دیدن این مستندهای شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» را از دست ندهید

گرچه به مرور تقریبا همه این فیلم‌ها در تلویزیون، بسترهای نمایشی آنلاین و در بسته‌های مستند گروه هنر و تجربه اکران خواهند شد اما این نمایش عمومی و گسترده‌تر زمانبر است و باتوجه به حضور بعضی از این آثار در جشنواره‌های داخلی و فستیوال‌های خارجی باید در مقطع زمانی دیگری منتظر اکران آنها باشیم. بنابراین بهترین پیشنهاد ما این است که این نقد را بگیرید و دست از آن نسیه بدارید و داغ، فیلم‌های سینماحقیقت را روی پرده سینما ببینید.
جشنواره این دوره از سینماحقیقت هم از ویژگی تنوع موضوعی قابل اشاره‌ای برخوردار است و حتی می‌توان گفت شاهد گوناگونی بیشتری در موضوعات هستیم.
۲۷‌درصد کل آثار موضوعات اجتماعی و شهری، ۱۹‌درصد کل آثار ارائه شده در حوزه انقلاب، مقاومت یا دفاع‌مقدس هستند. ۱۴‌درصد مستند پرتره و چهره‌نگاری، 10‌درصد مستندهای محیط‌زیست و حیات‌وحش، ۱۰‌درصد میراث فرهنگی، ۸‌درصد دینی ــ آیینی، ۶‌درصد ورزشی، ۶‌درصد سیاسی و یک‌‌درصد مستندها هم موضوعات متفرقه‌ای دارند.

مسابقه مستند بلند ملی

همان‌طور که بیشترین توجه و علاقه در جشنواره فیلم فجر به بخش مسابقه اصلی سینمای ایران است، در جشنواره سینماحقیقت هم معمولا بیشترین توجهات نصیب بخش مسابقه مستندهای بلند ملی می‌شود. پیشنهاد ما البته دیدن همه 16 فیلم این بخش و تمامی مستندهای بخش‌های دیگر است تا هم در یک بازه زمانی کوتاه، گلچینی از آثار خوب سینمای ایران در حوزه مستند را ببینید و از این فرصت خیلی خوب استفاده کنید. اما اگر قرار به محدود کردن معرفی و پیشنهادها آن هم به‌دلیل محدودیت صفحه باشد، می‌توانید دیدن این مستندها را در اولویت قرار دهید. آثاری که آنها را از میان مستندهای خوب دیگر برگزیده‌ایم و هرکدام می‌توانند دیگر فیلم‌های خوب را در این گزارش نمایندگی کنند.
یک) «خونه مامان شکوه» به کارگردانی مهدی بخشی‌مقدم و تهیه‌کنندگی مهدی شامحمدی از بهترین مستندهای اجتماعی این دوره جشنواره سینماحقیقت است که مسائل و ماجراهای یک کمپ اعتیاد زنان را روایت می‌کند. فیلم گرچه به‌دلیل فضا و حال‌و‌هوا یادآور نمونه‌ای مثل «هیچ‌کس منتظرت نیست» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده و با موضوع مرکز نگهداری زنان کارتن‌خواب است که سال قبل در جشنواره سینماحقیقت تحسین شد و جایزه معاونت اجتماعی ناجا (ناجی هنر) را هم دریافت کرد اما موفق می‌شود مخاطب را با درد و رنج‌های خانم‌های مبتلا به اعتیاد همراه کند و وجهی آسیب‌شناسانه و هشدارگونه داشته باشد. این فیلم علاوه بر بخش مسابقه بلند ملی در بخش بین‌الملل هم حضور دارد.
دو) «برای پس از مرگم» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی عبدالرضا نعمت‌اللهی، مستند پرتره‌ای درباره زندگی، افکار و اندیشه‌های روحانی مرحوم و استاد اخلاق علی صفائی‌حائری معروف به عین ــ صاد است که به دلیل نگاه و فکر متفاوتش، حاشیه‌های زیادی در دهه 60 و سال‌های بعد از آن دامنگیرش شد. نعمت‌اللهی همان‌طور که در مستند «مهدی عراقی را بکش» به‌خوبی مخاطب را با حاج مهدی عراقی همراه می‌کند در این مستند هم شناخت نسبتا دقیقی از صفائی‌حائری می‌دهد. این فیلم علاوه بر بخش مسابقه بلند ملی در بخش جایزه شهید آوینی هم حاضر است.
سه) «برزخی‌ها» به کارگردانی عارف افشار و محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج از آنجا که سراغ فیلم جنجالی و حاشیه‌ساز برزخی‌ها به کارگردانی ایرج قادری می‌رود، یکی از مستندهای جذاب بخش مسابقه بلند ملی این دوره جشنواره سینماحقیقت است و در مصاحبه با برخی چهره‌های سینمایی، سیاست‌های مدیران فرهنگی و سینمایی دهه 60 در ممنوع‌الکار کردن ستاره‌های قبل از انقلاب را نقد می‌کند و از این منظر می‌تواند جذابیت مضاعفی برای علاقه‌مندان سینما داشته باشد.
چهار) «غیرمسکونی» به کارگردانی مسعود زارعیان هم از دیگر مستندهای اجتماعی تماشایی شانزدهمین دوره سینماحقیقت است و چالش‌های یک روحانی جوان را به تصویر می‌کشد که برای حل مشکلات مردم به حاشیه شهر مشهد می‌رود. باتوجه به فضای ملتهب و اجتماعی ماه‌های اخیر، مواجهه با این فیلم می‌تواند در معرفی روحانیت راستین روشنگرانه و در پرکردن شکاف موجود در جامعه موثر باشد.
پنج) «پیله ابریشم» به کارگردانی محسن آقایی و از محصولات سفیرفیلم شاید جنجالی‌ترین مستند این دوره جشنواره سینماحقیقت باشد. ضمن اشاره به اثرات مثبت حضور چنین آثار جسورانه‌ای در جشنواره سینماحقیقت که نشانه فضای باز ایجادشده برای فیلمسازان است، خود طرح موضوع فیلم هم نمره قبولی می‌گیرد. چالش‌هایی که ترنس‌ها با آن مواجه هستند، تا پیش از این جزو موضوعات و مسائل تابو در جامعه بود اما سازندگان پیله ابریشم باب گفت‌و‌گو درباره این مسأله را باز می‌کنند و نوری به جنبه‌های مختلف این موضوع می‌اندازند.
شش) «دنیای وحشی زاگرس» به کارگردانی فرشاد افشین‌پور که فیلم افتتاحیه این دوره جشنواره سینماحقیقت بود هم از بهترین‌های بخش مسابقه بلند ملی است. فیلمی که روایتی جذاب و تماشایی در فضایی محیط‌زیستی و مرتبط با حیات‌وحش دارد. مستندی که خبر از پیشرفت تصویربرداری، روایت و ساختار آثاری با موضوعاتی از این دست می‌دهد.

مسابقه مستند نیمه‌بلند ملی

یک) «بازمانده» به کارگردانی علیرضا کرمی و تهیه‌کنندگی محمدجواد رئیسی است که دست روی موضوع و مسأله‌ای مهم برای ورزشکاران ایرانی در مسابقات جهانی شده، یعنی رویارویی هرازگاهی با نمایندگانی از رژیم صهیونیستی و امتناع از حضور در میدان به‌دلیل به‌رسمیت نشناختن اسرائیلی‌ها. فیلم به‌خوبی باب گفت‌و‌گو در این زمینه را باز می‌کند و دیدن آن به همه علاقه‌مندان ورزش حرفه‌ای به‌ویژه روسا و مدیران فدراسیون‌ها پیشنهاد می‌شود.
دو) «راه پرستاره» به کارگردانی احمد سیدکشمیری و تهیه‌کنندگی افسانه حیدری، سراغ خانم‌های نابینای رشته‌ دوومیدانی می‌رود که به‌رغم مشکلات، راهی برای غلبه بر موانع و رشد و پیشرفت خود پیدا می‌کنند. یک مستند ورزشی و اجتماعی انگیزشی و تاثیرگذار که آن شعار و جمله «معلولیت، محدودیت نیست» را به بهترین شکل به تصویر می‌کشد.
سه) «شهر گمشده» به کارگردانی مهدی افشارنیک و تهیه‌کنندگی افشارنیک و بیژن میرباقری دست روی معضلی می‌گذارد که طرح آن تازه نیست اما تکرار آن در قالب هنر و فیلم مستند شاید سرانجام راه به جایی ببرد و گوش شنوایی در میان مسئولان اجرایی پیدا شود. هشدار و آلارم این مستند حتی از عنوان اثر هم پیداست و اشاره به شهر آبادان دارد و به مسائل و مشکلات آن در دوره‌های مختلف می‌پردازد، از دوران جنگ تحمیلی تا همین امروز.

