روزهای داغ دیپلماسی در خط استوا

بیش از ۱۲سال می‌شود که ما امکان حضور در بازار بکر آفریقا را از دست داده‌ایم اما سفر کنونی رئیس‌جمهور به این قاره می‌تواند نقطه عطفی باشد و بتواند بسیاری از کاستی‌ها را جبران کند.  درحالی که تعطیل کردن ظرفیت‌های مهم همکاری با آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین و محدود کردن شدید تنوع در روابط خارجی و معطل ماندن در برجام به معنای گروگان شدن منافع ایران بود تا ذائقه اروپایی‌ها شیرین شود و نشانه آن هم همین بس که در هشت ساله دولت قبل، حسن روحانی حتی یک‌بار به سرزمین ثروتمند آفریقا نرفت اما سید ابراهیم رئیسی در دومین سال دولت خود در چارچوب نگاه کلان به این فرصت‌ها راهی سه کشور آفریقایی شده است و این نشان می‌دهد دولت توجه ویژه‌ای به این فرصت بکر دارد. 
   
چرا آفریقا پنجره فرصت‌هاست؟
آفریقا؛ پنجره فرصت‌هاست و مهم‌ترین هدف سفر رئیس‌جمهور به قاره آفریقا، گسترش مراودات تجاری ایران با این قاره پرظرفیت تعیین شده است. دسترسی این قاره به کانال سوئز، تنگه جبل‌الطارق، باب‌المندب و دماغه امیدنیک، این قاره را به مرکزی برای رقابت سنگین کشورهای مختلف تبدیل کرده‌ و دولت‌سیزدهم از همان آغاز کار تا امروز بیش از ۱۰۰سند همکاری با سایر کشورها امضا کرده‌ است.برای این‌که بدانید چرا آفریقا ثروتمند و اصطلاحا پنجره عالی فرصت هاست، خوب است بدانید ۹۶درصد الماس، ۹۰درصد کروم، ۸۵درصد پلاتین، ۵۰درصد کبالت، ۵۵درصد منگنز، ۴۰درصد بوکسیت، ۱۳درصد مس، ۵۰ درصد فسفات، ۶۵ درصد طلا و ۳۰درصد توریوم و اورانیوم جهان به صورت طبیعی در آفریقا ذخیره شده و این فقط ظرفیت‌های همکاری در بخش معدنی است.
 
آواربرداری دیپلماسی
در دهه گذشته که دولت یازدهم و دوازدهم این زمین مهم را کامل فراموش کرده بود، رقبای ایران با شتاب زیاد به سمت استفاده از فرصت‌های آفریقا رفته‌اند به نحوی که فقط روابط تجاری ترکیه با آفریقا بیش از ۲۰برابر ایران است و با این وضعیت دولت سیزدهم ناچار شده آواربرداری را به سمت سیاست همسایگی، ارتباط با کشورهای مستقل و آسیاگرایی ببرد تا حدی از این خسارات جبران شود. شرکت‌های بزرگ بخش خصوصی نقش مهمی در احیای مجدد پیشرفت اقتصادی در آفریقا دارند، چراکه به‌طور نامتناسبی در رشد، نوآوری، اشتغال، صادرات، بهره‌وری و مالیات نقش دارند. در آفریقای امروزی، حداقل ۳۴۵ شرکت درآمد سالانه یک میلیارد دلار یا بیشتر دارند و در مجموع، آنها بیش از یک تریلیون دلار درآمد تولید می‌کنند. عملکرد شرکت‌های بزرگ در آفریقا بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱ به‌طور چشمگیری متفاوت بود، دوره‌ای که شامل رکود جهانی کالاها و شیوع همه‌گیری کووید ـــ ۱۹ بود. یعنی در حالی که تعداد شرکت‌های بزرگ در این قاره در مقایسه با سایر مناطق و کشورها کاهش یافته اما آفریقا دارای شرکت‌هایی با عملکرد بسیار بالا در همه بخش‌ها بوده است. از این رو تخمین زده می‌شود شرکت‌های بزرگ آفریقایی می‌توانند تا سال ۲۰۳۰ با استراتژی‌های فعلی خود برای دسترسی به بازارهای جدید، درآمد خود را به‌طور جمعی بیش از ۵۵۰میلیارد دلار افزایش دهند و این زمینه بسیار مناسبی برای ایران است تا همکاری اقتصادی بخش خصوصی خود را با این کشورهای آفریقایی تقویت کند. 
 
