گام هسته‌ای برای سلامت

دانشمندان و متخصصان هسته‌ای صنعت هسته‌ای کشور برای اولین بار موفق شدند هسته پرتوزای سزیم ــ ۱۳۷ را که دارای ارزش‌های اقتصادی، فناوری، دانش‌بنیانی و کاربردهای متعدد است، در مقیاس آزمایشگاهی به تولید برسانند و بخش مهمی از نیاز کشور به چشمه‌های صنعتی را رفع کنند. این رادیونوکلیید به‌صورت طبیعی وجود ندارد و در اثر فعالیت‌های رآکتور و عمدتا در سوخت هسته‌ای مصرف شده و پسماندهای پرتوزا به‌دست‌می‌آید. با توجه به نیاز کشور به تولید سزیم ــ ۱۳۷ و دشوار بودن واردات این رادیونوکلیید، یک طرح تحقیقاتی برای دستیابی به دانش فنی جداسازی و تخلیص این ماده از محصولات شکافت اورانیوم در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای آغاز شد که با موفقیت در تیرماه ۱۴۰۲ به پایان رسید.

بخشی از کاربردهای سزیم ــ ۱۳۷

با اجرای موفق این طرح تحقیقاتی نه‌تنها دانش فنی لازم برای جداسازی و تخلیص سزیم ــ ۱۳۷ از محصولات شکافت اورانیوم برای نخستین‌بار در کشور بومی‌سازی شده است، بلکه واحد آزمایشگاهی احداث شده برای این منظور، می‌تواند برای دستیابی به دانش فنی جداسازی سایر هسته‌ای پرتوزا از محصولات شکافت که دارای کاربردهای خاص در پزشکی و صنعت هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
هسته پرتوزای سزیم ــ ۱۳۷ کاربردهای پزشکی و صنعتی متعددی داشته و در دستگاه‌های پرتوتابی، براکی‌تراپی، رادیوتراپی، چشمه‌های کالیبراسیون و انواع مختلف گیج‌های صنعتی استفاده می‌شود.
امروزه از سزیم ــ ۱۳۷ در اکتیویته‌های بالا جهت پرتودهی فرآورده‌های خونی، مواد آرایشی، مواد غذایی و سایر محصولات استفاده می‌گردد. سزیم ــ ۱۳۷ جهت پرتودهی فرآورده‌های خونی قبل از تزریق به بیمار جهت جلوگیری از بیماری پیوند علیه بیمار (GVHD) استفاده می‌شود. درحال‌حاضر پیشگیری از  این عارضه با پرتودهی مستقیم با اشعه گاما یا ایکس بـه فرآورده‌های خونی قبل از تزریق ممکن است. همچنین در اکتیویته‌های کمتر، سزیم ــ ۱۳۷ در گیج‌های صنعتی جهت اندازه‌گیری ضخامت، سطح، دانسیته و رطوبت استفاده می‌شود.

روند ساخت و دستیابی به سزیم ــ ۱۳۷

در فازنخست با توجه به پرتوزایی بسیار بالای برخی پاره‌ای شکافت و خطرات ناشی از آن، یک اتاقک سربی مناسب و واحد یکپارچه جداسازی سزیم ــ ۱۳۷ طراحی و ساخته شد. سپس فرآیند انحلال هدف اورانیوم پرتودیده و جداسازی رادیوشیمیایی سزیم ــ ۱۳۷ به‌صورت پیوسته درون اتاقک سربی انجام پذیرفت.
با طراحی، ساخت و راه‌اندازی واحد آزمایشگاهی جداسازی سزیم ــ ۱۳۷ از محصولات شکافت، در نخستین گام ۲۴ میلی‌کوری سزیم ــ ۱۳۷ به فرم شیمیایی سزیم نیترات و با خلوص رادیونوکلییدی ۹/۹۹ درصد (در حجم ۲۵۰ میلی‌لیتر) تولید شود.
این واحد آزمایشگاهی توانایی تولید حدود دو کوری سزیم ــ ۱۳۷ در سال را از انحلال اهداف اورانیومی پرتودیده دارد. این مقدار می‌تواند نیاز فعلی کشور به چشمه‌های صنعتی سزیم ــ ۱۳۷ با اکتیویته‌ای از چند میکروکوری تا چند میلی‌کوری را رفع کند. قابل تاکید است که با توجه به اکتیویته بالای چشمه‌های سزیم ــ ۱۳۷ برای پرتودهی فرآورده‌های خونی (بالای ۱۵۰۰ کوری) درحال‌حاضر امکان تولید این چشمه‌ها در واحد آزمایشگاهی احداث‌شده وجود ندارد.

