خاک بازی هندی‌ها در چابهار

این گزارش تصریح می‌کند که چابهار بزرگ‌ترین ترمینال مایع‌سازی گاز و انتقال آن به جنوب شرق آسیاست. توسعه بندر چابهار پس از انقلاب در دهه۶۰ شروع شد. سال ۸۴ طرح توسعه این بندر را سازمان بنادر و دریانوردی کشور تهیه کرد. این طرح شامل چهار فاز بود. قرار بود در نهایت این طرح، با افزایش اسکله‌ها و تجهیزات و… به ۷۷میلیون تن بارگیری در سال برسد، اما در حال حاضر ۲.۵ تا سه میلیون تن تخلیه بار در سال دارد و این نشان می‌دهد هنوز حتی فاز اول این طرح نیز اجرایی نشده‌است. سال۹۶ به صورت اسمی بیان شد که فاز اول توسعه چابهار تمام شده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد هنوز به آن سطح مطلوب نرسیده‌است.

دلیل دیگر عقب‌ماندگی چابهار این است که بیشتر رویکرد وارداتی دارد تا صادراتی. مناطق آزاد عمدتا برای توسعه صادرات تشکیل شده‌اند، اما حجم صادرات غیرنفتی به نسبت واردات غیرنفتی خیلی کمتر بوده‌است. برای مثال سال۹۵ حدود ۶۴هزار تن کالا از این بندر صادر شده که رقمی بسیار اندک است. سوالی که شکل می‌گیرد این است که کدام نهاد و سازمان مسئول این توسعه نیافتگی است؟ سال ۸۴ سازمان بنادر و دریانوردی کشور طرح توسعه را ارائه کرد و اکنون باید پاسخگو باشد چرا آن برنامه اجرایی نشده‌است. سال ۹۹ نیز یکی از مدیران این سازمان طی مصاحبه‌ای اعلام کرد به زودی چابهار به ظرفیت ۳۳ میلیون تنی در سال می‌رسد. در حالی که اکنون همان شش میلیون تن که در فاز اول این طرح پیش‌بینی شده نیز اجرایی نشده‌است.

یکی از مهم‌ترین این عوامل، تحریم است. مسأله تحریم‌ها روی ریسک توسعه چابهار اثر گذاشت؛ یعنی سرمایه‌گذار خارجی با ریسک و ترس مواجه است. حتی خود سرمایه‌گذار هندی نیز تحت فشار آمریکا قرار دارد. مورد بعدی، نبود زیرساخت‌های قوی توسعه‌یافته در چابهار است. استان سیستان و بلوچستان با وجود ظرفیت و ثروت فراوان، در محرومیت به سر می‌برد و چابهار هم جزئی از همین استان است. مسأله دیگر نیزاستفاده نکردن از کارکنان بومی است. در قسمت توسعه، فقط ۳درصد کارکنان این بندر بومی هستند؛ در حالی که فقط در چابهار ۸۰۰۰ بیکار وجود دارد. مانع دیگر، نبود استراتژی مشخص برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. توسعه چابهار به سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد که ما در داخل نداریم. مورد آخر نیز سرعت کم هندی‌ها و سرمایه‌گذاری پایین آن‌ها در این بندر است.

هند از سال ۹۰ بحث توسعه چابهار را جزو اولویت‌های خود قرار داد. این کشور برای سرمایه‌گذاری در چابهار قرارداد‌هایی منعقد کرده، اما اقدامی نداشته‌است. برای نمونه هند یک قرارداد ۱۰ساله با کشور ما داشت که تا ۲۰۱۹ به میزان ۸۵ میلیون دلار در چابهار سرمایه‌گذاری کند، اما اجرایی نشده است. تحریم‌ها قطعا نقش مؤثری در اقدامات هند داشته، اما می‌توانیم این را نیز بگوییم که هند در بسیاری از موارد بهانه‌جویی کرده‌است. باید اذعان کرد که سرعت هندی‌ها بسیار پایین است و تا حدی مشغول بهانه‌گیری و تعلل هستند.

جلیل اسلامی، معاون بندری سازمان بنادر و دریانوردی با تایید روند کُند توسعه بندر چابهار عنوان می‌کند: «قرارداد با هندی‌ها به‌صورت رسمی عملیاتی نشده‌است؛ البته این طور نیست کار انجام نشده‌باشد، همزمان در همکاری کوتاه‌مدت حضور شرکت هندی در چابهار اتفاق افتاد، حدود ۲۵درصد این قرارداد انجام شده به اضافه این‌که اپراتور هندی در دو دوره ۱۸ماهه به صورت مستقیم در بندر چابهار حضور داشته‌است.»

معاون بندری سازمان بنادر و دریانوردی از سفر طرف هندی به ایران برای اجرای طرح توسعه بندر چابهار خبر داد، اما نماینده مردم سیستان عنوان کرد هندی‌ها آب پاکی را روی دست ایرانی‌ها ریختند و تمایلی برای اجرای این طرح ندارند. اسماعیل حسین زهی، نماینده مردم سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با جام‌جم با تایید کارشکنی طرف هندی می‌گوید: «چابهار یک بندر اقیانوسی است و به دلیل موقعیت جغرافیایی و دسترسی به آب‌های آزاد کشور هند آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری در این بندر اعلام کرد، اما در ادامه با کارشکنی‌های گسترده عملا هیچ اقدامی برای توسعه این بندر انجام نداده و تنها یک دکل در این بندر نصب شده که این هم اقدام خاصی نیست. حدود سه ماه قبل یکی از مقامات کشور هند در بازدید از این بندر اذعان کرد بنا به دلایلی امکان اجرای تعهدات خود را ندارد و در این شرایط نیاز است سازمان بنادر در خصوص واگذاری این قرارداد به بخشی خصوصی یا دولتی اقدامات لازم را انجام دهد.»

به گفته وی؛ به‌رغم این‌که آمریکا اعلام کرده سرمایه‌گذاری طرف هندی در بندر چابهار شامل تحریم‌ها نمی‌شود، اما در پشت پرده به دلیل حرف‌شنوی‌های طرف هندی از ایالات متحده و کارشکنی آن‌ها اجرای این طرح به سرانجام نرسیده‌است. این تعلل از سوی طرف هندی در شرایطی صورت می‌گیرد که در صورت قرارداد با طرف چینی، این مشکلات را نداشتیم.

روزنامه جام جم