۴راهکار نخبگانی برای تحول در بهره‌برداری از معادن

برخی از این راهکار‌ها نیاز به همکاری و همدلی چند دستگاه اجرایی دارد و باید با تعامل حل شود، برخی نیاز به تهیه زیرساخت و تخصیص بودجه دارد که باید در سیاستگذاری‎های کلان اجرایی کشور گنجانده شود، بعضی مستلزم تغییر رویه و اصلاح رویکرد سازمان‎ها و دستگاه‎ها است که امید می‎رود با جلسات همفکری و بهره‎گیری از متخصصان ایرانی با تجربه داخل یا خارج کشور برطرف شود. همه این موارد بدون اعتماد به نخبه‎ها و توجه به ایده‎ها و راهکارهای‌شان میسر نمی‏شود. اعتمادی که نتیجه‎اش هم شکوفایی کشور در زمینه‎های مختلف است و هم حفظ سرمایه‎های انسانی ایران را در داخل کشور در پی دارد. از حوزه‎های بسیار مهمی که در دیدار نخبگان با رهبری در خصوص آن صحبت شد، حوزه تاثیرگذار معدن بود. حمیده مجد، فعال حوزه معدن که هم‌اکنون مدیریت مجموعه معدنی در استان خراسان رضوی را بر عهده دارد در گفت‎و‎گو با جام‎جم، جزئیات نظرات و راهکار‌های خود را برای حل چالش‎های معدن در ایران بیان می‎کند.

حمیده مجد، کارشناسی خود را در رشته مدیریت و در دانشگاه فردوسی مشهد گذرانده و با سهمیه استعداد درخشان وارد مقطع ارشد در رشته مدیریت بازرگانی شده است. او از سال ۹۶ در یک شرکت فعال در زمینه مهندسی معدن شاغل شده و از سال ۹۹ شرکت خودش را در زمینه بهره‎برداری و استخراج معدن مدیریت می‎کند. او به عنوان برگزیده طرح شهید احمدی‌روشن در بنیاد ملی نخبگان انتخاب شده است. به گفته خودش چند ماه پیش پیامی از بنیاد ملی نخبگان دریافت می‎کند مبنی بر این که اگر دغدغه یا راهکاری برای حل مسائل کشور دارد آن را در قالب طرحی برای دیدار نخبگان با رهبری ارائه کند. از بین ۱۵۰ نفری که نظرات و طرح‎های خود را ارسال کرده بودند حدود ۴۰‌نفر انتخاب شدند و از بین آن‌ها هم ۱۵ نفر گزینش شدند. در نهایت از بین همه این افراد فرصت شد که هفت نفر در دیدار با مقام معظم رهبری صحبت کنند و حمیده مجد یکی از آن‌ها بوده است.

لزوم کاهش هزینه گمرک برای واردات ماشین‌آلات

کار در زمینه معدن در دورانی که فشار‌های اقتصادی زیادی وجود دارد کار پیچیده‎ای است، اما از آنجا که باید درآمد‌های اقتصادی کشور را در حوزه‌های متنوع گسترش داد، نیاز داریم تا چرخ‎های صنعت به حرکت دربیاید. نیروی اولیه این چرخ‎ها باید از معادن تامین شود، اما تجهیزات و ماشین‎آلات مورد استفاده در معادن مشکلات و معضلاتی دارند که نیاز به توجه ویژه دولت و سیاستگذاران دارد. مجد در پاسخ به این سوال که مهم‎ترین چالش زمینه کاری‎اش چیست، می‎گوید: «متاسفانه بخشی از ماشین‎آلات حوزه معدن بسیار فرسوده و مستهلک هستند. از بین ماشین‎آلات سنگین هیچ تولید‎کننده‌ای در داخل کشور نداریم و برای ماشین‎آلات سبک هم تنها یک تولید‎کننده در ایران وجود دارد. با وجود این برای واردات ماشین‌آلاتی که تولید داخل ندارد عوارض گمرکی گرفته می‎شود. نکته اینجاست که این ماشین‎ها لوکس نیستند پس چرا برای آن‌ها عوارض گمرکی تعیین شده است.»

او تاکید می‎کند: «این در حالی است که این ماشین‌آلات در کشور همسایه، با قیمت یک‎سوم خریداری می‎شود و بعد که وارد کشور می‎شود قیمت آن سه برابر می‎شود. وقتی تولیدکننده‌ای نداریم پس در این محصول خاص، حمایت از تولید داخل هم نخواهیم داشت بنابراین باید واردات داشته باشیم تا بتوانیم زمینه‎ای را فراهم کنیم تا اولین زنجیره تولید که معدن است را بیشتر از قبل جان بگیرد و انقلابی در این حوزه داشته باشیم.»

