تحول شهرها با ۳ رویکرد!

جام جم آنلاین اصفهان ؛ «گردشگری» موتور محرکه توسعه اقتصادی و یکی از عوامل کاهش فقر در مناطق شهری و روستایی محسوب می‌شود و اثرات منفی و مثبتی در مقاصد گردشگران داشته است، در این راستا برنامه‌ریزی راهبردی می‌تواند به عنوان پاسخی به مشکلات پیش آمده به علت نبود برنامه‌ریزی صحیح در گردشگری نیز مطرح شود.

در هسته گردشگری همچون سایر فعالیت‌های تجاری باید راهبرد گردشگری تجسم یابد که از جمله مدل‌های برنامه ریزی راهبردی مورد استفاده در توسعه گردشگری به ویژه در گردشگری شهری، مدل «استراتژیک» است.

«صنعت گردشگری» در عصر جدید به یکی از ارکان‌های اصلی اقتصاد تجاری جهان تبدیل شده است و امروزه از آن به عنوان صنعت نامرئی در روند جهانی شدن یاد می‌شود، در این راستا کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که در سال ۲۰۲۰ میلادی این صنعت به عنوان سودآورترین صنعت جهان در آید، به‌طوری که از آن به عنوان صادرات نامرئی که مرکز اقتصادی آن شهرها هستند، نام برده شده است.

امروزه گردشگری یکی از امیدبخش‌ترین فعالیت‌هایی است که از آن به گذرگاه توسعه یاد می‌کنند؛ این صنعت به‌عنوان یکی از صنایع مهم توسعه پایدار در هر جامعه‌ای محسوب می‌شود که از تحرک بالایی در تغییرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، شهری و محیطی برخوردار است و به‌عنوان یکی از منابع درآمد و ایجاد اشتغال در سطح ملی می‌تواند رهیافتی برای توسعه پایدار در قلمروی محلی، ملی و منطقه‌ای به‌شمار آید.

گردشگری مناسب‌ترین گزینه برای توسعه جوامع به‌شمار می‌رود

محمدرضا رضایی، دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه یزد اظهار می‌کند: توجه به جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری به عنوان یکی از عناصر اصلی پایداری توسعه این صنعت در برنامه‌ریزی آن از اهمیتی اساسی برخوردار است؛ این مهم که این صنعت، اثرات گسترده و شگرف اجتماعی و فرهنگی بر ساختار اجتماعی جامعه، سبک زندگی افراد و اقتصاد مقصد دارد، توسط تحقیقات متعدد مورد اثبات قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه گردشگری به عنوان جریان انتقال ثروت، منبع درآمد، تبادل ارز و توسعه جاذبه‌ها می‌تواند مناسب‌ترین گزینه برای توسعه جوامع به‌شمار آید، ادامه می‌دهد: این صنعت قادر به تأمین منافع اقتصادی بالا برای ساکنان محلی توسعه مقاصد میزبان و ارائه تجربه‌های کیفی و شناختی وسیع به بازدیدکننده است.

این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: در همین راستا مطالعات فراوانی انجام شده است، بر همین اساس برنامه‌ریزی راهبردی در جوامع پیشرفته امروزی یکی از شیوه‌های رایج در امر برنامه‌ریزی است و به‌عنوان یک ابزار در مدیریت برای هدف کمک به یک سازمان جهت انجام بهتر کارها و اطمینان از اینکه اعضای سازمان در حال فعالیت در راستای تعیین شده هستند، به کار می‌رود.

رضایی معتقد است که در هسته گردشگری همچون سایر فعالیت‌های تجاری باید راهبردی گردشگری تجسم یابد.

وی می‌افزاید: گردشگری یک راهبرد فراهم آورنده و چارچوبی برای انجام تعاریف و تعیین اهداف است، لذا در راستای حفاظت و بهره‌برداری مناسب از منابع گردشگری شهری و بر اساس اصول توسعه پایدار، هدایت و توسعه مقاصد گردشگری شهری از وظایف اصلی توسعه گردشگری قلمداد می‌شود و این امر مستلزم وجود راهبرد مشخص برای نیل به این هدف است.

دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی راهبردی و بلندمدت برای توسعه گردشگری در تمام ابعاد جهت دستیابی به توسعه و مدیریت موفق آن امری اساسی است، اضافه می‌کند: در بلندمدت، روش برنامه‌ریزی شده برای توسعه گردشگری می‌تواند علاوه بر ایجاد منافع و حفظ رضایت گردشگران و مردم مناطق گردشگرپذیر از تهدیدها و زیان‌های احتمالی آن جلوگیری کند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: توسعه گردشگری موضوع منفعت‌رسانی به ساکنان بوده است و درک چشم‌انداز ساکنان هزینه‌های این صنعت را کاهش و منافع آنان را افزایش می‌دهد و در نتیجه منجر به حمایت بیشتر ساکنان از توسعه صنعت می‌شود.

رضایی ادامه می‌دهد: توسعه موفقیت‌آمیز صنعت گردشگری مستلزم مهمان‌نوازی و استقبال جامعه میزبان است، به‌طوری که هرگونه سوء‌برخورد، سرانجام گردشگران را متأثر می‌کند و تمایل نداشتن به بازدید مجدد را موجب خواهد شد، از طرف دیگر واقعیت این است که به موازات تبدیل یک جامعه به مقصد گردشگری کیفیت زندگی ساکنان آن به وسیله پیامدهای توسعه این صنعت متأثر می‌شود.

