همسفر با تاریخ معاصر ایران

مجموعه رادیویی تقویم تاریخ طی سال‌های دهه۶۰ و ۷۰ یکی از برنامه‌های محبوب، پرطرفدار و پرشنونده صداوسیما بود که هر روز بین ساعت ۶ تا ۷ صبح از رادیو ایران پخش می‌شد. از نکات جالب توجه این برنامه، انعکاس و روایت وقایع و رویدادهایی بود که به لحاظ تاریخی و تقویمی در همان روز رخ داده بود. رخدادهایی که شامل تمام حوزه‌های علمی، فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی در قالب تقویم‌های خورشیدی، قمری و میلادی بود و مخاطب با شنیدن این برنامه در جریان همه اتفاقات تاریخی که در آن روز افتاده بود، قرار می‌گرفت. حال پس از چند دهه برنامه‌ای به همین نام از شبکه یک سیما پخش می‌شود. برنامه‌ای به تهیه کنندگی مسعود رضا عجمی و با اجرای علیرضا علیا که هر روز صبح روی آنتن شبکه یک می‌رود. این برنامه سعی دارد در قابی متفاوت، سفری به تاریخ معاصر ایران داشته باشد تا مخاطبان را با وقایع و شخصیت‌های دوران پهلوی آشنا کند. با تهیه کننده 
و مجری برنامه گفت‌وگو  کردیم.

مسعود رضا عجمی، تهیه کننده در گفت‌وگو با جام‌جم درباره هدف از ساخت این برنامه پس از چند دهه بیان می‌کند: تقویم تاریخ، برنامه ای بود که سال‌ها در رادیو پخش می‌شد و همچنان هم در حال پخش است اما تقریبا از یک دهه پیش آزمون‌ها و خطاهایی رخ داد و سلسله جلساتی تشکیل شد مبنی بر این‌که می‌توان در حوزه سیما هم این برنامه را داشت. از این رو چند بار این برنامه در شبکه خبر تست شد. با این حال طرحی که به‌صورت جدی به این موضوع پرداخته شود و یک طرح مدون ترکیبی باشد را چند سال قبل با شبکه یک مطرح کردم که تولید و شکل‌گیری آن توسط آقای امیرمحمدی، مدیر گروه وقت تاریخ، فرهنگ و هنر انجام شد و طرح اولیه شکل گرفت اما در دوره مدیریت جدید این طرح به تولید رسید و برنامه روی آنتن رفت.

