مرگ‌های خاموش

بر اساس آمار پزشکی‌قانونی سال گذشته جان بیش از 9000 نفر را گرفت. مسمومیت با گاز منوکسیدکربن، مسمومیت با انواع سموم از جمله قرص برنج و انواع سموم کشاورزی، مسمومیت دارویی، مسمومیت با موادمخدر و محرک‌ها مهم‌ترین دلایل مسمومیت‌های مرگبار در ایران است. بر اساس آمار مربوط به شش ماه نخست امسال، ۴۱۱۱ نفر به دلیل مسمومیت جان خود را از دست داده‌اند که از این تعداد ۳۲۴۳ نفر مرد و ۸۶۸ نفر زن بوده‌اند. این در حالی است که در شش ماه ابتدای سال گذشته ۳۸۰۱ مورد مرگ ناشی از مسمومیت ثبت شده که از این تعداد ۲۹۹۲ نفر مرد و ۸۰۹ نفر زن بوده‌اند. براساس اعلام سازمان پزشکی‌قانونی میزان مسمومیت منجر به مرگ در شش ماه ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 2.8درصد رشد داشته است. آمارها تا نیمه نخست امسال نشان می‌دهد، ۷۰درصد مرگ و میرها مربوط به مسمومیت موادمخدر است. براساس بررسی‌ها در میان مسمومیت‌های مرگبار موادمخدر، داروی متادون ۳۵درصد و مورفین ۲۰درصد را به خود اختصاص داده‌است. بعد از آن مسمومیت با شیشه ۱۹درصد، تریاک ۹درصد، ترامادول ۷درصد، حشیش ۵درصد و هروئین با 2.5درصد در رده‌های بعدی قرار دارند. حال با سرد شدن هوا و استفاده از وسایل گرمایشی، تعداد قربانیان گاز منوکسیدکربن و بالا رفتن این آمار افزایش می‌یابد. آماری که هرچند با وجود هشدار رسانه‌ها در سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده اما همچنان رقم آن نگران‌کننده است.

کودکان قربانیان معصوم مسمومیت
کودکان یکی از مهم‌ترین قربانیان مسمومیت‌ها هستند. براساس آخرین آمار سازمان غذا و دارو بیشترین مسمومیت‌ها در کودکان تا قبل از پنج‌سالگی رخ می‌دهد. بیشتر آنها به علت نداشتن قوه درک، هرچیزی را که در اطراف‌شان ببینند، در دهان می‌برند. بیشترین مسمومیت کودکان مربوط به دارو، مواد شوینده، لوازم آرایش و گیاهان تزئینی است. یکی از خطرات سال‌های اخیر نیز مسمومیت‌های کودکان به علت مصرف متادون است. متاسفانه خانواده‌های مصرف‌کننده شربت متادون به علت غفلت، متادون را در ظروف دیگر ریخته و کودکان آن را مصرف می‌کنند. مسمومیت کودکان با متادون به مرگ ختم شده و احتمال زنده ماندن کودکان پس از این مسمومیت، نزدیک به صفر است.
یکی دیگر از مواردی که باعث افزایش مسمومیت و حتی مرگ کودکان می‌شود، مسمومیت با مایع لوله بازکن است. بسیاری از کودکان با در دسترس بودن مواد شوینده به‌ویژه مدل خاصی از لوله بازکن که شبیه ظروف شربت است، مسموم و برخی جان‌شان را از دست می‌دهند. براساس توصیه‌ کارشناسان، بهترین روش برای جلوگیری از مسمومیت کودکان، دور کردن مواد خطرناک از دسترس کودکان به ویژه افراد زیر پنج سال است. حتما باید موادشوینده را در طبقات بالایی قرار داد یا کابینت‌ها را قفل کرد تا کودکان به آنها دسترسی پیدا نکنند.
یک کارشناس پزشکی‌قانونی که درباره مرگ کودکان بر اثر مسمومیت تحقیقات علمی انجام داده است، می‌گوید: « داروها، شوینده‌ها و سموم را به هیچ عنوان از ظرف اصلی آن خارج نکنید و به‌ویژه آن‌که در ظرف مربوط به خوراکی مثل آبمیوه نریزید. در یکی از پرونده‌های مربوط به مسمومیت، خانواده‌ای به یکی از شهرهای بزرگ کشور مسافرت و در یک هتل اقامت کرده ‌بودند، ظاهرا کودک آنها آب خواسته و والدین از پذیرش هتل یک بطری آب معدنی گرفته و به کودک‌شان داده‌ بودند. متأسفانه این کودک بعد از خوردن آب دچار مسمومیت شده و بعد از انتقال به بیمارستان جانش را از دست داده‌ بود. آزمایش‌ها نشان داد آنچه به عنوان آب معدنی به این خانواده داده شده‌ بود «ضد یخ» بوده که در بطری آب معدنی نگهداری می‌شده و کودک هم به دلیل طعم شیرین آن به تصور این‌که شربت می‌نوشد، آن را خورده و دچار مسمومیت شده‌ بود. این در حالی بود که کارکنان پذیرش هتل از وجود ضد یخ در بطری آب معدنی مطلع نبوده و این اتفاق غیرقابل جبران سهوا پیش آمده بود.
اخگری به پرونده دیگری نیز اشاره کرد و گفت: « در موردی دیگر مرگ کودکی را داشتیم که به دلیل خوردن شربت متادون جان خود را از دست داده‌ بود. در این پرونده نیز پدر کودک این شربت را برای ترک اعتیاد تهیه کرده و آن را داخل شیشه دلستر ریخته و در یخچال گذاشته‌ بود؛ متاسفانه کودک به عنوان دلستر آن را نوشیده و فوت کرده‌بود.»
وی تأکید کرد: « به هیچ‌وجه موادی مثل ضد یخ، انواع سموم، شوینده و داروها را از ظرف اصلی خارج نکنید و به‌ویژه آن‌که در ظروف مواد خوراکی نریزید چرا که این کار موارد زیادی از مرگ و مسمومیت را به دنبال داشته است.»

