زخم کاری برنج خارجی بر شالیزارهای ایرانی

مازندران سالانه بیش از ۴۰درصد برنج مورد نیاز کشور را تأمین می‌کند. بااین‌حال چرخه معیوب بازرگانی و تجارت هر سال مشکلاتی را برای شالیکاران ایجاد می‌کند که بی‌توجهی به این امر وضعیت کشت برنج را با بحران مواجه کرده است. در آستانه فصل کشت شالی نرخ برنج در بازارهای مازندران بین ۹۰ تا ۱۱۰هزار تومان در نوسان است اما به دلیل واردات بی‌رویه و بی‌برنامگی مسئولان، حالا برای محصولات درانبارمانده شالیکاران هیچ خریداری وجود ندارد. همین مسأله موجب شده تا فصل شالیکاری در دشت‌های مازندران با بی‌رمقی فعالان این عرصه آغاز شود و عملی‌نشدن وعده‌های متولیان امر، امیدها را در دل کشاورزان این منطقه از بین ببرد.

بی‌برنامگی در تنظیم بازار

دپوی هزاران تن برنج در انبارها کشاورزان و شالیکاران مازندران را از ادامه کار دلسرد و کارخانه و شالیکوبی‌داران را به مرز ورشکستگی کشانده است. با گذشت چند ماه از برداشت برنج، به‌دلیل واردات بی‌رویه و قیمت‌های نامتناسب و رکود بازار، مقادیر قابل‌توجهی برنج در انبارها و شالیکوبی‌های مازندران دپو شده است و این وضعیت نه‌تنها مایه دلزدگی شالیکاران شده بلکه چرخ شالیکوبی‌ها را هم از حرکت باز داشته است. موضوع دخالت دولت در بازرگانی و بی‌برنامگی در مدیریت و تنظیم بازار حرف امروز و دیروز نیست و کشاورزان و کارخانه‌داران ریشه مشکلات موجود را ناشی از سیاست‌های نابجا و مقطعی بیان می‌کنند. چندی پیش بود که یکی از اعضای شورای مرکزی سیاست‌گذاری خانه کشاورز کشور با اظهار این‌که قیمت پایین برنج پاسخگوی هزینه‌های گزاف تولید این محصول که به یکباره بر کشاورزان تحمیل شده نیست، گفته بود: «یک کشاورز حرفه‌ای هستم و در تمام زمینه‌ها تولید می‌کنم ولی نرخ برنج کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد. بلایی که بر سر پنبه و دانه‌های روغنی آمد بر سر برنج در حال تکرار است. زیرا هرجا دولت برای تنظیم بازار محصولات کشاورزی ورود کرده اوضاع را خراب و فعالان آن عرصه را با مشکل مواجه نموده است.»

وعده‌هایی که روی آب ماند

بخشنامه‌ها و نرخ‌های دستوری دولت مهم‌ترین مشکل فراروی بازرگانی برنج تلقی می‌شود و این بخشنامه‌ها، فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای را از خرید محصولات محلی استان منع کرده و میدان را به محصولات خارجی داده است.تا چندی پیش اعلام می‌شد که باید خرید برنج پرمحصول در دستورکار قرار گیرد و دولت به‌صورت تضمینی وارد عرصه خرید شود تا کارخانه‌ها از ورشکستگی نجات یابند زیرا اگر وضعیت کنونی ادامه یابد در بسیاری از کارخانه‌ها بسته می‌شود. اما پارسال شالیکاران مازنی با هزار امید به میدان آمدند و وقتی زمان برداشت رسید، متولیان و مسئولان امر پا پس کشیده و کام شیرین تولید را برای آنان تلخ کردند. براساس وعده‌های داده‌شده، درصد قابل‌توجهی از کشاورزان اقدام به کشت ارقام پرمحصول کرده بودند و قرار بود در قالب کشت قراردادی از آنان خریداری شود. ولی محقق نشدن وعده‌ها از یک‌سو و پایین بودن قیمت خرید و از همه مهم‌تر واردات بی‌رویه، چنان کشاورزان را نقره‌داغ کرده که ترجیح می‌دهند زمین‌های‌شان را خشک کرده و روی آن خانه و ویلا بسازند. هم‌اکنون بی‌توجهی مسئولان ارزش تولید خوب و بابرکت سال‌جاری را از بین برده و نرخ برنج خارجی در بازارها کمتر از محصول مرغوب شالیکاران شده است. با آن‌که فصل جدید شالیکاری شروع شده، همچنان بخشی از محصول و دسترنج سال گذشته کشاورزان در انبارها و شالیکوبی‌ها مانده است و برخی نیز با ضرر و زیان مجبور شدند محصول را به فروش برسانند تا طلب بانک‌ها و هزینه‌های ناشی از تولید را بپردازند.

رئیس سازمان جهادکشاورزی مازندران با بیان این‌که فصل کشت و شالیکاری در استان شروع شده و کشاورزان مشغول آماده‌سازی مزارع هستند، تجارت و بازرگانی برنج را نیازمند به‌روزرسانی و سازگاری با شرایط بازار و تجارت جهانی دانسته و می‌گوید: «باید اصلاح ساختارها و برندسازی در حوزه بازار برنج صورت گیرد. واردات برنج بیش از نیازها صورت گرفته است. در سال زراعی جدید پیش‌بینی کشت در سطح ۲۱۵ هزار هکتار شالیزار را داریم اما به‌دلیل محدودیت منابع آبی احتمال کاهش سطح وجود دارد.» حسن عنایتی از کشاورزان خواسته تا با شخم و شیار و آب‌تخت‌کردن مزارع در مدیریت منابع آبی مورد نیاز برای فصل شالیکاری برنامه‌ریزی کنند.

واردات، نفس تولید را گرفت

یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس با انتقاد از واردات بی‌رویه برنج گفته که میزان واردات برنج در سال‌جاری بیش از یک‌میلیون تن است و این مسأله بر فرآیند تولید ضربه می‌زند. منصورعلی زارعی با بیان این‌که بیش از صدها هزار تن برنج پرمحصول در انبارها و کارخانه‌ها مانده به جام‌جم می‌گوید: «از دولت خواستیم تا تکلیف برنج و مرکبات استان را روشن کند. در شورای قیمت‌گذاری، نرخ‌ها مشخص است. نسبت به پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی نظیر برنج داخلی گلایه داریم. اثر این ناهماهنگی را در آینده خواهیم دید.» این مسئول از وزارت جهادکشاورزی به‌دلیل عمل نکردن به وعده‌ها در قبال کشاورزان انتقاد کرده و ادامه می‌دهد: «در حالی بیش از ۵۰۰ هزار تن برنج در انبارها مانده که بیش از یک‌میلیون و ۳۰۰هزار تن برنج وارد شده و کنترل دقیقی در واردات برنج انجام نشده‌است.»