با کودکان و نوجوانان از راه سینما حرف بزنیم

فیلم سینمایی «بام بالا» به کارگردانی سیدجمال سیدحاتمی و تهیه‌کنندگی بهروز مفید یکی از این سه فیلم است که در جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان، جوایز زیادی را از آن خود کرده و پاسخگوی مناسبی برای نیاز مخاطبان کودک و نوجوان در گونه داستانی است. بام بالا، روایتگر زندگی پیرمردی است که متناسب با آرزوی بچه‌ها به دنیای آنها وارد می‌شود.

او شخصیتی کاملا فانتزی دارد و بر اساس آنچه بچه قهرمان داستان آرزو می‌کند، وارد زندگی‌اش می‌شود. داستان این فیلم درباره یک خواهر و برادر دوقلوست که شب تولدشان متوجه اختلاف موجود میان پدر و مادرشان می‌شوند که نگرانی‌هایی را در آنها به وجود می‌آورد.

در «جام‌جم» به دلیل اکران عمومی فیلم بام بالا سراغ بهروز مفید، تهیه‌کننده این فیلم رفتیم و درباره جزئیات این اثر به صحبت نشستیم.

از اکران و بازخوردهای فیلم بام بالا تا چه اندازه راضی هستید؟
بام بالا از هفتم مهر که به نوعی در ابتدای ناآرامی‌های اخیر بود، اکران عمومی خود را در سینماهای تهران و شهرستان‌ها آغاز کرد. از آنجا که از ابتدای شهریور، زمان اکران فیلم ما مشخص شده‌بود، دیگر نمی‌توانستیم اکران آن را به تعویق بیندازیم. البته در این ایام نه تنها فیلم ما، بلکه سایر فیلم‌هایی که در مقطع کنونی روی پرده سینما رفتند، از گیشه بسیار کم‌رونقی برخوردارند.

تیزرهای تبلیغاتی هم نداشتید؟
در فضای مجازی که هیچ تبلیغی در این ایام نداشتیم و تا همین چند روز پیش به لحاظ تبلیغات تلویزیونی در مضیقه بودیم که البته به تازگی بهبود پیدا کرده‌است. در مجموع باید بگویم در اکران این فیلم بدشانسی آوردیم.

از آنجا که کودکان بخشی قابل‌توجه از جامعه ایرانی هستند و فرهنگ‌سازی جامعه باید از کودکی صورت گیرد، بخش قابل توجهی از تولیدات سینمایی در پاییز و همزمان با بازگشایی مدارس اکران می‌شود تا آموزش و پرورش هم بتواند پشتیبانی و حمایت‌های لازم را از اکران این فیلم‌ها به عمل بیاورد. باتوجه به شرایط موجود، نهادهای دولتی از جمله آموزش و پرورش حمایتی مثل طرح فروش بلیت رایگان و... از فیلم شما انجام نداده‌است؟

بنیاد سینمایی فارابی در تولید بام بالا مشارکت داشت. بنابراین به اصرار آنها فیلم در شرایط کنونی از پرده پایین نیامد. ضمن این‌که سازمان سینمایی هم قول حمایت ویژه از تداوم اکران فیلم‌مان را داده‌بود که البته تاکنون چیزی ندیدیم. از سوی دیگر وزارت آموزش و پرورش هم ظاهرا نسبت به اکران فیلم‌های کودک و نوجوان دغدغه‌ای ندارد. در گذشته آموزش و پرورش شورایی داشت که بر اساس آن فیلم‌های مناسب برای تماشای کودکان و نوجوانان را به مدارس اعلام می‌کرد و تسهیلاتی ویژه‌ برای اکران فیلم‌های کودکان و نوجوانان قائل می‌شد،ولی امسال این شورا اصلا تشکیل نشده‌است! تشکیل نشدن این شورا به‌خودی خود جای سؤال دارد. گاهی احساس می‌کنم از نظر مسئولان آموزش و پرورش، سینمای کودک و نوجوان مقوله‌ای ضد فرهنگ است که چنین رویکرد سرد و بی‌تفاوتی نسبت به آن دارند.