مخدرهای مرگبار
مرگ یا مسمومیت براثر مصرف موادمخدر یکی از موارد بسیار مهم در مسمومیت‌هاست. بیشترین آمار مسمومیت‌ها مربوط به موادمخدر و به‌ویژه در سال‌های اخیر، مصرف شربت متادون است. متأسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از معتادان به‌غلط برای ترک اعتیاد به سمت مصرف شربت متادون روی‌ آوردند. این افراد فکر می‌کنند اگر این شربت را مصرف کنند دیگر معتاد نیستند و این دارو اثر موادمخدر را ندارد. درحالی‌که مصرف بیش ‌از اندازه شربت متادون خودش به تنهایی اعتیاد محسوب می‌شود و این شربت می‌تواند خطرات بسیاری ایجاد کند. اغلب معتادان در مصرف متادون زیاده‌روی می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود دچار مسمومیت‌های شدید شوند و گاهی جان خودشان را از دست بدهند. در خانواده‌های معتادی که کودک وجود دارد، مشکل دوچندان شده و گاهی کودکان شربت متادون را اشتباه می‌خورند و سرانجام تلخ‌شان با مرگ گره می‌خورد. مصرف بیش‌ از حد این شربت مسمومیت‌زا بوده و آسیب‌های جبران‌ناپذیری دارد. به‌همین دلیل فروش متادون محدود شده ‌است، اما هنوز در بسیاری از عطاری‌ها به‌صورت زیرزمینی و به‌وفور پیدا می‌شود، چراکه فروش این نوع شربت سود بسیار خوبی برای عطاری‌ها دارد.
 معتادان که گاهی قصد ترک داشته یا پول‌شان به اندازه‌ خرید موادمخدر نمی‌رسد از این شربت به مقدار زیاد استفاده می‌کنند تا سرخوشی و حالت نشئگی به آنها دست بدهد، درحالی‌که مصرف این نوع شربت به میزان زیاد باعث مسمومیت و مرگ فرد می‌شود.  درحالی‌که به گفته‌ مسئولان سازمان غذا و دارو حدود ۶۰درصد مرگ‌ومیرهای ناشی از مسمومیت مربوط به موادمخدر است اما شاید خیلی از مردم هنوز باور نمی‌کنند ممکن است بر اثر خوردن موادمخدر یا بلعیدن آن دچار مسمومیت و مرگ شوند، چراکه بسیاری از مخدرها ناخالصی بسیار دارد و فرد را دچار مسمومیت و سپس مرگ می‌کند. برخی از قاچاقچیان موادمخدر نیز قربانی مسمومیت با موادمخدری می‌شوند که به‌صورت انباری قصد حمل و جابه‌جایی آن را دارند.
 در این روش، معتادان برای انتقال موادمخدر، آنها را به بسته‌های کوچک تبدیل و پس ‌از بلع به سمت مقصد رهسپار می‌شوند اما در بسیاری از موارد به‌ علت باز شدن بسته‌های مواد در معده افراد دچار مسمومیت شده و اگر دیر به مراکز درمانی برسند دچار مرگ خواهند شد. با عمل جراحی امکان خارج کردن بسته‌های موادمخدر از داخل معده و روده فرد وجود دارد.
در حادثه‌ای که چندی قبل رخ داد، مصرف شربت متادون موجب مرگ یک پسربچه دوساله در اسدآباد همدان شد. این کودک پس از مصرف شربت تریاک به بیمارستان منتقل شد اما تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند و او جان باخت. در اتفاق تلخی دیگر، مرد معتادی که متادون مصرف می‌کرد، شربت را داخل ظرف نوشابه ریخته و روی صندلی خودرویش قرار داد. او در حال رانندگی متوجه رفتار پسر سه ساله‌اش نشد و وقتی به خود آمد، پسرش به تصور این‌که نوشابه داخل بطری است، متادون را خورده بود. این مرد سریع پسرش را به بیمارستان منتقل کرد اما تلاش‌ها برای نجات او موثر نبود و بر اثر شدت مسمومیت جان باخت.

