زلزله ۳.۹ ریشتری شرق استان تهران را لرزاند
به گزارش جام جم آنلاین، بحث‌ها درباره زلزله احتمالی تهران دوباره بالا گرفته است و برخی از پیامدهای فاجعه بار آن می‌گویند که بی‌شباهت به فیلم‌های آخرالزمانی نیست. برخی ادعا می‌کنند اگر در تهران زلزله‌ای با بزرگای 7 اتفاق بیفتد در همان لحظات اولیه این حادثه حدود دو میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند و آوار خرابی‌ها آنقدر خواهد بود که امداد رسانی را غیر ممکن خواهد کرد. تعداد قابل توجهی از شهروندان نیز بر اثر حوادث پس از زلزله مانند انفجار و آتش سوزی کشته خواهند شد. علاوه بر این برخی هشدار می‌دهند که ممکن است افرادی که زیر آوار گرفتار شده‌اند، طعمه موش‌ها شوند.
البته هستند کارشناسانی که تاکید می‌کنند درباره پیامدهای زلزله احتمالی تهران بزرگنمایی شده و با توجه به اینکه بتازگی مطالعات مدونی در این خصوص انجام نشده است، نمی‌توان درباره کشته شدگان زلزله بزرگ تهران به زبان آمار سخن گفت. آنها هشدار می‌دهند که بزرگنمایی در این خصوص ممکن است پیامدهای ناگوارتری داشته باشد و سبب شود برخی مسئولان صورت مساله را پاک کنند.
در حالی که آمار قربانیان زلزله در ترکیه و سوریه روندی افزایشی در پیش گرفته است، حرف و حدیث‌ها درباره زلزله احتمالی تهران نیز بیش از گذشته مطرح می‌شود. برخی نیز درباره شرایط تهران پس از زلزله سخن به میان می‌آورند. ماجرایی که به نظر می‌رسد، نمی‌توان پاسخ روشنی به آن داد، زیرا برای زلزله احتمالی تهران نمی‌توان فقط یک سناریو در نظر گرفت.
دکتر مسعود مجرب، زلزله شناس در پاسخ به این پرسش که پس از زلزله با چه شرایطی در تهران رو به رو خواهیم شد؟ به جام جم آنلاین می‌گوید: این پرسشی کلی است، زیرا مسائل مختلفی در این بین تاثیر گذار است. برای نمونه تهران بی‌رویه بزرگ شده است و گسل‌های زیادی در این پهنه وسیع قرار دارد. به همین دلیل اینکه کجای این پهنه زلزله اتفاق می‌افتد، مهم است.
برای نمونه با توجه به اینکه زمین‌لرزه در زون گسل شمال تهران، کهریزک، مشا ، تقاطع مشا با گسل شمال تهران یا در خرده گسل‌هایی که در شهر تهران قرار دارند، مانند گسل پردیسان، داودیه، محمودیه ،عباس آباد و ایوبی اتفاق می‌افتد، شرایط متفاوت خواهد بود.
به این ترتیب با توجه به اینکه گسل‌های زیادی در تهران وجود دارد. این پرسش مطرح می‌شود که از هم گسیختگی کدامیک از این گسل‌ها برای تهران شرایط ناگوارتری را رقم خواهد زد؟
دکتر مجرب در پاسخ به این پرسش عنوان می‌کند: دراین بین نباید تصور کرد که اگر از گسل فاصله داشته باشیم، احتمال خطر کمتر می‌شود، چون امواج زلزله در خاک‌های نرم تشدید می‌شود. به عبارت دیگر اگر در شمال تهران زلزله‌ای اتفاق بیفتد، ساختمان‌هایی که در زون گسل هستند، تخریب می‌شود. علاوه بر این ممکن است که ساختمان‌هایی که در جنوب تهران روی خاک نرم قرار گرفته‌اند، نیز تحت تاثیر این زلزله تخریب شوند.
او درباره اینکه کدامیک از این گسل‌ها خطرناک‌تر است، عنوان می‌کند: به نظرم از هم گسیختگی گسل‌های شمال تهران، تقاطع مشا و تهران، گسل کهریزک و پردیسان می‌تواند شرایط ناگوارتری را برای تهران رقم بزند.
کارشناسان معتقدند زلزله بزرگ در تهران اتفاق خواهد افتاد. اما زمان وقوع آن مشخص نیست، زمین لرزه‌ای که اگر برای مدیریت بحران آن برنامه‌ای وجود نداشته باشد، حتی ممکن است شرایط را برای اشغال کشور نیز فراهم کند.
این زلزله شناس در این باره می‌گوید: مشخص است که کوچه‌های تنگ محلات تهران مدیریت بحران را با مشکل رو به رو خواهد کرد. علاوه بر این مساله آتش‌سوزی را نیز خواهیم داشت. براساس مطالعاتی که در این خصوص انجام شده است، می‌توان گفت پس از آتش‌سوزی آب به اندازه کافی در دسترس نخواهد بود که بتوان با آن آتش را خاموش کرد.
نباید فراموش کرد که زلزله اخیر ترکیه که پیامدهای زیادی داشته در شهری مرزی رخ داده است. به همین دلیل این حادثه باید درسی برای مسئولان ما باشد که مدیریت بحران را جدی نمی‌گیرند.
