجمعات شدند بدانند که این اقدامات باعث تقویت نگاه جریان جنگ‌طلب آمریکا علیه کشورمان خواهد شد.

ساسان شاه‌ویسی، اقتصادپژوه تبیین کرد
جریان‌شناسی تحریم نفتی بلافاصله بعد از اغتشاشات

ساسان شاه‌ویسی، عضو هیأت علمی دانشگاه درباره وقایع اخیر در کشور گفت: تحریم یک هدف سیاسی با ابزار اقتصاد است. این که این هدف‌گذاری چه دامنه‌ای دارد؟ بحث‌های مفصلی است که متغیر‌های مختلف سیاسی را برای آن تعریف می‌کنند.

شاه‌ویسی ادامه داد: یک بحث، بحث خود اقتصاد تحریم است، این که این ابزار‌ها چیست؟ رابطه تجاری کشور هدف، قابلیت‌ها و استعداد آن اگر توانسته باشد به خود اتکایی و استقلال اقتصادی رسیده باشد، قابلیت‌هایی که می‌شود آن را دچار تعلل و برهم‌زنندگی و از دست‌رفتگی و تعلیق کرد کدام‌ها هستند؟

از هم‌پیوندی آن‌ها یعنی آن هدف‌گذاری سیاسی و این ابزار‌های اقتصادی می‌رسند به این که کارکرد یک نظام سیاسی را دچار چالش کنند. اگر ما این‌ها را پذیرفته باشیم، به عبارت بهتر می‌توانیم این را بگوییم که هدف تحریم بر هم زدن قابلیت‌های اقتصادی است. وی درباره این‌که وزارت خزانه‌داری آمریکا اسامی ۱۰ شرکتی را که در کشور‌های امارات، ایران، چین و هند مستقر کردند به بهانه تسهیل صادرات نفت ایران در فهرست تحریم قرار داده، گفت: معادله‌ای تعریف شده؛ می‌گویند افزایش تحریم - افزایش آشوب، افزایش آشوب - افزایش تحریم؛ به عنوان یک راهبرد که حتی در جلسات سنای ایالات متحده امریکا به عنوان یک ابزار در جهت به چالش‌کشیدن استعداد جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌شود. این یعنی هدفگذاری اصلی؛ یک رویکرد سیاسی است با ابزار‌های اقتصادی، تجاری و بانکی، سعی می‌کنند نظام را در مواجهه ملت و ملت را در مواجهه نظام قرار دهند و این که کارآمدی‌ها را بتوانند به چالش بکشند. این اقتصاددان تصریح کرد: تحریم‌های جدید، ما را یاد اتفاقات سال ۸۸ انداخته است. زمانی که می‌خواستند سال ۸۹ تحریم‌هایی را اعمال کنند، تحریم‌ها آمد. حدود ۱۰بانک ما، تقریبا حدود ۲۰شرکت کشتیرانی ما که عمدتا مبادرت به صادرات نفتی می‌کردند، کاهش توان ظرفیت صادرات نفتی ما و بعد هم مسائل مالی که برگشت‌پذیری درآمد‌های ما بود. شاه‌ویسی گفت: به اعتقاد ما تحریم، برهم‌زدن محیط اقتصادی و اغتشاش برهم‌زدن محیط اجتماعی است. محیط اجتماعی هم متغیر‌های مختلفی دارد و نزدیک‌ترین پدیده نسبت به تغییر و تحولات اقتصادی است. طرف مقابل محاسبه می‌کند، می‌گوید با دیپلماسی فعال اقتصادی با اولویت همسایگان که یک راهبرد برای دولت سیزدهم است؛ مهم‌ترین قابلیتی که به عنوان یک ارزش افزوده اقتصادی جمهوری اسلامی می‌تواند روی میز بگذارد در ژئواستراتژی نفت جهان قابلیت‌هایی است که در حوزه انرژی دارد، پس درست است اتفاقاتی افتاده و اعتراضاتی شده و این اعتراضات منجر به اغتشاش شده، اما من هدفم این است که گرانیگاه قابلیت‌های بهسازی و نوسازی اقتصاد ایران که در حوزه انرژی به خصوص در منطقه است را بزنم، لذا می‌بینید اولین تحریم‌هایی که صورت می‌دهد نیز در این حوزه است.