بام بالا علاوه بر موفقیت‌هایش در جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان، در سی و چهارمین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان در منطقه آزاد اروند هم برگزیده شد. در حالی‌که بسیاری از مدیران درباره اهمیت پرداختن به ژانر کودک تاکید می‌کنند، از نظر شما چقدر از این ادعاها شعار و چقدر از آن دغدغه واقعی مدیران و سینماگران است؟
دغدغه کار برای کودکان و نوجوانان وجود دارد اما متاسفانه با این دغدغه خیلی عقیم برخورد می‌کنند. از جمله این‌که در مرحله اکران از فیلم‌های کودک و نوجوان حمایت نمی‌کنند. الان و همزمان با اکران بام‌بالا، دو فیلم دیگر در ژانر کودک روی پرده سینماهاست که به نسبت بام بالا فروش بهتری داشته‌اند که یکی از دلایلش این است که دو نهاد حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان هنری-رسانه‌ای اوج از آنها پشتیبانی کردند. این دو نهاد به دلیل امکانات بهینه‌ای که در اختیار دارند، می‌توانند از آثارشان حمایت کنند، اما بنیاد سینمایی فارابی در مرحله اکران فیلم بسیار ضعیف عمل می‌کند. این در حالی است که سینمای کودک برخلاف سینمای بزرگسال از بضاعت محدودی برخوردار است و اگر به آن کمک نشود، افت چشمگیری خواهدداشت. کما این‌که هر روز در کیفیت آثار تولیدی برای کودک و نوجوان شاهد پسرفت هستیم و این وضعیت برای کشور ما که جمعیت زیادی از آن کودکان و نوجوانان هستند، ناراحت‌کننده است.

در بام بالا چند موضوع کنار هم قرار گرفته‌است؛ از بچه‌هایی که درگیر طلاق والدین‌شان می‌شوند تا لزوم رویاپردازی در کودکان؛ چه شد که این محتوا را برای ساخت فیلمی برای کودکان و نوجوانان انتخاب کردید؟
در جلساتی که با کارگردان و نویسنده این کار داشتیم تصمیم بر آن شد فیلم‌مان صرفا جنبه سرگرمی نداشته باشد و محتوایش برای کودکان مفید و آموزنده باشد. البته صرفا سرگرمی‌سازی هم می‌تواند یک رسالت باشد اما تمایل شخصی‌ام این است اگر مخاطب زمانی را در سالن سینما سپری می‌کند، ضمن سرگرم‌شدن به محتوا و مفهوم آن فکر هم بکند. نقش بزرگ‌ترها در خانواده و محبت و دوست داشتن در بین اعضای خانواده به ویژه مادر و پدر از عناصری بود که خیلی خوب در این فیلم به آن پرداخته شده‌است. همان‌طور که در طول فیلم دیدید، مشکل این خانواده به دست پدربزرگ حل می‌شود. احترام و نقشی که بزرگ‌ترهای یک فامیل در حل کردن اختلافات دارند، ریشه در فرهنگ و سنت ما ایرانی‌ها دارد و ما در نظر داشتیم با تاکید روی این مسأله بر این سنت باستانی مهر تایید بزنیم یا این‌که متاسفانه در خانواده‌های ایرانی مشکلات و اختلاف‌نظرهای بین پدر و مادر جلوی چشم فرزندان گفته می‌شود اما مهرورزی به دور از چشم آنها! قطعا حجب و حیا لازم است که بعضا در خانواده‌ها در این مقوله تفریط می‌شود. در حالی‌که اگر پدر و مادر در برابر کودکان‌شان به یکدیگر در حد مناسب ابراز محبت کنند، حس امنیت خاطر و علاقه به کانون خانواده در آنها تقویت می‌شود. معضل طلاق و تبعات آن برای بچه‌ها از نگرانی‌های سازندگان این فیلم بود که وظیفه خود دانستیم تا حد امکان به آن بپردازیم.

از آنجا که بسیاری از شخصیت‌های اصلی فیلم شما نوجوانان هستند، انتخاب و به کارگیری آنها سخت نبود؟
قطعا مشکل بود اما کارگردان فیلم، سیدجمال سیدحاتمی به‌خوبی از عهده آن برآمد. ایشان جزو کارگردانان جوانی است که توانایی فیلمسازی در هر ژانری را دارد.

