سلام به موج‌جدید در لحظه خداحافظی با کرونا

آنچه به نظر می‌رسد این است که بسیاری از کشورها از مرحله بحران کرونا عبور کرده ‌باشند. حتی تدروس آدهانوم گبریسوس، مدیرکل سازمان بهداشت جهانی(WHO)، ابراز امیدواری کرده‌است که همه‌گیری کووید-۱۹ به‌عنوان یک وضعیت اضطراری و بحران جهانی در سال۲۰۲۳ پایان یابد. همگی این موارد به نوعی بیانگر پایان دوران همه‌گیری گسترده کرونا در سراسر جهان است. با وجود این در روزهای اخیر شاهد اخبار جدیدی از موج جدید کرونا هستیم و این نگرانی را به وجود آورده که این کابوس پایانی ندارد.

چین از آخرین کشورهایی بود که اقدامات کنترل‌کننده در مواجهه با سویه امیکرون را کاهش‌داد اما با وجود این، زنگ‌خطر همه‌گیری دو زیرسویه‌ جدید و تازه‌مشاهده‌شده امیکرون در چین به صدا درآمده‌ است. به گونه‌ای که هم‌اکنون شاهد صحنه‌هایی در بیمارستان‌های چین هستیم که یادآور وضعیت بغرنج سال گذشته هنگ‌کنگ در ابتدای همه‌گیری سویه امیکرون بود. این دو زیرسویه که به نام‌های BQ.۱ و XBB شناخته ‌می‌شوند، قدرت سرایت و ایمنی‌گریزی بسیار بالایی دارند. حتی به گفته سازمان بهداشت جهانی، شواهد اولیه مبتنی بر داده‌های آزمایشگاهی موجود نشان‌می‌دهد که XBB فراری‌ترین نوع سارس ــ کوو ــ ۲ از سیستم ایمنی است که تا به امروز شناسایی شده‌است. این موضوع سبب ‌شده‌است که بسیاری از کشورها خود را آماده مقابله با موج جدید این بیماری کنند.

بازهم چین، بازهم مشکل جهانی

از آنجا که بازهم چین خاستگاه این زیرسویه‌های جدید‌ است، ایتالیا اولین کشوری ا‌ست که مجددا سیاست‌های غربالگری و حتی قرنطینه مسافران ورودی از چین را در پیش‌گرفته ‌است. به این صورت که تمامی مسافران پروازهای از مبدا کشور چین، لازم است دو روز قبل از پرواز مدارک مبنی بر منفی ‌بودن تست کرونای خود را ارائه کنند و درغیراین‌صورت از ورود آنها به خاک ایتالیا جلوگیری خواهد شد. کشورهایی مانند آمریکا، ژاپن و بسیاری از کشورهای اتحادیه‌اروپا نیز همگام با ایتالیا که پیشنهاددهنده اعمال این محدودیت‌ها بود، سیاست‌های مشابهی را اتخاذ کرده‌اند. این دست اقدامات واکنش دولت چین را نیز به همراه داشته ‌است. به‌طوری‌که مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین در یک نشست مطبوعاتی ضمن اعلام مخالفت خود، غربالگری کرونا برای مسافران چینی را فاقد مبنای علمی و غیرقابل‌قبول خواند و حتی به نحوی غرب را تهدید به انجام اقدامات متقابل کرد.در ایران نیز طی چند روز گذشته، هشدارهایی از سوی وزارت بهداشت مبنی بر امکان شیوع این زیرسویه‌های جدید و آغاز موج هشتم کرونا داده ‌شده ‌است. با این‌که این دو زیرسویه جدید امیکرون، نسبت به سایر زیرسویه‌های قبلی آن اثر کشندگی بیشتری ندارد اما ابتلا به آن برای گروه‌های در معرض خطر می‌تواند بسیار تهدیدکننده باشد زیرا این دو زیرسویه توانایی زیادی در فرار از آنتی‌بادی‌های از پیش تولیدشده علیه کرونا در بدن براثر تزریق واکسن یا ابتلای قبلی به آن دارد.