پروژه «رادیو نوکلیید سزیم - ۱۳۷» نتیجه خودباوری 

محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در ‌آیین رونمایی از پروژه تولید رادیونوکلیید سزیم ــ ۱۳۷ در مقیاس آزمایشگاهی اظهار کرد: رادیونوکلیید سزیم ــ ۱۳۷ که امروز از آن رونمایی شد، حاصل کار و تحقیقات شش‌ماهه است و مراحلی نظیر فکر و ایده تا نتیجه را شامل می‌شود. هماهنگی‌ها، اخذ مجوزها، تنظیمات، ایجاد قابلیت و... با خودباوری بی‌نظیر و نیز با حضور یک تیم جوان و سرشار از انگیزه ترکیب شده که در نهایت توانسته‌اند این مهم را محقق کنند.
اسلامی گفت: نکته حائز اهمیت این است که ما متوقف نمی‌شویم؛ در سال‌های گذشته برای گرفتن سزیم و مولیبدن با مشکلاتی مواجه شدیم و در فرآیندهای ما تاخیراتی ایجاد شد. با توجه به این موارد از همکاران خود در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای خواستیم که روی این موارد وقت بگذارند و به آنها دست یابند.
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بیان کرد: این اراده با توکل بر خدای متعال و نیز بر پایه دانش، ظرفیت و خودباوری محققان داخلی محقق شد، امروز به این نتیجه رسیدیم و قادریم این محصول را تقدیم ملت عزیز ایران اسلامی کنیم.
اسلامی خاطرنشان کرد: اکنون کل صنایع نفت و گاز و سایر صنایع مبتنی بر انرژی، حتی حوزه پزشکی و ... می‌تواند از این محصول بهره‌مند شود. این ظرفیت مختصر می‌تواند کل نیاز سالانه کشور را تامین کند. البته اگر تقاضا بالا رود ما نیز قادریم ظرفیت تولید خود را متناسب با آن افزایش داده و به نیازها پاسخ دهیم.
وی عنوان کرد: موضوع مهم برای ما این است که بتوانیم با تکیه بر سیاست پابرجایی، ‌اراده مستحکم و توکل بر خداوند، همواره در ریل خدمت حرکت کنیم و به خدمت‌رسانی به هموطنان بپردازیم.

جمعه‌ها تعطیل نیست

معاون رئیس‌جمهور گفت: این شعار نیست که شرکت «پارس ایزوتوپ» جمعه‌ها تعطیل نیست و بنده به‌عنوان رئیس سازمان، جمعه‌ها از این شرکت بازدید می‌کنم زیرا دیدن متخصصان جوان در این روز بسیار گوارا بوده و حلاوت دارد و آنها جمعه‌ها با عشق و شور فراوانی مشغول کار هستند. بنده از همه این جوانان عزیز، خانواده‌های آنها و به‌ویژه محققان پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای و پژوهشکده چرخه سوخت هسته‌ای بسیار تشکر و قدردانی می‌کنم.

تولید کیک زرد

وی اضافه کرد: سال گذشته محققان و کارکنان پژوهشکده چرخه سوخت هسته‌ای اقدامات بسیار بزرگی انجام دادند و توانستند از اسید فسفریک و از منشأ فسفر، کیک‌زرد تولید کنند. همچنین سال گذشته این عزیزان توانستند پروژه‌هایی را انجام دهند که نتیجه فوری داشت و توانستند پروژه‌هایی که سال‌ها در مرحله ایده متوقف شده بود را به ‌شکل شتابان دنبال کرده و به نتیجه برسانند. ما توانستیم از توریوم به سوخت برسیم و شرکت آن را پایه‌گذاری و ایجاد کنیم و اکنون شرکت توریوم نیرو مکلف است که از توریوم به‌عنوان یک مواد پرتوزا که قادر است حرارت ایجاد کرده و در نهایت تولید قدرت کند، برای تجهیز طرح رآکتورهایی کوچک‌مقیاس استفاده کند و ما توانسته‌ایم نخستین پروژه رآکتورهای یک مگاواتی را رقم بزنیم که در نتیجه اقدامات محققان جوان در این پژوهشکده بوده است.