محور اصلی؛ تاریخ سیاسی

وی توضیح می‌دهد: این برنامه به غیر از جمعه‌ها هر روز صبح از شبکه یک پخش می‌شود و تا پایان سال ادامه خواهد داشت. چون بر اساس منابعی که در اختیار گروه پژوهشی که در پشت این برنامه فعالیت می‌کند قرار دارد، تاریخ ایران در دو قرن اخیر یعنی انتهای دوره قاجاریه تا سال ۱۳۸۰ هر روز بیش از ۵۰ تا ۷۰ رویداد تاریخی دارد که ما از آن وقایع، محور زمانی شش تا هفت واقعه را درمی‌آوریم و یک واقعه مهم تاریخی را به صورت مشروح در برنامه داریم. بنابراین بالطبع این برنامه تا پایان سال تمام نمی‌شود و در سال‌های بعد هم می‌توان به وقایع مهم دیگری پرداخت. 
عجمی می‌افزاید: انتهای قصه ما به‌جز بعضی وقایع خاص که تا دهه۹۰ پیش می‌رود به مهم‌ترین وقایع تاریخی تا دهه۸۰ می‌پردازد اما مسأله جدی این است که محور اصلی این برنامه تاریخ سیاسی است و آنچه در طول تاریخ می‌بینید و چیزی که قابل تکرار است، وقایع تاریخ سیاسی است. یعنی جنبش‌ها، اتفاقات و حوادثی را در تاریخ می‌بینید که در طول یک قرن گذشته بارها در تاریخ این سرزمین رقم خورده است. این در حالی است که وقتی از این اتفاقات و وقایع دور شدیم، بیننده هم از این وقایع دور شده و بالطبع برنامه ای نیاز بود که به این چالش کمک کرده و این وقایع و حوادث را به مردم یادآوری کند. 
این تهیه کننده درباره انتخاب وقایع تاریخی و بازگو کردن آن در برنامه عنوان می‌کند: ما معمولا شش تا هفت عنوان و مهم‌ترین وقایع را انتخاب می‌کنیم و بقیه را می‌توانیم در سال‌های بعد در همان روزها بیان کنیم. مثلا در کودتای ۲۸مرداد ممکن است زادروز یکی از شخصیت‌های مهم هم در تاریخ همان روز باشد اما محوریت‌مان ۲۸مرداد است و نمی‌توانیم درباره آن شخصیت صحبت کنیم. بنابراین در جدول پخش برنامه آن واقعه را داریم تا سال بعد به آن شخصیتی که از قلم افتاده، بپردازیم. در مجموع می‌توانم بگویم اولویت برنامه تاریخ اجتماعی، فرهنگی، هنری، ورزشی و سیاسی ایران را در برمی‌گیرد اما در وهله اول اولویت ما تاریخ سیاسی است. از آنجا که ناخوداگاه این برنامه با نسخه رادیویی‌اش مقایسه می‌شود، وی درباره بزرگ‌ترین چالشی که در ساخت این برنامه داشته، می‌گوید: می‌توانم بگویم بزرگ‌ترین چالش ما در این برنامه موسیقی بود. برای موسیقی این برنامه چند جلسه برگزار کردیم و به این نتیجه رسیدیم تا از موسیقی نوستالژی همان برنامه استفاده کنیم اما مسأله خیلی مهم‌تر، بازگویی برخی وقایع تاریخی بود که یک مقدار چالش برانگیز بود. در طراحی دکور این برنامه از میکروفن روی میز استفاده شده که یادآور استودیوهای قدیمی صداوسیماست. عجمی درباره طراحی فضای این برنامه بیان می‌کند: می‌خواستیم با این کار فضای استودیوهای قدیمی تلویزیون را برای مخاطب تداعی کنیم. اتفاقا در ضبط‌های آزمایشی از میکروفن‌های رادیویی استفاده کردیم اما وقتی خروجی‌ها را دیدیم، به این نتیجه رسیدیم که فضای استودیوهای قدیمی را طراحی کنیم تا برای مخاطب خاطره‌انگیزتر باشد. 
وی درباره بازخورد مخاطبان این برنامه هم توضیح می‌دهد: خوشبختانه بازخوردها خیلی خوب و مثبت بوده است. چون میزان توجه بیننده و زمان کافی در رابطه با رسانه مینی‌مال شده است. یعنی زمان کم است و مردم عجله دارند. این موضوع خیلی در این برنامه به ما کمک کرد. البته کار ما را سخت‌تر هم می‌کرد. چون یکی از چالش‌های سخت برنامه این است که ما وقایع تاریخ را باید در قسمت مشروح بین ۶۰۰ تا ۶۵۰ کلمه جمع کنیم و از این رو ریتم برنامه تند می‌شود. از آنجا که زمان برنامه هم هشت دقیقه است، مینی‌مال شدن برای ما چالش‌برانگیز بود اما برای بیننده جذاب‌تر است. چون در یک زمان کوتاه آن مقدار اطلاعات تاریخی را که باید، از برنامه دریافت می‌کند. 
وی همچنین درباره انتخاب علیرضا علیا به‌عنوان مجری برنامه می‌گوید: من برای اجرای این برنامه ۹ نامزد داشتم و برای برنامه تست کردم و آنها مقابل دوربین تقویم‌تاریخ آمدند اما از آنجا که من با آقای علیا دوستی دیرینه‌ای دارم و سال‌هاست در زمینه اجرا و بازیگری و گویندگی و صداپیشگی فعالیت می‌کند، بهترین گزینه برای اجرای این برنامه بود. من کسی را برای روایت تاریخ می‌خواستم که با ویژگی‌های ایشان تناسب بیشتری داشت. یعنی چیزی بین روایتگری و داستان‌گویی می‌خواستم که در دوستان دیگر این ویژگی را ندیدم. چون مرز بین بازیگری و اجرا بود. به‌همین‌دلیل آقای علیا برای اجرا انتخاب شد و خوشحالم که این اتفاق افتاد.