مرگ‌های خودخواسته با قرص
اگر مسمومیت با موادمخدر متادون و مورفین را کنار بگذاریم، یکی از مهم‌ترین علل مسمومیت با آمار ۳۹درصد از کل مسمومیت‌های کشور مربوط به مسمومیت‌های دارویی است. این در حالی است که اگر مسمومیت داروهای مسکن مخدر را به آمار مسمومیت‌های دارویی اضافه کنیم، ۴۵درصد مسمومیت‌های کشور مربوط به مسمومیت دارویی است. متأسفانه در سال‌های گذشته و نیمه نخست امسال براساس اعلام سازمان غذا و دارو، بیشترین عامل مسمومیت دارویی استفاده از قرص‌های آرام‌بخش و پس‌از آن خوردن قرص‌های ترامادول و مسکن‌های غیرمخدر است. براساس آمارهای ۱۸ماه گذشته سازمان غذا و دارو، حدود 70درصد مصرف زیاد قرص و مسمومیت دارویی مربوط به خودکشی بوده‌است، اما خوشبختانه در مسمومیت‌های دارویی که به قصد خودکشی انجام می‌شود در ۹۹درصد موارد فرد از مرگ نجات ‌یافته و در یک درصد خودکشی‌ها فرد موفق به انجام آن می‌شود.
یکی از خطرناک‌ترین نوع مسمومیت‌های دارویی استفاده از قرص برنج است. خوردن این قرص مرگبار هیچ راه برگشتی برای فرد نمی‌گذارد و اگر کسی یک قرص برنج را به‌صورت کامل بخورد به ‌احتمال زیاد جانش را از دست می‌دهد.
 در مورد افرادی که دچار مسمومیت با قرص برنج می‌شوند تنها نکته مهم این است که هرچه سریع‌تر آنها به بیمارستان منتقل‌ شوند و پس ‌از خوردن قرص به ‌هیچ‌وجه به فرد نباید مایعاتی مانند آب یا شیر داد و فقط باید او را به بیمارستان رساند تا درمانش آغاز شود. خوردن این قرص فرد را در مسیر یک طرف مرگ قرار می‌دهد و گاهی برخی قربانیان مدعی می‌شوند قصد آنها از خوردن قرص برنج، خودکشی نمایشی بوده و قصد مردن نداشته‌اند. 
رئیس گروه کنترل و تضمین کیفیت دفتر امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور دو روایت از مرگ‌های تلخ با قرص برنج دارد. اخگری می‌گوید: در یکی از استان‌های شمالی کشور پرونده‌ای داشتیم که در یک انبار حجمی از برنج نگه داشته می‌شد و صاحب آن نیز برای جلوگیری از آفت برنج، داخل آن قرص برنج فسفید آلومینیوم قرار داده بود.ظاهرا این فرد مهمانانی داشته که به دلیل نبود جای کافی در منزل تعدادی از آنها را برای خواب به انبار آورده و آنجا خوابیده بودند اما متأسفانه همه این افراد به دلیل استنشاق گاز متصاعد شده از قرص برنج موجود در انبار دچار مسمومیت شدند و جان باختند.
وی ادامه داد: در پرونده‌ای دیگر نیز در یکی از استان‌های جنوبی کشور، فردی برای از بین بردن حشرات خانه‌اش با این تصور اشتباه که قرص برنج آنها را نابود می‌کند، حدود 70 قرص برنج را دور خانه‌اش چیده بود و همراه خانواده از خانه خارج شده اما متأسفانه این گاز از طریق دریچه‌های کولر در ساختمان پخش و موجب مسمومیت و مرگ ساکنان آن ساختمان شده بود.

منبع:‌ ضمیمه تپش روزنامه جام‌جم