مسابقه مستند کوتاه ملی

یک) «کشیم عاشق» به کارگردانی امیر آقاعبدالهی داستان پرنده‌‌ای به نام «کشیم» را روایت می‌کند که زیستگاهش در تالاب چغاخور در شهر بروجن است. کشیم در طول زندگی‌ خود خواب‌هایی می‌بیند که پس از مدتی تعبیر می‌شود. او از تعبیر خواب‌هایش می‌ترسد. روایت مستند هم به اندازه همین شرح شاعرانه است و نشان از عشق و علاقه به محیط‌زیست و حیات‌وحش دارد، یعنی همان نگاه و توجه و ارادتی که نیاز بشریت و همه انسان‌ها به جهان هستی است.
دو) «پیرطاهر» به کارگردانی حامد قاسمی و تهیه‌کنندگی علیرضا بیگی هم از مستندهای مرتبط با محیط‌‌زیست و حیات‌وحش است. موضوع و مسأله‌ای که هرچه درباره آن مستند ساخته شود هم کم است و باز نیاز به تلنگر و توجهی جدی دارد. اینجا هم در همراهی با یک گالش و دامدار جنگل‌های هیرکانی، این توجه برجسته می‌شود.
سه) «روایت فرهت» به کارگردانی امیراطهر سهیلی مستند پرتره‌ای درباره دکتر احمدشاه فرهت، پزشک افغانستانی مقیم مشهد است که به روایتی رکورددار یا یکی از رکوردداران ویزیت بیمار در کشور محسوب می‌شود، بس که پزشک حاذق و کاردرستی است. ساخت پرتره‌هایی از این دست، ضمن معرفی این چهره‌ها به مردم، انگیزه‌های فعالان حوزه درمان برای فعالیتی صادقانه و دغدغه‌مند و اهمیت رسالت پزشکی را تقویت می‌کند.

جایزه شهید آوینی

یک) «ضیاءالدین» به کارگردانی محمدرضا دهستانی و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر اثر ویژه جشنواره امسال است، چرا که به حقایق کمتر شنیده‌شده‌ای از زندگی قرآنی رهبری و نقش ایشان در ترویج و نشر قرآن کریم می‌پردازد.
دو) «عملیات دماوند» به کارگردانی احسان مشکور و تهیه‌کنندگی محمد فریدونی از آثار دیدنی این دوره سینماحقیقت و بخش فیلم کوتاه است که با یک ورودی غافلگیرکننده یعنی خبر حضور گوگوش در عمان، به حضور ارتش پهلوی در جنگ ظفار می‌پردازد.
سه) «آغازگر یک پایان» به کارگردانی امید حسن‌زاده هم پرتره‌ای درباره آیت‌ا... سیدمحمدباقر صدر است، مجتهد نامدار عراقی و صاحب آثار مهمی چون «فلسفه‌ی ما» و «اقتصاد ما».

پرتره‌هایی از حاج‌قاسم

سه فیلم از آثار بخش آوینی، به سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی می‌پردازد و نشان می‌دهد چقدر می‌توان از زوایای مختلف به این شخصیت پرداخت.
یک) «ردی از یک مرد» به کارگردانی ساسان فلاح‌فر به سال‌های دور زندگی سردار می‌پردازد که عشایر‌نشین‌ بود؛ مستندساز به روستای زادگاهش قنات‌ملک در کرمان و میان مردمی می‌رود که هر‌کدام قصه و ردی از این بزرگمرد در زندگی‌شان دارند تا با آن زبان بی‌تکلف روستایی برای‌مان روایت کنند.
دو) «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده گرچه از زبان محمد جمالی، از یاران و همرزمان حاج قاسم، روایت می‌شود اما از نگاه و از خلال خاطرات او پرتره‌ای از سردار شهید سلیمانی شکل می‌گیرد.
سه) «قرار روز شانزدهم» به کارگردانی سیدمحمداحسان اصغرزاده‌موسوی هم روایت صد روز فرماندهی شهید محمدحسین محمدخانی، ملقب به «عمار»، فرمانده جوان تیپ هجومی سیدالشهدا در سوریه از زبان سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی است.