مردم، من را علامه دهر تاریخ می‌دانند

علیرضا علیا را بیشتر به‌عنوان بازیگر می‌شناسیم. او این اواخر در مجموعه‌های خانه‌امن، سرجوخه، تمام‌رخ، از سرنوشت و زندگی شگفت‌انگیز ایفای نقش کرده است و سریال «رحیل» را روی آنتن و سریال «محرمانه» را در نوبت پخش دارد اما در زمینه اجرا هم تجربیاتی دارد که دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: من در کنار بازیگری تجربیات بسیاری هم در زمینه اجرا دارم. می‌توانم بگویم اولین باری که مجری شدم سال ۱۳۷۴ با برنامه «سینما، چشم‌شیشه‌ای» به کارگردانی محمد درمنش وارد مقوله اجرای تلویزیونی شدم. البته قبل از آن هم دوبله کار می‌کردم. در این سال‌ها قریب به ۲۰۰ اجرای تلویزیونی داشته‌ام که در ژانرهای مختلفی بوده است. از ژانر کودک و نوجوان گرفته تا دفاع‌مقدس، سیاسی، اقتصادی، هنری و مذهبی اما اجرای برنامه تقویم‌تاریخ برایم تجربه جدیدی است.
وی ادامه می‌دهد: پاییز سال گذشته دوست قدیمی من مسعود رضا عجمی پیشنهاد اجرای این برنامه را به من داد و مهم‌ترین چالشی که من با این کار داشتم این بود که مبادا مورد توجه مخاطبان قرار نگیرد و واکنش‌های منفی در پی داشته باشد اما خوشبختانه مورد اقبال قرار گرفت. من برنامه‌های مذهبی زیادی اجرا کرده‌ام اما این نوع اجرا برای خودم جالب بود. به نوعی حماسی‌وار بود. یعنی موقع اجرا احساس می‌کنم شاهنامه می‌خوانم. با همان شکل قرائت شاهنامه که همه می‌دانند. بنابراین خوشحالم که مسعودرضا عجمی به من اعتماد کرد تا چنین تجربه‌ای را کسب کنم.
وی در پاسخ به این سؤال که خودش هم با این برنامه در دهه ۶۰ خاطره داشته یا نه و چقدر از اجرای آن گوینده برای کار خود الهام گرفته بیان می‌کند: خاطرم هست که من در دوران دبیرستان و دوران دانشجویی شنونده این برنامه بودم اما نمی‌خواستم فضای گویندگی آن برنامه را تکرار کنم و شبیه به همان گوینده برنامه را اجرا کنم. یادم می‌آید که اتفاقات معمولی تاریخ در آن برنامه بیان می‌شد اما ما در این برنامه اتفاقات مهم سیاسی را در تاریخ مرور می‌کنیم. 
وی در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر این‌که چقدر این برنامه به اطلاعات تاریخی و دانسته‌هایش افزوده می‌گوید: خیلی به اطلاعات تاریخی من در این برنامه اضافه شد. البته من در سریال‌های تاریخی زیادی بازی کرده‌ام و از این نظر با تاریخ آشنایی خوبی دارم اما به‌واسطه این برنامه اطلاعات تاریخی من خیلی بیشتر شد.

ورق‌زدن تاریخ

از آنجا که معمولا مردم مجری‌ها را بیشتر از سایر عوامل یک برنامه می‌شناسند علیا، مجری برنامه درباره بازخورد مخاطبان تقویم‌تاریخ عنوان می‌کند: خوشبختانه بازخوردها مثبت بوده و من را که می‌بینند می‌گویند خیلی خوب گزارش می‌دهی. حتی جالب است بدانید خانم میانسالی من را دید و گفت که خوشحالم خلاصه اخبار می‌گویی (می‌خندد). بااین‌حال فیدبک و خروجی خوبی داشته و من را به‌نوعی علامه دهر در زمینه تاریخ می‌دانند.وی می‌گوید: ورق‌زدن تاریخ در این برنامه به کار بازیگری من هم کمک بسیاری می‌کند. چون من تجربه بازی در سریال‌های تاریخی زیادی را دارم. حتی زمانی که تدریس می‌کنم.