فصل برداشت سیب و مرثیه باغداران

در کنار تمام این آمار و ارقام باید بدانیم در حال حاضر بیش از نیمی از باغات بارور در آذربایجان غربی باغ سیب است که البته بهره‌وری قابل قبولی ندارد و ارزش افزوده آن، بسیار کمتر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد.

شاید غم‌انگیزترین بخش ماجرا در کنار میزان پیش‌بینی مسئولان از میزان برداشت سیب، پیش‌بینی انباشت دوباره آنها در کنار خیابان‌ها و هدررفت‌شان زیر درختان و داخل سردخانه‌ها باشد. اتفاقی تکراری که میان سوءمدیریت‌ها هنوز کسی برنامه‌ای برای سامان بخشی به این آشفته بازار ندارد.

پیش‌بینی برداشت یک میلیون و ۱۰۰هزار تن سیب درختی از باغات آذربایجان‌غربی خود سرفصل داستان غم‌انگیز تکراری هر سال است.

معضلی که همه ساله به دلیل نداشتن مدیریت و نبود یک برنامه درست و منسجم برای استفاده از این نعمت خدایی، تبدیل به فاجعه‌ای بزرگ و نابودی چند هزار تن سیب درختی و انباشت سیب صنعتی در کنار جاده‌ها می‌شود.

بازار، چالش بزرگ کشاورزان

هر ساله از اواخر شهریور ماه که فصل برداشت سیب شروع می‌شود تا اواخر بهار سال بعد، مشکلات صادرات و فروش مازاد محصول دامنگیر باغداران می‌شود و تقریبا بخش زیادی از تولیدات استان در سردخانه‌ها باقی مانده و به فروش نمی‌رسد.

بر همین اساس، اوایل مهرماه بود که رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی که در جلسه ساماندهی خرید و فروش سیب صنعتی ویبررسی موانع و راهکارهای تسهیل صادرات سیب درختی استان شرکت کرده بود با بیان این‌که حدود یک میلیون و ۱۰۰هزارتن سیب برداشت خواهد شد، گفت: «پیش‌بینی می‌شود با توجه به شرایط جوی و گرمای هوا از این میزان حدود ۲۰درصد شامل۲۴۰هزار تن به صورت سیب صنعتی توسط کارخانجات کنسانتره خریداری شود. »

اکبر کرامتی با بیان این‌که از حدود دو هفته قبل برداشت سیب آغاز شده و تا اواسط آبان ادامه خواهد داشت، ادامه داد: «با توجه به تجربه سال گذشته و تغییرات اقلیمی به همراه گرمای هوا و وزش باد در شهریور اختمال می‌دهیم میزان سیب صنعتی افزایش داشته باشد که باید از امروز برای مدیریت آن چاره‌اندیشی شود.»

چون در آذربایجان‌غربی فقط در مورد سیب حرف می‌زنند و هیچ‌کس در عمل کاری نمی‌کند، به همین دلیل مشکل بازار پس از تولید، چالش بزرگ بخش کشاورزی این منطقه است.

سیب و ارزش افزوده‌ای کم

از گذشته‌های دور آذری‌های این منطقه سیب را برای تولید و امرار معاش خود برگزیده‌اند و هم‌اکنون بیش از نیمی از باغات بارور در آذربایجان‌غربی به تولید این محصول اختصاص دارد. ولی با گذر زمان و تغییر نداشتن در نوع کشت و به روز نشدن سیستم‌ها و تجهیزات، حالا بهره‌وری قابل قبولی به چشم نمی‌خورد و ارزش افزوده آن، بسیار کم به نظر می‌رسد.

البته استاندار آذربایجان‌غربی با تاکید بر لزوم توجه به فرآوری محصولات کشاورزی از جمله سیب با استفاده از تجربیات کشورهایی نظیر آلمان با ظرفیت ۵۰ موردی فرآوری سیب معتقد است: «در این خصوص می‌توان در گام‌های نخست، از ظرفیت مردم و روستاییان استفاده و زمینه کاهش خام‌فروشی را فراهم کرد.»

محمدصادق معتمدیان، توجه به بازارهای جدید سیب در دنیا را مورد توجه قرار داده و تصریح می‌کند: «در این خصوص باید از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی به صورت مؤثر استفاده شود و در این راستا، توجه ویژه به بازار کشور عراق و تلاش برای حذف موانع صادراتی به این کشور باید مورد اهتمام جدی مسئولان و همچنین فعالان اقتصادی و تجاری قرار گیرد.»

استاندار آذربایجان‌غربی چنان خواستار اهتمام جدی مسئولان می‌شود که گویی خودش در سیاره دیگری قرار دارد و از زمینی‌ها می‌خواهد مشکلاتشان را حل کنند.