وقت بازنگری در اقدامات

در طول این سه سال همه‌گیری کرونا، تمرکز اصلی روی مبارزه با این بیماری بود. این موضوع سبب غفلت از بیماری‌هایی مانند مالاریا و سل شده که تاثیر بسیاری بر گسترش آنها داشته ‌است، به گونه‌ای که آمار ابتلا به این نوع بیماری‌ها در مقایسه با دوران قبل از همه‌گیری کرونا، افزایش چشمگیری یافته ‌است. علاوه‌براین نیز در بسیاری از کشورها، روند انجام واکسیناسیون و حتی نرخ مصرف داروهای تقویت‌کننده کاهش یافته‌ است. ‌مصرف‌نکردن داروهای تقویتی سبب کاهش توانایی بدن در مقابله با انواع بیماری‌ها خواهد شد که زیرسویه‌های جدید کرونا نیز از آن مستثنا نیست. با وجود این، نیاز است تا بازنگری‌هایی در شیوه‌های مقابله با کرونا صورت پذیرد. محققان امیدوارند نسل جدید واکسن‌های مخاطی و استنشاقی، بتوانند علاوه‌بر مقابله با نوع شدید ابتلابه کرونا، از انتقال و سرایت این زیرسویه‌های جدید نیز جلوگیری‌ کند. تاکنون، چین دز تقویتی واکسن استنشاقی و قطره‌ای بینی را تایید کرده‌است. در هند نیز دو دز اولیه واکسن قطره‌ای مورد تایید است. روسیه و ایران نیز واکسن مخاطی را قابل‌قبول می‌دانند اما محققان منتظر داده‌های بیشتری برای بررسی خاصیت پیشگیرانه این واکسن‌های جدید در جلوگیری از انتقال و سرایت کووید ــ ۱۹ هستند. داروی ضدویروس «رمدسیور» تاکنون به‌صورت گسترده در ایران و سراسر جهان برای افراد مبتلا و درگیر با کرونا طی دوره درمان به‌عنوان نوعی عامل بازدارنده ویروس کرونا و حتی درمان‌کننده آن تجویز شده‌است اما به نظر می‌رسد با توجه به جهش‌های اخیر کرونا و قوی‌تر شدن آن در این دو زیرسویه جدید، رمدسیور کارایی گذشته خود را نداشته ‌باشد. اخیرا نیز در ایران و به همت یک شرکت دانش‌بنیان، دارویی جدید به نام «سالیراویرا» فرمولاسیون و تولید شده‌است که طی کارآزمایی‌های حیوانی و بالینی بسیار موثرتر و قوی‌تر از رمدسیور عمل‌کرده و مورد استقبال بسیاری از کشورها و شرکت‌های داروسازی معتبر قرارگرفته‌ است.

تحول در ارائه راهکارهای درمانی

در طول سه سال اخیر، با نگاهی گذرا به روند طراحی و تولید این قبیل داروها چه در ایران و چه در خارج از کشور، می‌توان دریافت که داروها و روش‌های درمانی متناسب با جهش‌های مختلف و متفاوت کرونا تغییر و بهبود زیادی یافته‌است. این امر می‌تواند نویدبخش آینده‌ای روشن در پیشرفت و توسعه علم داروسازی باشد. پیشگیری از همه‌گیری زیرسویه‌های جدید، نیازمند اقدامات سریعی مانند ازسرگیری واکسیناسیون گسترده و در سطح جهانی است که این امر برخی از کشورهای با سرانه درآمد کم را با مشکلاتی روبه‌رو می‌کند. سازمان‌های بین‌المللی مانند کووکس (COVAX) در تلاش برای توزیع عادلانه واکسن‌ها در سراسر جهان هستند اما کشورهای ثروتمند با در اولویت قراردادن خود، مانع از این توزیع عادلانه جهانی می‌شوند. به این ترتیب اغلب واکسن‌های نزدیک به تاریخ انقضا در اختیار کشورهای متوسط و کم‌درآمد قرار گرفته و با توجه به زیرساخت‌های بهداشتی محدود این کشورها، این موضوع سبب ایحاد مشکلات دوچندانی شده‌است. بر اساس گزارشی که نشریه بین‌المللی نیچر منتشر کرده‌، تنها یک‌چهارم جمعیت کشورهای کم‌درآمد حداقل یک دز واکسن دریافت کرده‌اند. علاوه‌براین بسیاری از این کشورها نیز باید مجددا مقابله با بیماری‌هایی مانند مالاریا و سل را در اولویت قرار دهند تا از تلفات ناشی از آن در آینده نزدیک جلوگیری ‌کنند.

خلاصه وضعیت ایران

در ایران با وجود تزریق بیش از ۱۵۵میلیون دز واکسن، می‌توان گفت تا حدود زیادی از شرایط بحرانی همه‌گیری کرونا مشابه با پاییز سال ۹۹ فاصله گرفته‌ایم اما می‌دانیم که تزریق واکسن، مصونیت صددرصدی ایجاد نمی‌کند. در فصل سرما و همگام با شیوع بیماری‌های رایجی مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی، درصورت نادیده‌گرفتن پروتکل‌های بهداشتی، با وجود مشاهده نشانه‌هایی از زیرسویه‌های جدید و قدرتمند BQ.۱ و XBB آغاز موج هشتم کرونا در زمستان سال‌جاری چندان دور از ذهن نخواهد بود. هرچند که به نظر می‌رسد دیگر نیاز چندانی به اعمال سختگیرانه محدودیت‌های کرونایی مانند دو سال گذشته نیست، اما بازهم نمی‌توان آن را نادیده‌گرفت. لذا به عقیده متخصصان، رعایت پروتکل‌های بهداشتی بهترین راه مقابله شخصی و گروهی برای پیشگیری از ابتلا به زیرسویه‌های جدید است. تقویت سیستم ایمنی بدن با کمک تغذیه مناسب و حتی تزریق داروی‌های تقویتی نیز راهکار بسیار مناسبی خواهد بود. سالمندان، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و بیماران سرطانی از جمله گروه‌های در معرض خطر این دو زیرسویه جدید هستند. این افراد باید با توجه به ایمنی‌گریزی بسیار بالایی که این دو زیرسویه دارند، نسبت به تزریق دز سوم و حتی دز چهارم واکسن کرونا اقدام کنند، زیرا تزریق واکسن می‌تواند تا حد زیادی مانع از ابتلا به نوع شدید آن شود.

روزنامه جام جم