دمیدن روح امید به دریاچه ارومیه

در اسفندماه سال گذشته طرح بزرگ انتقال آب سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه با حضور رئیس‌جمهور افتتاح شد که در فاز نخست آن برنامه‌ریزی شده ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه منتقل شود و اگر وضعیت بارش‌ها بیش از نرمال باشد امکان افزایش رهاسازی آب تا ۶۰۰ میلیون مترمکعب نیز وجود دارد.

طی دو ماه اخیر بارش‌ها ایده‌آل شده، به طوری که سامانه هوشمند ماهواره‌ای (سهم) نشان می‌دهد دریاچه ارومیه از ۶ اسفند تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ به میزان ۱۱‌درصد افزایش سطح آبی داشته و به‌واسطه بارش‌های چند روز اخیر نیز حجم ورود آب به دریاچه از خط انتقال تونل کانی‌سیب و رودخانه گدار از ۳۵ مترمکعب در ثانیه فراتر رفته است.

بارش‌های چند روز اخیر حال دریاچه ارومیه را بهتر و قلب این اکوسیستم ارزشمند را خنک کرده است.در بهبود شرایط همین بس که فقط در بیست‌و‌چهارم فروردین ماه و در مدت چهار ساعت بارش باران حجم آب ورودی به دریاچه از ۳۵مترمکعب در ثانیه فراتر رفت. این در حالی است که سامانه هوشمند ماهواره‌ای (سهم) نیز نشان می‌دهد دریاچه ارومیه از ۶اسفند ۱۴۰۱ الی ۱۵ فروردین سال جاری به میزان ۱۱‌درصد افزایش سطح آبی داشته است.

دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با اشاره به بارش‌های اخیر می‌گوید: «بارش‌های مطلوب گذشته حجم ورود آب به دریاچه ارومیه از خط انتقال تونل کانی‌سیب و رودخانه گدار را از ۳۵ مترمکعب در ثانیه فراتر برد و با تداوم این نزولات در حوضه آبریز شاهد افزایش تراز آب این دریاچه هستیم.»

محمدصادق معتمدیان ادامه می‌دهد: «با توجه به ادامه بارش‌های بهاری به‌ویژه در حوضه آبریز و مناطق جنوبی استان پیش‌بینی می‌کنیم حجم آب دریاچه از مرز دومیلیارد مترمکعب عبور کند.»

وی به بازدیدهای‌شان از مسیرهای عبور رودخانه‌های منتهی به دریاچه و حوضه آبریز اشاره کرده و با بیان این‌که باران بسیار خوبی باریده به‌طوری که در رودخانه گدار که در مسیر خط انتقال آب از تونل کانی‌سیب به دریاچه ارومیه قرار دارد، شاهد افزایش ورودی آب به این دریاچه هستیم، تصریح می‌کند: «تداوم شرایط بارش نزولات آسمانی و انتقال حقابه‌ها نقش مؤثر و مهمی در بهبود شرایط آبی و تراز دریاچه ارومیه دارد.»

طی روزهای اخیر بارندگی‌ها آن‌قدر چشمگیر بودند که آذربایجان غربی را در وضعیت قابل قبولی قرار دهد. بارش‌ها به‌طور میانگین بیش از ۵۰ میلی‌متر و در مناطق جنوبی، این میزان بیش از ۱۲۰ میلی‌متر بوده که نسبت به سال‌های گذشته بی‌سابقه است.

مرور تاریخ احیا

کاهش تراز دریاچه ارومیه از اواخر دهه ۱۳۷۰ آغاز و با بی‌توجهی مسئولان در دوره‌های مختلف، آن را به یک مشکل زیست‌محیطی بزرگ تبدیل کرد. هر چند مختصصان این حوزه از اوایل دهه ۸۰ نسبت به خشک‌شدن دریاچه هشدارهای زیادی دادند اما مسئولان وقت سازمان حفاظت محیط‌‌زیست چنان به این حرف‌ها بی‌توجه بودند که انگار اصلا صدایی نمی‌شوند.طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه تحت عنوان یک بسته و شامل چند پروژه مختلف از اواخر سال ۱۳۹۴ ارائه و با شعار بهره‌برداری تا سال ۱۳۹۷ توسط مسئولان وقت کلید خورد. وعده‌های پوشالی که با از بین بردن زمان، چند هزار میلیارد بودجه را نیز هدر داد تا حال دریاچه هر روز بدتر از دیروز، نحیف‌تر و کم‌رمق‌تر شود.

متاسفانه برنامه‌ها و طرح‌های مسئولان قبلی، چند سالی دست به دست شد در نهایت برنامه‌ها روی کاغذ ماندند و قول‌ها به وعده تبدیل شدند تا مشخص شود نمی‌توان به احیای دریاچه امیدوار بود.در کنار عملی نشدن وعده‌ها، کاهش چشمگیر تراز دریاچه ارومیه در اواخر دهه ۹۰، مردم را نسبت به تمام هزینه‌ها و آنچه که برای احیای دریاچه در بوق و کرنا کرده بودند، بدبین کرد.دست آخر کار به جایی رسید که با پایان دولت دوازدهم، تمامی طرح‌های انتقال آب به دریاچه ارومیه نیز در بلاتکلیفی ماند و یک ناامیدی محض از دولت قبل به ارث رسید.

افتتاح طرح‌ها یکی پس از دیگری

اواخر سال گذشته بود که دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با اشاره به اتمام طرح انتقال آب از سد کانی‌سیب به دریاچه گفته بود: «با تمرکزی که در دولت سیزدهم روی احیای دریاچه ارومیه ایجاد شد، صد‌درصد اعتبارات مصوب طرح‌های سخت‌افزاری تخصیص داده شده که کار فوق‌العاده‌ای است. در نظر داریم هر سه ماه یک‌بار، یکی از طرح‌های نیمه‌تمام در حوزه سخت‌افزاری احیای دریاچه را به اتمام برسانیم.»

محمدصادق معتمدیان با بیان این‌که برنامه ۱۸ماهه برای اتمام کارهای سخت‌افزاری نیمه‌تمام تدارک دیده شده است، تصریح کرد: «طرح انتقال آب از سد کانی‌ سیب به سمت دریاچه ارومیه با احداث تونل، ساخت تصفیه‌خانه‌ها و لوله‌های انتقال پساب تصفیه شده از دو شهر ارومیه و تبریز به سمت دریاچه ارومیه، انتقال بخشی از آب سد سیلوه به سمت دریاچه از جمله آنهاست که با اعتبارات قابل توجه اجرایی شده و در مراحل مختلف قرار دارد.»

در نهایت، پنجم اسفندماه ۱۴۰۱ طرح بزرگ انتقال آب سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه با حضور سید ابراهیم رئیسی افتتاح شد.پروژه انتقال آب کانی‌سیب به دریاچه ارومیه شامل ۳۶ کیلومتر تونل، ۱۱ کیلومتر کانال و ۲۸ کیومتر رودخانه گدار است.در فاز نخست انتقال آب کانی‌سیب به دریاچه، برنامه‌ریزی شده است که ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه منتقل شود. آنطور که اعلام شده اگر وضعیت بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بیش از نرمال باشد امکان افزایش رهاسازی آب تا ۶۰۰ میلیون مترمکعب از طریق خط انتقال و تونل کانی‌سیب در فصول غیر زراعی وجود دارد.