پیش‌بینی مسئولان و باغداران

هرگز با حلواحلوا کردن، دهان شیرین نمی‌شود و اگر مسئولان برای وضعیت سیب آذربایجان‌غربی فکری نکنند، امسال هم مثل سال‌های پیش باید منتظر هدررفت محصولات و ضرر و زیان باغداران باشیم.

اگر در سال گذشته آذربایجان غربی با تولید بیش از یک میلیون و ٢٧٠هزار تن سیب توانست رکورد تولید این محصول را در کشور بزند و خودش را در صدر تولیدکنندگان سیب کشور قرار بدهد، اما شرایطیآب و هوایی، وزش باد و تنش‌های اقلیمی و عدم مدیریت صحیح باعث شد حدود یک سوم آن به سیب زیر درختی تبدیل شود. بحران پاییزه سیب صنعتی هم در پی عدم همکاری کارخانه‌های صنایع تبدیلی در خرید محصول، پررنگ‌تر شد و ۱۳هزار تن سیب با هزینه بالای حمل‌ونقل به کارخانه‌های خارج از استان حمل شد و سود قطب سیب ایران فقط خام‌فروشی بود.

متاسفانه هر سال و در زمان برداشت سیب، مسئولان می‌آیند و آمار و ارقام می‌دهند و گویی خودشان زحمت این تولیدات را کشیده‌اند، بادی به غبغب می‌اندازند و می‌روند. اما در زمان فروش و حمایت از باغدار هیچ‌کس در میدان حضور ندارد.

بنابراین امسال نیاز نیست کسی به خودش زحمت بدهد و حرف‌های بی‌اساس سال‌های قبل را تکرار کند. زیرا همه می‌دانند آذربایجان‌غربی به عنوان قطب سیب ایران، تولیدکننده ٧٠درصد سیب کشور به شمار می‌رود. اما تولید انبوه و بدون برنامه، موانع صادراتی و از همه مهم‌تر افت کیفیت، محصول تولید سیب در این استان را با چالشی جدی مواجه کرده است.

در ماه‌های آینده و با پیش‌بینی مسئولان از برداشت یک میلیون و100هزار تن سیب از درختان استان، باغداران هم پیش‌بینی می‌کنند به خاطر سوءمدیریت و بی‌برنامگی‌ها، دوباره هزاران تن از محصولاتشان در کنار خیابان‌ها انباشت شده و باقی سیب‌ها هم یا به قیمت بسیار پایین به دست دلالان می‌افتد یا آن‌قدر در سردخانه‌ها می‌ماند که آنجا از بین بروند.

دولت، سیب را تضمینی خرید

استاندار آذربایجان‌غربی بر لزوم توجه به راه‌اندازی پایانه‌های صادراتی تخصصی به‌ویژه در حوزه سیب در استان تاکید کرده و می‌گوید: «سیب از محصولات اولویت‌دار در استان است و ما نیز از آن حمایت می‌کنیم. زمان نگهداری سیب در سردخانه‌ها باید کاهش یابد و از همه ظرفیت‌ها برای صادرات آن به نحو احسن استفاده شود.»

معتمدیان با اشاره بر لزوم برنامه‌ریزی سه‌گانه در قالب‌های کوتاه، میان و بلندمدت برای ساماندهی وضعیت محصول سیب ادامه می‌دهد: «باید زمینه جایگزینی کشت برخی محصولات کشاورزی به‌ویژه باغی نیز فراهم شود. بر همین اساس، یکی از مهم‌ترین اقدامات با توجه به شرایط منطقه و وضعیت آبی، کشت محصولات کم‌آب‌بر است. 2500 هکتار از زمین‌های استان طی ماه‌های گذشته درخت گردو و پسته کاشت شده که نتیجه آن افزایش درآمد در کنار کاهش حداقل ۴۰درصدی مصرف آب است.»

البته رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی، هم خرید تضمینی سیب صنعتی توسط دولت را از راهکاری خوب طی سال گذشته برای ساماندهی بازار سیب صنعتی استان ذکر و خاطرنشان می‌کند با ورود به موقع سازمان تعاون روستایی و خرید تضمینی سیب صنعتی توانستیم بخشی از مشکلات باغداران را برطرف کنیم امسال نیز باید این اقدامات به‌موقع انجام گیرد.

اکبر کرامتی گردش مالی بالا، سهم بالای اشتغال، معیشت بیش از ۶۰هزار خانوار استان و وجود صنایع پایین دستی مناسب را از مهم‌ترین دلایل اهمیت ساماندهی بازار سیب استان برشمرد.