وی معتقد است: شناخت و درک واکنش‌ها، درخواست‌ها و دیدگاه‌های جامعه محلی و عوامل مؤثر بر این طرز تفکرها برای برنامه‌ریزان و خط‌مشی‌گذاران جهت جلب حمایت ساکنان از توسعه گردشگری از اهمیتی دوچندان برخوردار است، لذا می‌توان این‌گونه اظهار کرد که فهم ادراک ساکنان از آثار گردشگری در جلب حمایت آنها از توسعه گردشگری به منظور هرچه پایدار نگه‌داشتن توسعه این صنعت از اهمیتی درخور برخوردار است.

دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد اظهار می‌کند: جاذبه‌های طبیعی مواهب الهی است که در هر سرزمینی به ودیعه گذاشته شده است و به سه دسته جاذبه‌های برانگیزاننده حس کنجکاوی و اکتشاف، جاذبه‌های ویژه تفریح و لذت‌جویی و جاذبه‌های مؤثر در درمان تقسیم می‌شود، در صورتی‌که در جاذبه‌های فرهنگی، دست بشر در آفرینش آن در کار بوده است و مهم‌ترین آن‌ها شامل جاذبه‌های تاریخی، دینی و مذهبی، اجتماعی و مردم‌شناختی است.

لزوم هماهنگی بخش‌های دولتی و خصوصی برای ایجاد توسعه پایدار در صنعت گردشگری

مسلم قاسمی، دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد اظهار می‌کند: یکی از مراکز دارای توان بالقوه جهت توسعه گردشگری در شرق ایران، شهر کرمان است، این شهر با توجه به موقعیت خاص و قرارگیری در بخش شرقی ایران، همچنین با توجه به دارا بودن شرایط خاص جغرافیایی، اقلیمی و تاریخی از توان و قابلیت‌های بی‌نظیری برای جذب گردشگر برخوردار است و شناسایی تنگناها و فرصت‌های پیش روی برنامه‌ریزی صحیح و خردمندانه جهت توسعه این صنعت در این استان اجتناب‌ناپذیر است.

وی با بیان اینکه شهر کرمان دارای جمعیتی بالغ بر ۷۲۲ هزار و ۴۸۴ نفر و وسعتی معادل ۱۳ هزار هکتار است، می‌افزاید: این شهر از نظر تقسیمات شهری دارای چهار منطقه شهرداری به عنوان مرکز استان کرمان است و تراکم جمعیت آن حدود ۴۶ نفر در هر هکتار است، بر اساس آمار موجود فعلی کشور تراکم متوسط شهرهای ایران ۱۰۰ نفر در هکتار است.

دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد ادامه می‌دهد: به‌طورکلی گردشگری در چارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می‌کند و شهرها دارای توان‌های بالقوه و جاذبه‌های متعدد گردشگری هستند و توسعه صنعت گردشگری می‌تواند عامل مهم و تأثیرگذاری در رشد و توسعه آن‌ها باشد؛ شهرها دارای جاذبه‌ها و تأسیسات گردشگری فراوان و غنی هستند که در پیدایش و توسعه آن‌ها نقش اساسی ایفا می‌کنند.

قاسمی با بیان اینکه امروزه گردشگری برای یاری از مدیران و مسئولان شهری به صورت یک عمر اقتصادی با اهمیت در آمده است، می‌افزاید: این امر مستلزم ارزیابی صحنه رقابت تعریف و تعیین هدف‌ها، داوری میان گزینه‌های گوناگون در زمینه سرمایه‌گذاری و آمایش و ایجاد ساختار مناسب و تجارتی فراورده‌های گردشگری شهری است.

این دانشجوی دکتری تصریح می‌کند: دستیابی به توسعه گردشگری و عواملی نظیر ساختار مناسب سازمانی برنامه‌ریزی و آموزش نیروی انسانی به قوانین و مقررات گردشگری و جذب سرمایه وابسته است و برای ایجاد توسعه پایدار و مناسب صنعت گردشگری وجود یک مدیریت توانا و منسجم و هماهنگی بین بخش‌های دولتی و خصوصی بسیار حائز اهمیت است.

وی معتقد است: تحقق توسعه پایدار گردشگری در گرو سه رویکرد همه‌جانبه‌گر و کل‌گرا، آینده‌نگر و مساوات‌گرا است که نگرش نخست بر این باور است توسعه هنگامی پایدار خواهد بود که در بستر سیاسی اقتصادی و اکولوژی ملاحظه شود؛ رویکرد دوم برآورد احتیاجات کنونی گردشگران جامعه میزبان و به موازات آن محافظت از محیط زیست و حفظ فرصت‌های برابر برای آیندگان مطرح است.

قاسمی با بیان اینکه تحقیقات و مطالعاتی که در خصوص گردشگری شهر کرمان صورت گرفته است، می‌گوید: در این مطالعات تنها به بیان گردشگری یا پهنه‌بندی گردشگری شهر بسنده شده و سعی بر این شده است که ضمن شناسایی ضعف‌ها و تهدیدهایی که صنعت توریسم شهر کرمان را با خطر مواجه می‌کند و بر توسعه شهری نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد.

دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه یزد خاطر نشان می‌کند: باید قابلیت‌ها و فرصت‌های موجود در صنعت توریسم و گردشگری شهر کرمان نیز به‌طور مشخص بیان و بررسی و راهکارها و راهبرد مؤثر در این زمینه از نظرات کارشناسان نیز استخراج شود.

وی ادامه می‌دهد: در همین راستا پس از جمع‌آوری ضعف‌ها و قوت‌های موجود در خصوص گردشگری و توریسم شهری کرمان، آن‌ها را در اختیار کارشناسان امر جهت بررسی و امتیازدهی قرار داده است تا وارد نرم‌افزار و مدل تحلیل شود و به ارائه راهکارهای مناسب در این خصوص که می‌تواند در توسعه شهری نیز مؤثر باشد، بپردازد.

هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین