سینا پیشتاز جراحی‌های ظریف

جراحی‎‌ها که همیشه از نگران‎‌کننده‎ترین بخش‌‎های درمان بوده است امروز به مسأله‎‌ای عادی تبدیل شده و ممکن است هرکسی در طول زندگی‌‎اش ناچار شود بدن خود را به تیغ جراحی بسپارد. با این حال از آنجا که عمل جراحی در بعضی از بخش‎‌های بدن، بسیار حساس است همچنان امکان رخ دادن خطای پزشکی وجود دارد. در چنین شرایطی توسعه ابزارهای مبتنی بر فناوری‌‎های روز به آرامی در حال دگرگون کردن دنیای عمل‎‌های جراحی است. ربات‌‎های جراح حالا با خطای بسیار کم و با کمترین شکاف می‌‎توانند بیماران را جراحی کنند. ایران هم جزو کشورهایی است که به لطف تعدادی از متخصصان حوزه پزشکی توانسته ربات جراحی بسازد که هر سال در حال ارتقاست. با توجه به سفر رئیس‌‎جمهور به منطقه آمریکای جنوبی برای ارتقای سطح روابط و گسترش تعاملات، امکان رایزنی‌‎هایی برای صادرات ربات جراح سینا به این کشورها مطرح است. در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت دانش‌‎بنیان سازنده ربات جراح سینا، دکتر علیرضا میرباقری، آخرین پیشرفت‌های ربات سینا را جویا شده‌ایم.

سینا آغاز مسیر جراحی رباتیک در ایران
ربات جراح ایرانی به نام سینا برای نخستین بار در ۴دی ماه۹۷، در نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت ایران همزمان با نمایشگاه پژوهش‎‌و‎فناوری در نمایشگاه‎‌های بین‌‎المللی تهران رونمایی شد. از مزایای آن می‌‎توان به افزایش دقت جراحی، وجود شکاف سطحی در حین جراحی در بدن بیمار، خون‌ریزی کمتر، بهبود سریع‎تر و دوره نقاهت کوتاه‎تر بیمار اشاره کرد. همچنین با وجود این ربات، جراح نیاز به پوشیدن لباس استریل جهت انجام عمل را ندارد و می‎‌تواند بدون قرار گرفتن در اتاق جراحی و به دور از گازهای بی‌هوشی و عفونت‌‎های خطرناک به کار خود بپردازد یکی از سؤالاتی که درباره ربات جراح سینا مطرح می‌شود این است که این ربات بیشتر در چه جراحی‌‎هایی مورد استفاده قرار خواهد گرفت؟ به‌گفته دکتر میرباقری، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیانی که ربات سینا در آن طراحی و ساخته شده است، نواحی شکم، لگن و قفسه سینه مهم‌ترین بخش‎‌هایی هستند که ربات سینا قرار است برای ارتقای کیفیت عمل در کنار جراحان قرار گیرد.

ربات جراح ایرانی یاور پزشکان اندونزیایی
در آذر۱۴۰۰ به اندونزی صادر شد تا با نصب در دو مرکز آموزشی امکان آموزش جراحان اندونزیایی را فراهم کند. دکتر میرباقری درباره این تجربه و یکی از مزیت‎‌های ربات جراح سینا این‌طور توضیح می‌دهد: «تجربه این صادرات موفقیت‎‌آمیز بود و به‌تازگی اندونزی دو دستگاه جدید را هم از شرکت ما خریداری کرده است. در ‌جراحی که در کشور اندونزی اتفاق افتاد، حدود ۱۴ساعت متوالی فرآیند جراحی به صورت رباتیک بود و بدون این‌که خطا یا قطع ارتباط رخ بدهد جراحی انجام شد.» دکتر میرباقری می‌افزاید: «به‌تازگی مذاکراتی با آمریکای جنوبی انجام شده که هنوز نتیجه قطعی آن مشخص نیست و امیدواریم بتوانیم صادرات تازه‌‎ای داشته باشیم.»

ارتقای سینا برای جراحی تا فاصله ۵۰۰کیلومتری
محققان این شرکت دانش‌بنیان تلاش دارند سطح کیفی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ربات جراح سینا را هر سال ارتقا دهند. دکتر میرباقری در‌این باره می‌گوید:‌ «در عمل جراحی بین دو شهر با فاصله ۵۰۰کیلومتری که در کشور اندونزی صورت گرفت، نحوه کارایی ربات را مورد بررسی قرار دادیم که بدون هیچ خطا و تاخیری انجام شد.» این دستاورد برای رباتی که به‌طور کامل در ایران ساخته شده دستاوردی قابل‌توجه به حساب می‌‎آید. او می‌‎گوید گرچه ربات آمریکایی از فاصله بین آمریکا تا فرانسه که مسیری چند هزار کیلومتری است عمل جراحی رباتیک انجام داده است اما ما باید در این زمینه خودمان را با توانایی چند سال پیش‌مان مقایسه کنیم.» او می‎‌افزاید: «کشور ما در این مسیر هنوز جای رشد زیادی دارد تا بتواند خود را به سطح جهان برساند.»