دکتر مجرب ادامه می‌دهد: لازم به یادآوری است که در سال‌های اخیر هیچ یک از کلانشهرهای کشور دچار زلزله نشده است که متوجه شویم زلزله بزرگ در کلانشهرها چقدر فلج کننده خواهد بود. به همین دلیل اگر چنین حادثه‌ای در تهران اتفاق بیفتد، احتمال وقوع خطراتی مانند اشغال کشور نیز وجود دارد، مانند آنچه که مدتی پیش در هائیتی اتفاق افتاد.
این درحالی است که مطالعاتی نیز در سال 2003 از سوی آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن (جایکا) انجام شده است که در آن احتمال داده شده که در صورت وقوع زمین لرزه در تهران حدود 380 هزار نفر کشته خواهند شد.
علاوه بر این از سوی برخی کارشناسان نیز مطرح شده است که در صورت وقوع زلزله‌ای بزرگ در تهران تعداد کشته‌ها به حدود دو میلیون نفر نیز خواهد رسید.
دکتر مجرب درباره مطالعاتی که از سوی جایکا انجام شده است، عنوان می‌کند: حدود 20 سال از زمانی که این مطالعات انجام شده است، می‌گذرد و در این مدت مسائل مختلفی مانند بارگذاری تغییر کرده است و شناخت ما نیز از گسل‌ها و مدل خاک تهران دقیق‌تر شده است. بنابراین سناریویی که در گذشته برآورد شده اکنون مانند گذشته قابل استناد نیست.
البته این درحالی است که برخی فاکتورهای ریسک پذیری مانند ساخت و ساز و بارگذاری جمعیت در کلانشهر تهران بیشتر نیز شده است، ماجرایی که کارشناسان نسبت به آن ابراز نگرانی می‌کنند.
این زلزله شناس درباره تخمین‌هایی که از آمار قربانیان زلزله احتمالی تهران مطرح می‌شود، نیز عنوان می‌کند: اینکه برخی ادعا می‌کنند تعداد کشته شدگان تا دو میلیون نفر نیز خواهد رسید به نظرم درست نیست. به عبارت دیگر می‌دانیم که در تهران زلزله خواهد آمد و می‌دانیم تهران آسیب پذیر است. اما بیان عدد و رقم در این خصوص به دلیل انجام نشدن مطالعات مدون جدید درست نیست.
او ادامه می‌دهد: باید به فکر حادثه بود. اما باید زندگی نیز کرد. به همین دلیل باید از افرادی که چنین آماری را مطرح می‌کنند پرسید بر چه اساسی چنین ادعایی را مطرح می‌کنند؟ به نظرم چنین اظهار نظرهایی می‌تواند به نوعی سبب پاک کردن صورت مساله نیز بشود، چون وقتی می‌گوییم دو میلیون نفر در دم کشته می‌شوند، ممکن است برخی مسئولان بگویند نمی‌توانند مانع این فاجعه شوند و دیگر کاری انجام ندهند.
آنچه شرایط را برای تهران ناگوارتر کرده این نکته است که مسئولان بدون توجه به گسل‌هایی که در تهران وجود دارد اقدام به بارگذاری جمعیت کرده‌اند. این درحالی است که بافت فرسوده زیادی در این کلانشهر وجود دارد که در صورت وقوع زمین لرزه شرایط را بحرانی خواهد کرد.
این زلزله شناس در این باره توضیح می‌دهد: بخش قابل توجهی از جمعیت و ثروت کشور در تهران قرار دارد، شهری که سابقه تاریخی لرزه‌خیزی و خصوصیات خاص خود را دارد. برای نمونه در این کلانشهر با بافت بشدت فرسوده رو به رو هستیم و ساخت و سازها نیز تا شمال پیش رفته تا آنجا که حتی روی فرا دیواره گسل شمال تهران نیز ساخت و ساز کرده‌ایم.
افزون بر این او تاکید می‌کند: در انتخاب منطقه مناسب برای ساخت مسکن مهر نیز دقت کافی نداشته‌ایم و عمده جمعیت جوان در مسکن‌هایی اسکان داده شده‌اند که در تقاطع گسلی ساخته شده‌اند.
این درحالی است که ما در جنوب تهران و پهنه‌هایی که دارای فرونشست است نیز اقدام به ساخت و ساز و بارگذاری جمعیت کرده‌ایم، مناطقی که با زلزله‌های کمتر از 7 ریشتر نیز بشدت آسیب خواهند دید. برای نمونه در دشت آزادگان بحث فرونشست زمین را داریم، اگر مدتی قبل این منطقه با زلزله‌ای با بزرگای 6 آسیب جدی می‌دید. اکنون در این منطقه زلزله 5 ریشتری نیز آسیب جدی به دنبال دارد.
به این ترتیب باید تاکید کرد که زلزله بزرگ پایتخت اتفاق خواهد افتاد و در این بین تنها زمان آن مشخص نیست. کارشناسان تاکید می‌کنند در شرایطی که نمی‌توان مانع وقوع زلزله شد و اقدام به جا به جایی کلانشهری مانند تهران کرد. باید دست کم نهادهای مهم را که پس از زلزله می‌توانند در مدیریت بحران کمک کنند، از پهنای گسل خارج کرد و مانع از بارگذاری جمعیت و ساخت و ساز در زون‌های خطرناک شد. افزون بر این باید برای بازسازی بافت فرسوده نیز گام‌های موثری برداشت و آموزش‌های لازم را به شهروندان ارائه کرد تا هنگام وقوع بحران آسیب کمتری ببینند.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
محمد نصرتی در گفتوگو با جام‌جم مطرح کرد؛
