«زندگی، انسان و زمین»

 از یک شخص زبده و مورد اعتماد کمک بگیرید 

محمد قاسمی‌پور به‌عنوان منتقد در این نشست گفت: اگر دوست، همکار، مدرس یا یک کارشناس زبده پس از پایان نگارش، کار را ببیند و نظراتش را بیان کند، خیلی مفید و سازنده است اما در مسیر نگارش از طراحی، تأمل در ایده تا دست به قلم شدن و تعیین ساختار، تعدد مشاوران مشکل ایجاد می‌کند و بهتر است از مشاور واحدی کمک بگیریم. نگارش ابتدایی با یک زاویه‌دید و تغییر دوباره و نگارش جدید با زاویه‌دیدی دیگر که نتیجه تغییر مشاور و ناشر اثر بوده، نویسنده را اذیت می‌کند. سعی کنید در کارهای بعدی از ابتدا از یک شخص زبده و مورد اعتماد به‌عنوان مشاور کمک بگیرید. البته در پایان کار هرچه نظرات بیشتری جویا شویم، ارزشمندتر و مفیدتر است.

 کتاب، خوش‌دست است

 کتاب حجم زیادی دارد‌ ولی صحافی آن ضعیف است. در کل از حیث انتخاب نوع کاغذ و نحوه چاپ، با وجود صفحات زیاد، کتاب خوش‌دست است. روی عنوان کتاب نیز می‌توان تأمل کرد؛ کلمه مجنون هم به جزیره‌ای در جنوب کشور و انجام عملیات‌هایی در آن منطقه اشاره دارد و هم دارای بار ادبیاتی به معنای دلدادگی و عاشقی است. فهرست را باید بخشی جدی و زنده از متن بدانیم و روی آن وقت بگذاریم. از عناوین هفت فصل، تقریبا پنج فصل عناوین واقع‌گرا مانند عملیات خیبر دارند؛ عناوینی عاری از هرگونه جنبه‌های ادبی و نمادین اما عنوان دو فصل «نفس‌های آخر زمستان» و «غوغایی در دل» کاملا با دیگر فصل‌ها متفاوت است؛ می‌شد روی یکدست‌سازی عناوین کمی تأمل کرد.

 در ادبیات‌وهنر، کم‌گویی و گزیده‌گویی اصل است

 همیشه سعی کنید تقدیم‌نامه کوتاه و موجز باشد. در ادبیات و هنر، کم‌گویی و گزیده‌گویی اصل است. معمولا تقدیرنامه به یک یا دو نفر تقدیم می‌شود ولی می‌توان گفت موضوعی سلیقه‌ای و دلی است. تقدیم‌نامه، مقدمه و فهرست، نخستین قدمگاه‌ها برای قضاوت مخاطب نسبت به متن اثر است، لذا هیچ نقصان و لغزش احتمالی در این بخش‌ها پذیرفته نیست. در مقدمه باید سلیس و روان بگوییم چه کرده‌ایم و خواننده باید منتظر چه چیزی باشد. از متن مقدمه یک کتاب درباره زندگینامه یک سردار شهید، باید کارکردی متعارف طلب کنیم. میزان پایبندی به حقیقت و وفاداری به روایت‌ها باید در مقدمه دیده شود. 

 «زندگی، انسان و زمین» سرنوشت کتاب را مشخص می‌کند

کسانی که به حوزه نوشتن زندگینامه ورود می‌کنند، خوب است که در پیش‌نیازهای کار ابتدا روی سه مفهوم مطالعه و شناخت داشته باشند، بعد دست به انجام مصاحبه و نگارش بزنند. این سه مفهوم عبارتند از: زندگی، انسان و زمین. این سه مفهوم زیروبم‌های زیادی دارند و در زندگینامه داستانی هم مانند رمان، این سه واژه سرنوشت اثر را مشخص می‌کنند. در قرآن‌کریم، معرفت‌ها و شناخت‌هایی که ارائه شده بیشتر یا درباره نحوه زندگی یا در زمینه طبیعت و رویش و انسان است. 

 انسان مدنظرتان را بازنمایی کنید

انسان واقعا واژه پیچیده‌ای است. کسی که می‌خواهد زندگینامه بنویسد، باید انسان مد نظرش را بازنمایی کند که برای این ‌کار نیاز به مهمات دارد. نویسنده زندگینامه باید زندگی انسان را با تمام فراز و فرودها و نقاط تکوینش بشناسد. اگر این موارد مد نظر قرار نگیرد، زندگی‌ها همه معمولی می‌شوند. در بسیاری موارد در زمینه نگارش زندگینامه شهدا، وقتی شروع به نوشتن می‌کنیم، پس از چند صفحه با مطالعه روش و سیره زندگی آن شهید، خواننده به این نتیجه می‌رسد که شهید مجبور بوده این راه را برود، درحالی‌که همه شهدا در زندگی مانند دیگر انسان‌ها، حق انتخاب و فرصت‌هایی دارند.

 
چرا قصه عاشقی و خواستگاری مشخص نیست؟

یکی از اشکالات مربوط به موضوع سربازی شهید است. دوران سربازی به‌عنوان یک نقطه مهم در زندگی مردان محسوب می‌شود که در این کتاب فقط در چندین صفحه ماجرای سرباز فراری بودن شهید مطرح و دنبال می‌شود و از یک‌جایی به بعد موضوع رها شده است. همچنین مقطع نامزدی نیز در زندگی ما انسان‌ها، مهم و خاطره‌انگیز است که در این اثر مشخص نیست قصه این عاشقی و خواستگاری از کجا شروع شده و نقطه آغاز آن کجاست. 

 
به قالب‌ها و سبک‌های نوشتاری احترام بگذاریم

باید به قالب‌ها و سبک‌های نوشتاری احترام بگذاریم. سبک نگارش زندگینامه کاملا با رمان تفاوت دارد. در رمان کنار آدم‌هایی که خلق می‌کنیم، هستیم و گاهی فرصت می‌دهیم که شخصیت‌ها خودشان حرف بزنند و خود را معرفی کنند اما در زندگینامه مانند این کتاب، قالبی که برای روایت انتخاب شده باید بر محمدرضا تمرکز داشته باشد. 

​​​​​​​ طولانی شدن دوره زمانی، کار نویسنده را سخت می‌کند

 کتاب از میانه‌های دهه ۲۰ زمانی که پدر محمدرضا از خدمت سربازی به روستا بازمی‌گردد، شروع شده و تا حدود سال ۱۴۰۰ ادامه می‌یابد؛ حریف این دوره زمانی طولانی شدن، قدری سخت است. با انتخاب این بازه، باید دهه‌های ۲۰ و ۳۰ را هم بشناسید. به‌عنوان مثال چطور می‌توان یکی از روستاهای دورافتاده با شرایط دشوار زندگی آن‌هم در آن سال‌ها را تصور کرد. یا در جایی دیگر از متن ذکر شده که وقتی محمدرضا به دنیا آمد، همان زمان صدای اذان از مسجد پخش شد. مطمئن هستم که در آن سال‌ها مسجدها آن‌هم در روستاهای دورافتاده برق نداشتند که صدای اذان مثلا از بلندگوی مسجد پخش شود. بهتر بود ماجرا از همان سال ۱۳۳۶ زمانی که خانواده منتظر تولد فرزند دوم بودند، آغاز می‌شد.