ابزار جراحی سینا با کمترین قطر در جهان
دکتر میرباقری با اشاره یک‌بار مصرف شدن ابزارهای ربات سینا می‌گوید: ‌«وقتی ابزار جراحی یک‌بار مصرف باشد، دیگر نگران انتقال عفونت از بیمار قبل به بیمار جدید نیستیم. در کنار اینها تلاش کردیم قطر عمل جراحی رباتیک را به حد پنج میلی‌متر برسانیم، در حالی که قطر جراحی رباتیک رقیب آمریکایی ما حدود ۱۰تا۱۲میلی‌متر است.» به این ترتیب جراحی رباتیک با ربات سینا کمک می‎‌کند تا آسیب به اعصاب و عروقی که در نزدیکی محل عمل جراحی وجود دارد و در برخورد‎های ناخواسته‌ حین جراحی ممکن است آسیب ببینند جلوگیری ‌شود.

جلوگیری از خروج ارز برای درمان بیماری
انجام عمل جراحی از راه دور می‌‎تواند امکانات زیادی برای درمان بیماران مختلف در کشور فراهم کند. خانواده‌‎ای را تصور کنید که در نقطه کم‎برخورداری از کشور زندگی می‎‌کنند و یکی از اعضای خانواده نیاز به عمل جراحی پیدا می‎‌کند در چنین شرایطی این خانواده باید بتوانند خود را به تهران برسانند تا با امکانات پزشکی بیشتری درمان را انجام دهند یا برخی از جراحی‎‌های بسیار حساس که نیاز به انجام جراحی رباتیک دارند باید به خارج از ایران سفر کنند. با راه افتادن بخش رباتیک در بیمارستان‌های ایران برای جراحی از راه دور تمام این چالش‌‎ها حل خواهد شد. دکتر میرباقری در این زمینه می‎‌گوید: «ربات جراح سینا فعلا در بیمارستان شریعتی و سینا در مرحله آموزشی است و امیدواریم با همکاری وزارت بهداشت طی یک‌سال آینده اولین جراحی درمانی برای انسان را داشته باشیم. اگر چنین اتفاقی بیفتد می‌توانیم جلوی خروج ارز که به دلیل سفر بیماران و خانواده‌های‌شان به خارج کشور انجام می‎‌شود را بگیریم.» او با اشاره به توسعه این روش‎‌ها در کشورهای پیشرفته و اهمیت جا نماندن ایران از این حوزه توضیح می‌‎دهد:‌ «بسیاری از اعمال اجراحی پروستات در آمریکا با ربات انجام می‌‎شود. آمار این جراحی‌‎ها آن‎قدر زیاد است که حدود هر ۳۰ثانیه یک عمل جراحی رباتیک در اروپا و آمریکا انجام می‎‌شود و این نشان‌‎دهنده اهمیت و کاربرد این نوع جراحی است.»

درحال حاضر ربات‎های متنوعی در کشورهای مختلف جهان در حال ارائه خدمات پزشکی و درمانی به بیماران هستند. توسعه علم رباتیک در کنار دانش پزشکی مسیر درمان و مراقبت از بیماران را در سال‌های آینده بسیار هموار خواهد کرد. در ادامه با تعدادی از جالب‌‎ترین ربات‌‎های حوزه پزشکی آشنا می‌شویم.

ربات داروساز: ربات هوشمند سیتوکر‌ (CytoCare) اولین ربات هوشمند دنیاست که به‌طور خودکار توانایی آماده‌سازی داروهای بیماری‌های مربوط به غدد را در یک محیط استریل دارد. این ربات همچنین قادر است دوز دارو را به دقت برای تزریق به بیمار آماده کند. سیتوکر تاکنون در بسیاری از بیمارستان‌های دانشگاهی دنیا از‌جمله بیمارستان چارینگ کراس لندن، بیمارستان تخصصی پنانگ در مالزی و دانشگاه پزشکی زیستی رم نصب شده است.

ربات توانبخشی: ربات‌های پزشکی مختلفی در حوزه توان‎بخشی ارائه شده که تنها ربات لوکومات‌ (Lokomat) به مرحله تجاری رسیده و برای درمان بیماران نیز استفاده شده است. مروری بر کارهای انجام شده در زمینه ربات‌های توانبخشی نشان می‌دهد از جمله مهم‌ترین معیار طراحی ربات این است که در طول تمرین توانبخشی باید امکان حرکت طبیعی انسان سالم برای بیمار فراهم شود. به‌عبارت بهتر، یعنی درجات آزادی ربات باید با شکل راه رفتن انسان سالم تاحد امکان تطابق داشته باشد.

ربات جراح: ربات جراح داوینچی یک جراحی نوآورانه و پیشرفته است که با هدف کمک به پزشکان برای انجام جراحی‌های پیچیده و کم‌تهاجمی طراحی شده و تاکنون روی بیش از سه میلیون بیمار در سراسر جهان استفاده شده است. عنوان رباتیک، ممکن است شما را به اشتباه بیندازد و باعث شود که فکر کنید ربات‌ قرار است به تنهایی عمل جراحی انجام ‌دهد؛ در حالی که جراح با استفاده از سیستم داوینچی و ابزارهای آن، عمل جراحی را انجام می‌دهد. این ربات دارای بازوهای متعددی است که قادر به انجام مانورها و چرخش‌هایی فراتر از توانایی طبیعی دست انسان است. این بازوها توسط جراح کنترل می‌شود.