کشت فراسرزمینی و تهاتر کالا ۲ برگ مهم 
در حال حاضر دیگر عملا شاهد تحقق وعده دولت برای برخورداری از سیاست خارجی متوازن و چندجانبه‌گرا هستیم و این تفکر دولت را در مدار قاره‌ای قرار داده که با برخورداری از ۵۵کشور، دومین قاره وسیع و پرجمعیت جهان یعنی ۱.۴میلیارد نفراست و این معادل ۱۷درصد جمعیت دنیاست. اکنون صدور خدمات فنی و مهندسی، انرژی، کشاورزی، کشت فراسرزمینی، پتروشیمی، تولید برق و... از فرصت‌های مهم برای توسعه روابط با کشورهای این قاره است که در سفر رئیس‌جمهور به این سه کشور آفریقایی به آنها توجه شده است. هرچند با وجود حجم اندک مبادلات تجاری کشور ما با قاره آفریقا به‌دلیل نزدیکی رویکردها و روحیه استکبارستیزی، ایران یکی از ۱۰کشور تأثیرگذار در این قاره است که باید از این فرصت حداکثر استفاده را کرد. از سوی دیگر دو ظرفیت مهم کشت فراسرزمینی و تهاتر کالا در زمینه توسعه روابط ایران با کشورهای آفریقایی در شرایط فعلی دو برگ بسیار مهم است، به این معنا که ایران می‌تواند از طریق اجاره زمین، سرمایه‌گذاری‌های مشترک  یا سفارش اقلام مورد نیاز برای کشت در کشورهای پرآب آفریقایی، محصولات مورد نیاز کشور را با کمترین قیمت تهیه کند.اکنون این سفر در حالی انجام شده که چین، هند، ترکیه، روسیه، آمریکا و عربستان برای تصاحب جایگاه و استفاده از ظرفیت‌های تجاری و منابع طبیعی آفریقا رقابت دارند و حتی برخی از این کشورها از جمله ترکیه، استراتژی توسعه روابط با آفریقا را به شکل جدی دنبال می‌کنند. 
 
در روز اول سفر آفریقا چه گذشت؟ 
در اولین سفر دیروز که رئیسی ابتدا به کنیا رفت، نشست دوجانبه روسای جمهور دو کشور برگزار شد و رئیسی با بیان این‌که جمهوری اسلامی ایران به برکت انقلاب اسلامی امروز به یکی از کشورهای پیشرفته در حوزه‌های مختلف پزشکی، کشاورزی، علم و فناوری و صنعت تبدیل شده است، بر آمادگی ایران برای به اشتراک گذاشتن این تجربیات در قالب مبادلات تجاری و اقتصادی با کنیا تاکید کرد. رئیسی سطح فعلی تجارت دو کشور را ناکافی و غیرقابل قبول دانست و بر افزایش سطح این همکاری‌ها تا ۱۰برابر در گام اول تاکید کرد. ویلیام روتو، رئیس جمهور کنیا در این نشست، سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به کنیا را سرآغاز فصل جدیدی در روابط دو کشور دانست و بر علاقه‌مندی کشورش برای توسعه تعاملات تجاری و سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگردی، شیلات، کشاورزی و تجهیزات پزشکی و دارویی با جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد. همچنین پنج سند همکاری میان مقامات عالی‌رتبه ایران و کنیا  در حضور روسای جمهور دو کشور به امضا رسید و این اسناد همکاری در حوزه‌های دامپزشکی، ارتباطات، فرهنگ، شیلات و فنی حرفه‌ای بود. همچنین رئیسی در ادامه برنامه‌های سفر به کنیا در نشست مطبوعاتی مشترک با رئیس‌جمهور این کشور با ابراز خرسندی از سفر به قاره آفریقا و کشور کنیا، گفت: دست همه دولت‌های قاره آفریقا را به گرمی می‌فشاریم. رئیس‌جمهور با بیان این‌که سطح فعلی روابط اقتصادی و تجاری دو کشور در شرایط قابل قبولی نیست، به هدف‌گذاری افزایش ۱۰برابری همکاری‌های اقتصادی و تجاری فیمابین در گام اول اشاره کرد و افزود: همچنان که در مدت کوتاهی توانستیم حجم روابط تجاری را به هشت برابر ارتقا دهیم، این امکان وجود دارد که با اراده دو طرف این حجم به ۲۰ و ۳۰برابر و سطح قابل قبول برای دو کشور افزایش یابد.رئیس‌جمهور همچنین از خانه نوآوری و فناوری ایران در کنیا به‌عنوان یکی از مراکز مهم پیش‌رو در توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان بازدید کرد.اما سید ابراهیم رئیسی در دومین مقصد از سفر منطقه‌ای خود به قاره آفریقا هم دیروز بعد از نایروبی کنیا به دعوت رسمی یووری موسونی، رئیس جمهور اوگاندا به این کشور رفت و در کاخ ریاست جمهوری اوگاندا مورد استقبال رسمی یووری موسونی، همتای اوگاندایی خود قرار گرفت و در ادامه ملاقات خصوصی و نشست مشترک هیأت‌های رسمی دو کشور برگزار شد.