فیلم‌های موزیکال، شادی ناخودآگاهی برای بچه‌ها می‌آورد. در مورد فیلم‌های موزیکال بیشتر صحبت می‌کنید و چرا این‌گونه فیلم‌های در سینمای ما کمتر تجربه شده‌است؟
ماجرای تلفیق سینما و موسیقی تقریبا رو به نابودی رفته‌است. البته با وضعیت اکران‌های فعلی شاید چندان ریسک هوشمندانه‌ای هم نباشد که کسی بیاید در سینمای موزیکال سرمایه مالی و زمانی بگذارد. در ژانر کودک و نوجوان فضای کار بسیاری داریم و فیلم‌های موزیکال هم از جمله کارهایی است که جذابیتی مضاعف به فیلم می‌بخشد. شاید نیاز باشد کمتر از درامی تلخ یا اکشن برای کودکان استفاده کنیم، بنابراین لازم است با ابزار دیگری حرف‌های‌مان را بیان کنیم.

‌به نظر شما چه باید کرد تا سینمای کودک و نوجوان و جشنواره‌های مربوط رونق بگیرد و به روال دهه‌های ۶۰ و ۷۰ برگردد؟
اگر به این نگاه برسیم که سینمای کودک ایران به حمایت نیاز دارد، بقیه راهکارها در جلسات، مشاورات و در زمان خودش پیدا می‌شود. تصورم این است که این نگاه به شکلی جدی در میان مسئولان ما وجود ندارد. منظورم این نیست که مسئولان سینمای کودک نسبت به آن بی‌مهر هستند یا دغدغه‌ای برای آن ندارند اما آنچه اکنون از نزدیک شاهد آن هستیم سوءمدیریت در تولید و اکران آثار این ژانر است. اکنون سینمای کودک بسیار یله و رها شده و نیاز دارد روی آن برنامه‌ریزی شود. اگر متولیان به فکر ساخت فیلم‌های کودکان و نوجوانان باشند، قطعا به تقویت ارتباط آنها با والدین‌شان منجر می‌شود. چرا که بچه‌ها در کنار خانواده از دیدن یک فیلم خوب لذت می‌برند. بهتر است تا دیر نشده از راه سینما با کودکان و نوجوانان حرف بزنیم.

سینمای کودک را جدی نگرفته‌اند

بهروز مفید درباره تاثیر ناآرامی‌ها بر فروش این فیلم کودک به «جام‌جم» گفت: ما به عنوان فعال فرهنگی تلاش کردیم حتی در این شرایط فیلم خود را اکران کنیم. جامعه نیاز به آرامش و وضعیت پایدار دارد و در یک وضعیت آرام است که مردم و مخاطبان می‌توانند به سینما بروند. فیلم بام‌ بالا در جشنواره فیلم‌های کودک و نوجوان اصفهان، برنده چهار جایزه شد اما متاسفانه در اکران دچار بی‌مهری زیادی شدیم. از طرف دیگر دو سال است شورای صدور مجوز وزارت آموزش و پرورش تعطیل است و ما از دو ماه قبل به آنها اصرار کردیم در آستانه مهر و بازگشایی مدارس، این شورا فعالیتش را شروع کند و امکان حضور دانش‌آموزان در سالن‌های سینما را فراهم کنند، اما تاکنون نه‌فقط هیچ اقدامی‌صورت نگرفته، بلکه حتی پاسخگو هم نیستند. متولیان فرهنگی ما هیچ‌وقت سینمای کودک را جدی نگرفته‌اند و الان هم این بی‌اعتنایی بزرگ‌تر شده‌است. اگر سینمای کودک سینمای زائدی است، آن را کنار بگذارند اما اگر بناست وجود داشته باشد، برخورد‌های این‌چنینی شایسته نیست. وزارت ارشاد هم بیشتر در زمینه تولید حمایت می‌کند اما موقع اکران حمایتی وجود ندارد. با این وضعیت، سرمایه‌گذاران هم تمایلی به حضور در سینمای کودک ندارند. امروز شاهد هستیم سینمای کودک و نوجوان ظرفیت جذب کل خانواده را دارد و خانواده‌ها با هم می‌توانند به تماشای این فیلم‌های سالم و خانوادگی بروند. خود این فی‌نفسه یک فضای خوب فرهنگی است اما چرا به این مهم توجه نمی‌شود؟ تا سینمای کودک و نوجوان، مسأله متولیان فرهنگی نباشد، نمی‌توانیم منتظر اتفاقات خوب در این زمینه باشیم.