تحول در زیرساخت‎های بخش معدن برای ارزآوری بیشتر

به گفته حمیده مجد، حوزه معدن به این پنج بخش تقسیم می‎شود؛ زمین‎شناسی، اکتشاف، استخراج، کانه‎آرایی و فرآوری. او با مقایسه ارزآوری نفت و معدن می‎گوید: «هم‌اکنون ارزآوری معدن در ایران ۹ میلیارد دلار است. اگر بخواهیم این ۹میلیارد دلار برسد به ۵۰میلیارد دلار که معادل ارزآوری نفت است، باید تمام زیرساخت‎های این پنج حوزه متحول شود.»

مجد می‌افزاید: «در بخش استخراج که تولید‎کننده داخلی نداریم و اگر بخواهیم در این زمینه تولید را آغاز کنیم زمان زیادی می‎برد، بنابراین در این مدت ناچاریم واردات داشته باشیم تا فعالیت‎های معدنی متوقف نشود. به ازای هر ماشین که وارد می‌شود کلی کار صورت می‏‎گیرد و این‎طور نیست که این ماشین‎ها بدون استفاده و بی‎حرکت باقی بمانند.»

همزیستی مسالمت‎ آمیز معدن و محیط‌ زیست

مجد با اشاره به این نکته که معدن ذاتش تخریب است و بهره‎برداری از کوه‎ها مسائل زیست‌محیطی خود را دارد، اما نمی‎شود فعالیت‎های معدنی را متوقف کرد، می‏گوید: «باید سازمان صمت، سازمان حفاظت محیط‎زیست و منابع طبیعی با هم همکاری داشته باشند و از ظرفیت‎های معدنکار استفاده کنند، چون در صورت جریمه معدنکار، معمولا مبالغ آن به حساب خزانه‎ها منتقل می‎شود و در منطقه‎ای که معدن قرار دارد خرج نمی‎شود. پس بهترین راهکار این است که با هم تعامل داشته باشند. مثلا معدنکار می‎تواند در حوزه کاشت گونه‎های گیاهی، با ماشین‎آلات در حوزه آبخیزداری و مدیریت آب فعالیت کند یا باطله‎ها را برای سدسازی به کار ببرد.» او با اشاره به طرح همزیستی مسالمت‎آمیز بین این دو دستگاه می‎گوید: «برای منافع منطقه‎ای که معدن در آن قرار دارد نیاز داریم به قوانین معدن که قوانین کاملی است و قوانین محیط‌زیست -که آن هم دقیق و کامل است- پایبند باشیم و تلاش کنیم از ظرفیت‎ها و امکانات معدنکاران استفاده کنیم.»

درآمدزایی از مواد معدنی مازاد

ذخایر کرومیت امروزه نقش اساسی در معادن و فعالیت‌های معدنی در توسعه اقتصادی بسیاری از کشور‌ها دارد. از آنجا که عنصر کروم به‌صورت آزاد در طبیعت یافت نمی‌شود، مهم‌ترین ماده معدنی حاوی کروم در طبیعت، کرومیت با فرمول FeO.Cr ۲ O ۳ است.

مجد درباره این ماده معدنی و وضعیت استخراج و بهره‎برداری آن دغدغه‌ای جدی را مطرح می‏‎کند: «ماده معدنی کرومیت به طور متوسط سالیانه ۶۰۰ هزارتن از آن تولید می‎شود. ۲۰۰ هزارتن آن به مصرف داخلی می‎رسد و ۴۰۰ هزارتن مازاد باقی می‎ماند. این مقدار مازاد را یا باید فرآوری یا صادر کرد. اگر بخواهیم آن را فرآوری کنیم، نیاز داریم که کارخانه‎های فروکروم احداث شود و برای توسعه این کارخانه‎ها باید سرمایه‎گذاری کرد، اما از آنجا که هزینه‎های این کارخانه‎ها، عوارض گمرکی تجهیزات و ماشین‎آلات آن بسیار بالاست ممکن است صرفه اقتصادی نداشته باشد و در نهایت کارخانه تعطیل شود.» این فعال حوزه معدن راهکار خود برای حال چالش را این طور توضیح می‎دهد: «ایده من این بود که عوارض گمرکی این ماده معدنی کاهش یابد و با توجه به این که در این برهه زمانی کشور به ارزآوری این محصول نیاز دارد، صادرات آن می‌تواند راه خوبی باشد.»

روزنامه جام جم